Żywienie jałówek hodowlanych – jak robić to prawidłowo?

Odchów, a przede wszystkim prawidłowe żywienie jałówek hodowlanych ma bezpośredni i niedoceniany wpływ na późniejsze efekty produkcyjne krów mlecznych. Błędy żywieniowe popełnione w tym czasie powodują wiele problemów. Przede wszystkim niewłaściwy rozwój i funkcjonowanie przewodu pokarmowego oraz wadliwą budowę (otłuszczenie) wymienia, upośledzającą nieodwracalnie efektywność jego pracy. Z tych względów żywienie jałówek należy traktować równie poważnie jak późniejszych, wyrosłych z nich krów mlecznych.

Jałówki rasy HF powinno się kryć, gdy osiągną masę ok. 400 kg. Wiek natomiast zależy od tego z jaką intensywnością stosowane jest żywienie jałówek w czasie 1 roku odchowu. W zaleceniach niemieckich podaje się, że krycie może przypadać na 15–16 miesiąc życia dla bardziej intensywnego modelu (dzienne przyrosty miedzy 5 a 16 miesiącem wynoszą wtedy 770–820 g). Albo też na 17–18 miesiąc – przy nieco niższym tempie wzrostu, równym 720–760 g/dz.

Jakie powinny być dawki podczas ciąży?

Po zacieleniu dawka pokarmowa powinna pokrywać potrzeby bytowe wciąż rosnącej jałówki oraz rozwój płodu. Zbyt niski poziom żywienia jałówek w tym okresie powoduje, że młode krowy przy 1. wycieleniu wykazują się za niską kondycją. To wywołuje u nich zmniejszenie wielkości syntezy mleka nawet o 800–1000 kg w 1. laktacji.

Jałówka przy wycieleniu powinna być w kondycji ocenionej w skali BCS (body condition score) na 3,2–3,3 pkt. Ceny jałówek uzależnione są m.in. od ich zdrowia. (Foto: AgroFoto.pl, papużka23)

Natomiast przekarmiane w odchowie jałówki bardzo łatwo się zapasają i wyraźniej częściej mają kłopoty w czasie porodu. Takie zwierzęta po wycieleniu wykazują z reguły także nasilone chudnięcie (spalanie tłuszczu). Ono z kolei powoduje gorszą żerność. Mniej pobranych pasz skutkuje zmniejszonym dopływem glukozy do wątroby. To przy nasilonym krążeniu uwolnionych z tkanki zapasowej kwasów tłuszczowych, które nie mogą być spalone do końca, powoduje wzrost poziomu trujących ciał ketonowych, czyli ketozę. Generalnie jałówka przy wycieleniu powinna być w kondycji ocenionej w skali BCS (body condition score) na 3,2–3,3 pkt. Jest to więc wartość nieco niższa od kondycji uznawanej za optymalną w czasie porodu dla krów wieloródek (3,5). Aby uzyskać ten cel, cielna jałówka od inseminacji do 6 tygodnia przed wycieleniem powinna przyrastać 850–900 g dziennie, a w ostatnim okresie ciąży – 820–850 g/dz.

W czasie odchowu jałówek hodowlanych nie wolno zapominać o żywieniu mineralno-witaminowym.

Żywienie jałówek przed wycieleniem

Żywienie jałówek w ostatnich 21 dniach przed wycieleniem powinno się wyraźnie zmienić. W tym czasie należy przygotować ich organizm do prawidłowego funkcjonowania w czasie pierwszej laktacji. W okresie 3 tygodni poprzedzających poród do dawki pokarmowej stopniowo powinno wprowadzać się pasze treściwe. Ma to na celu przyzwyczajenie środowiska żwacza do dużego udziału skrobi (łagodne dostosowanie populacji bakterii oraz stymulowanie rozwoju brodawek żwaczowych, który zwiększa powierzchnię chłonną i wielkość przechodzących z treści przedżołądków do krwiobiegu lotnych kwasów tłuszczowych) i przeciwdziałanie jego kwasicy.

W okresie 3 tygodni poprzedzających poród do dawki pokarmowej stopniowo powinno wprowadzać się pasze treściwe.

W żywieniu jałówek cielnych w okresie letnim bezproblemowo można stosować zielonki łąkowe, zarówno po zacieleniu, jak i przed wycieleniem (patrz tab. 1). Wymagają one jedynie uzupełnienia paszami energetycznymi – w proponowanych przykładach kiszonymi prasowanymi wysłodkami i ziarnem kukurydzy. W sezonie zimowym lub przy całorocznym żywieniu opartym na paszach konserwowanych, do ich dawki pokarmowej można wprowadzać kiszonki z przewiędniętych traw i kukurydzy. W tym przypadku występuje jednak konieczność uzupełnienia diety o paszę białkową – np. poekstrakcyjną śrutę rzepakową (patrz tab. 1).

O czym nie wolno nam zapomnieć?

W czasie odchowu jałówek hodowlanych nie wolno zapominać o żywieniu mineralno-witaminowym. W tab. 2 podano niemieckie zalecenia dotyczące koncentracji makroelementów dla tej grupy technologicznej. W ostatnim okresie cielności, podobnie jak dla krów wieloródek, zleca się obniżenie poziomu wapnia (Ca) w diecie do ok. 50 g/dz./szt. oraz potasu (K) do 0,65 dawki pokarmowej. Robi się to w celu obniżenia ryzyka hipokalcemii (niedoboru wapnia) i gorączki mlecznej, czyli porażenia poporodowego. Ograniczenie dostępu do lizawek i zmniejszenie ilości sodu (Na) dodatkowo przeciwdziała obrzękom wymienia, charakterystycznym dla pierwiastek. Z badań własnych natomiast wynika, że dla jałówek stosowanie soli anionowych (siarczanów i chlorków) przed wycieleniem przynosi gorsze efekty niż u krów starszych i nie powinno być zlecane.

Średnie potrzeby jałówek na mikroelementy i witaminy według danych niemieckich wynoszą w przeliczeniu na 1 kg s.m. dawki pokarmowej: Zn – 40–50 mg, Mn – 40–50 mg, I – 0,25 mg, Se – 0,15 mg, Fe – 50 mg, Co – 0,20 mg, Cu – 10 mg, wit. A – 2 500 – 5 000 jm, wit. D – 500 jm, wit. E – 15 mg oraz beta-karoten – 15 mg.

W praktyce odpowiednie zaopatrzenie w związki mineralne i witaminy odbywa się poprzez stosowanie specjalnych mieszanek przeznaczonych dla młodzieży hodowlanej. Stosuje się je w ilości 50 g/dz./szt. do 12 miesiąca życia, 100 g – do 18 miesiąca i 150 g – powyżej 18 miesiąca.