Zwierzęta gospodarskie – długowieczność a telomery
Większość zwierząt gospodarskich nie ma szans wykazania się długowiecznością. Są ubijane przed ukończeniem naturalnego okresu życia. Przeżywalność to życie do określonego wieku lub zakończenia użytkowania produkcyjnego. Natomiast pojęcie „długowieczność” sugeruje, że jego miarą jest długość życia, które zostało zakończone w sposób naturalny, czyli śmiercią.
Wyróżnia się przeżywalność rzeczywistą, czyli zdolność przebywania w stadzie do określonego wieku, lub przeżywalność funkcjonalną, związaną z brakowaniem z konieczności. Faktyczna długość pozostawania zwierząt w stadzie leży w kwestii hodowcy, podjętej na podstawie szeroko pojętego poziomu ich produkcyjności oraz ogólnie rozumianej zdrowotności dającej szansę przeżycia. Długość życia zwierząt ma istotny wpływ na efekt produkcji, przez co przekłada się bezpośrednio na wynik ekonomiczny gospodarstwa.
Krowy użytkowane dłużej osiągają wyższą wydajność życiową mleka i jego składników, rodzą również więcej cieląt. Dłuższe użytkowanie pozwala także ograniczyć koszty związane z remontem stada. Długowieczność to jeden z najważniejszych wskaźników efektywności użytkowania krów, uwzględniany w nowoczesnych indeksach selekcyjnych. U krów wiek brakowaniu wciąż się obniża. Obserwuje się od wielu lat rozpoczynanie użytkowania zwierząt w coraz wcześniejszym wieku.
Spis treści
Telomery a długość życia
Naukowcy udowadniają, że to właśnie tempo skracania się telomerów może decydować o długości życia poszczególnych gatunków zwierząt.
Amerykański biolog Caleb Finch odkrył pewne zjawisko. W świecie zwierząt spotykamy wiele długowiecznych gatunków. Dla przykładu, u karmazynów nie zauważamy żadnych oznak starzenia się. Przez całe życie zachowują one dobrą kondycję i zdolność do reprodukcji. Dorosłe jętki nie żyją nawet jednego dnia, natomiast niektóre gąbki egzystują przez tysiące lat. W lodowatych wodach oceanu otaczającego Antarktydę odkryto gąbkę – Scolymastra joubini, której wiek oszacowano na 15 000 lat. Najdłużej żyjącym kręgowcem jest rekin polarny (Somniosus microcephalus) – 392 lata, który dojrzałość płciową osiąga dopiero w wieku 150 lat. A co z naszą krową? Z punktu fizjologii krowa może żyć średnio około kilkunastu lat, a nawet o wiele dłużej. W warunkach intensywnej produkcyjności okres ich życia skrócił się do zaledwie 5-6 lat.
Telomery są to niekodujące fragmenty DNA znajdujące się na końcach chromosomów. Pełnią funkcję ochronną tych struktur przed uszkodzeniem podczas kopiowania. Niestety, wraz z kolejnymi podziałami komórki telomery ulegają degradacji. Przy każdym podziale długość telomerów ulega skróceniu, co uważa się za bezpośrednią przyczyną starzenia. Nasze DNA, nie może się więcej dzielić, narządy wewnętrzne pracują coraz gorzej.
W swoich badaniach laureatka Nagrody Nobla Elizabeth Blackburn odkryła, że na długość telomerów wpływ mogą mieć wszelkie czynniki zarówno wewnątrz organizmu takie jak ciąża czy choroba, jak również czynniki zewnętrzne takie jak środowisko życia, stres, sposób odżywiania czy nawet dzienna ilość snu. Odkryła ona również enzym wydłużający długość telomerów, telomerazę. W okresie dojrzewania aktywność telomerazy jest największa, by z czasem się uciszać. Zaobserwowano również, iż po przebytej ciąży (będącej znacznym wysiłkiem dla organizmu) aktywność telomerazy wzrasta odbudowując skrócone telomery.
Pozytywne skutki telomerów
U ludzi nawet niewielka zmiana trybu życia, na powszechnie uważany za zdrowszy, pozwala na wydłużenie telomerów. Przez co dochodzi do aktywacji telomerazy nawet o 10%. Naukowcy uważają, że im więcej korzystnych zmian zostanie wprowadzonych w życiu każdego organizmu tym większe prawdopodobieństwo znaczącego wydłużania się telomerów. Idzie za tym dłuższe i zdrowsze życie.
Wykorzystując telomery, jako wskaźniki prawidłowości utrzymania zwierząt należy pamiętać, że są one tkankowo specyficzne to znaczy, że np. ich długość będzie się różnić pomiędzy krwią, a mięśniem. Obecnie przyjmuje się, że najlepszym sposobem porównywania długości telomerów dla ogółu organizmu jest wykorzystanie w tym celu telomerów z krwi.
Telomery u zwierząt domowych i egzotycznych
Przeciążanie krowy podczas laktacji może być przyczyną wielu chorób, ale również drastycznego skracania długości telomerów.
Podobnie sprawa wygląda u wielu innych zwierząt. Właściciele psów, kotów czy zwierząt egzotycznych, chcąc zadbać o ich jak najdłuższe życie powinni mieć na uwadze możliwość modyfikowania długości telomerów. Można tego dokonać wpływając na czynniki zewnętrzne i zadbać o ich dietę, aktywność fizyczną i dobrostan psychiczny (socjalizacja zwierząt, zabawy i stres związany z rozłąką).
Telomery mogą służyć, jako wskaźnik prawidłowego utrzymywania i użytkowania zwierząt gospodarskich. Badania wykazały, iż na przykład „przeciążanie” krowy podczas laktacji tj. zwiększanie wydajności mlecznej i jego składu nie tylko może być przyczyną wielu chorób, ale również drastycznego skracania długości telomerów.
W efekcie doprowadzając do konieczności szybszego brakowania wyeksploatowanego osobnika. Lekceważenie długości telomerów u zwierząt gospodarskich może spowodować słabsze wyniki finansowe gospodarstwa. Dochodzić może do generowania dodatkowych kosztów z tytułu chorób i intensywnej odnowy stada podstawowego, nawet konieczności częstszego zakupu nowych zwierząt. Określając długość telomerów można również sprawdzić czy warunki, w jakich utrzymujemy zwierzę są dla niego optymalne lub czy nie jest ono w stanie stresu.
Szczególnie istotną rolę telomery odgrywają u zwierząt niewykazujących oznak starzenia się, na przykład gadów i płazów. U tych dwóch gromad ciężko zauważyć zewnętrzne oznaki starzenia się. Hodowcy polegać mogą jedynie na ocenie behawioru i względnej kondycji zwierzęcia. Możliwość określenia po zmianie w zachowaniu oraz wyglądzie zewnętrznym w przypadku płazów i gadów pojawia się bardzo późno (najczęściej kilka miesięcy przed zejściem), dlatego niemal niemożliwym jest by na podstawie tych dwóch czynników określić, kiedy rozpoczyna się proces starzenia u tych gromad i konieczna jest zmiana w utrzymaniu.
Dbając o własne zdrowie i długość życia nie zapominajmy o towarzyszących nam zwierzętach. Utrzymujmy wysoki poziom produkcji, ale nie za wszelką cenę.
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!
