Żywienie kogutów i jego wpływ na płodność

Osiąganie korzystnych wskaźników związanych z rozrodem w stadach reprodukcyjnych kur jest determinowane przez wiele czynników. Jednym z nich jest żywienie kogutów. Istnieje jednak wiele przeszkód, uniemożliwiających precyzyjne żywienie tej grupy ptaków. Jak dobrze dbać o koguty?

Żywienie kogutów dostosowane do zapotrzebowania

Żywienie kogutów powinny być skorelowane ze stałą kontrolą ich masy ciała, kondycją i stanem zdrowia oraz wskaźnikami zapłodnienia jaj.

Dlatego wprowadzenie ograniczonego systemu żywienia dla kogutów korzystnie wpływa na procent zapłodnionych jaj uzyskiwanych od kur niosek.

W stadach reprodukcyjnych koguty są selekcjonowane pod względem szybkości wzrostu. Cecha ta jest uwarunkowana genetycznie. Jednak posiadanie bardzo dobrego materiału nie gwarantuje uzyskania dobrych reproduktorów w sytuacji, gdy nie zastosujemy dla nich w żywieniu odpowiednio zbilansowanych mieszanek pełnoporcjowych dostosowanych do ich zapotrzebowania.

Stado rodzicielskie kur niosek.

Koguty są w stanie pobierać mieszanki do woli. Jednak taki sposób żywienia powodowałby nadmierne zwiększenie ich masy ciała i w przypadku naturalnego systemu wpływałby na trudności związane z kryciem kur średnich. Stwierdzono również ujemną korelację ilości uzyskiwanego nasienia od samców  w powiązaniu ze wzrostem masy ciała osobników. Dlatego wprowadzenie ograniczonego systemu żywienia dla kogutów korzystnie wpływa na procent zapłodnionych jaj uzyskiwanych od kur niosek. Zabieg ten obniża również koszty odchowu samców.

Receptury zależne od typu i okresów

Generalnie żywienie kogutów reprodukcyjnych można podzielić na 2 okresy: odchowu i rozrodu. Ze względu na różnice w przyrostach masy ciała kogutów i kurek po seksowaniu najlepszym rozwiązaniem jest oddzielny odchów ptaków. Zaletą takiego systemu jest łatwiejsze wykonanie brakowań samców, a tym samym selekcji ptaków. W stadzie kogutków reprodukcyjnych brakowań dokonuje się ok. 6, 17 oraz 22 tygodnia, czyli w terminie wchodzenia kur w okres nieśności. Kryterium selekcji samców jest wielkość grzebienia, co związane jest z produkcją hormonów płciowych i stopniem rozwoju jąder. Ponadto mieszanki dla kogutów ras nieśnych różnią się od mieszanek dla ras mięsnych (przykładowe receptury mieszanek zawiera tab. 1).

Stosując naturalny system krycia, dorosłe koguty są utrzymywane wraz z kurami (na 1 koguta przypada 8–9 kur). W przypadku sztucznej inseminacji koguty są odchowywane oddzielnie. Niezależnie od sposobu zapłodnienia kur żywienie kogutów musi zaspokajać ich potrzeby bytowe i wymagania związane z produkcją nasienia.

Płodność zależna od zawartości mieszanek i długości dnia świetlnego

W okresie odchowu koguty i kurki mogą być odchowywane razem do 2 tygodnia życia, otrzymując mieszankę o zawartości białka ogólnego od 20–21% oraz energii metabolicznej na poziomie 12,5 MJ. Mieszanka w tym okresie może być zadawana do woli (ad libitum). Od 3 tygodnia odchowu ptaków różnice pomiędzy przyrostami masy ciała kurek i kogutków są na tyle wyraźne, że zalecane jest ograniczone żywienie kogutów mieszanką zawierającą ok. 15–16% białka ogólnego i 11,5 MJ EM. Kogutki w tym okresie mogą pobierać 30 g mieszanki dziennie, przy czym w każdym kolejnym tygodniu odchowu zwiększa się ilość zadawanej mieszanki o 5 g. Pobranie paszy jest ważnym czynnikiem warunkującym normalny behawior ptaków. W przypadku zbyt małej ilości mieszanki ujawniają się zachowania związane z kanibalizmem i pterofagią. Do odpowiedniego żywienia należy dostosować również długość dnia świetlnego, zależność między długością dnia a wiekiem ptaków ukazuje tab. 2.

Utrzymanie dorosłych kogutów

W przypadku dorosłych ptaków problem pojawia się, gdy koguty są utrzymywane wraz z kurami w systemie krycia naturalnego. Ponieważ w okresie nieśności kury wykazują zwiększone zapotrzebowanie na białko ogólne oraz wapń – składniki niezbędne do prawidłowego wykształcania się jaj. Natomiast u kogutów reprodukcyjnych w mieszance powinno znajdować się ok. 11–12% białka ogólnego i 11,0–11,5 MJ EM, z przeznaczeniem głównie na potrzeby bytowe i wytworzenie dobrej jakości nasienia. Zbyt wysoka zawartość białka i wapnia w diecie pogarsza użytkowość rozpłodową kogutów. Natomiast obniżona zawartość białka i wapnia w diecie kogutów wydłuża okres płodności samców. Należy jednak uważać, gdyż niedobory białka w diecie ptaków, mogą powodować wzajemnie dziobanie się, dlatego zbyt drastyczne obniżenie zawartości tego składnika pokarmowego również może wywołać negatywne skutki w stadzie reprodukcyjnym.

Stado rodzicielskie kur mięsnych.

Przy tym systemie koguty i kury powinny korzystać z innych karmideł uwzględniających różnice w wielkości ich tułowia oraz głowy samic i samców. Dzięki temu ptaki mogą pobierać mieszanki w zgodzie z zapotrzebowaniem dla poszczególnych płci. Problemu takiego nie ma, gdy w zapłodnieniu kur stosowana jest metoda inseminacji, wówczas koguty utrzymywane są oddzielnie i otrzymują zbilansowane mieszanki treściwe.

Technologiczne rozwiązania

Dlatego też specjalistyczny wariant żywieniowy dla kogutów jest bardzo rzadko wdrażany na fermach reprodukcyjnych.

Niewielki udział kogutów w stadach reprodukcyjnych z zastosowaniem krycia naturalnego 8–11% nie skłania do wydzielenia odrębnej grupy żywieniowej. Jest to problem logistyczny, wymagający dodatkowych nakładów pracy. Dlatego też specjalistyczny wariant żywieniowy dla kogutów jest bardzo rzadko wdrażany na fermach reprodukcyjnych. Jednakże wyodrębnianie samców, jako oddzielnej grupy żywieniowej ma swoje uzasadnienie w praktyce. Dzięki odpowiedniemu dostosowaniu dawki pokarmowej do bieżącego zapotrzebowania danej kategorii wiekowej, możemy znacząco poprawić wskaźniki związane z rozrodem.

Koguty łączy się ze stadami kurek w proporcji (1 samiec:9 samic) w okresie 18–21 tygodnia życia. Preferowany sposób dobierania stad męskich i żeńskich uwzględnia ich różnicę wiekową – koguty powinny być nieco starsze od kur, aby nie zostały zdominowane. Ułatwia to również odseparowanie jednej grupy od drugiej podczas karmienia. Koguty są wyższe oraz posiadają większe głowy. Zatem karmidła dla kogutów mogą być umieszczane wyżej, tak by kury nie mogły do nich sięgnąć. Z kolei paszociągi dla kur mogą być wyposażone w ograniczniki uwzględniające stosunkowo mniejszy rozmiar głowy samicy.

Co musi zawierać odpowiednio zbilansowana pasza dla kogutów?

Zapotrzebowanie na witaminy i mikroelementy

Ważną rolę w produkcji nasienia u kogutów reprodukcyjnych odgrywają witaminy i mikroelementy. Witaminy są nie tylko bioregulatorami podstawowych funkcji życiowych zwierząt, ale także produkcyjnych i reprodukcyjnych. Stąd ich zastosowanie w połączeniu z mikroelementami ogranicza działanie wolnych rodników w organizmie, chroni wątrobę oraz pozwala na uzyskanie wysokich wskaźników reprodukcyjnych  nie tylko u drobiu, ale także innych gatunków zwierząt gospodarskich. Żywienie kogutów w przypadku poprawy wskaźników reprodukcyjnych powinny uwzględniać w szczególności:

Wszystkie te składniki przyczyniają się do prawidłowego procesu produkcji plemników i wpływają na jakość nasienia. Niewłaściwe jest także nadmierne stosowanie w stadach reprodukcyjnych dodatków paszowych w ze względu na utrudnioną wówczas naturalną selekcję.

• witaminę A (retinol) – witamina wywierająca wyraźny wpływ na rozrodczość drobiu. Oddziałuje ona na syntezę hormonów steroidowych, czego końcowym skutkiem jest stymulacja produkcji plemników. Warto również zauważyć, że witamina A jest synergistyczna wobec witaminy E (tzw. czynnika płodności).
• witaminę E (tokoferol) – jest to rozpuszczalny w tłuszczach przeciwutleniacz. Wpływa na wzrost odporności organizmu wobec zakażeń wirusowych i bakteryjnych. Ma szczególne znaczenie w przypadku płodności i reprodukcji drobiu. Interesujący jest fakt, iż w wielu wypadkach niekorzystne objawy wynikające z niedoboru tej witaminy nie są następstwem zbyt małej zawartości tokoferolu w dawce pokarmowej. Rzeczywistą przyczyną okazuje się być nadmiar związków utleniających skumulowanych w organizmie.

Czym mogą skutkować niedobory witaminy E w paszy dla kogutów?

Wpływ niedoboru witaminy E w przypadku kogutów reprodukcyjnych:

• obniżenie płodności – niski procent zapłodnienia z uwagi na obniżoną jakość nasienia
• zwyrodnienia a w skrajnych przypadkach nawet zanik jąder

Odpowiednio zbilansowana mieszanka pełnoporcjowa powinna być także bogata w:

• witaminę B₆,
• kwas pantotenowy,
• kwas nikotynowy,
• kwas foliowy,
• biotynę,
• cynk,
• selen,
• chrom;

Wszystkie te składniki przyczyniają się do prawidłowego procesu produkcji plemników i wpływają na jakość nasienia. Niewłaściwe jest także nadmierne stosowanie w stadach reprodukcyjnych dodatków paszowych w ze względu na utrudnioną wówczas naturalną selekcję. W efekcie do rozrodu dopuszczane są słabe osobniki, które nie poradziłyby sobie w niekorzystnych warunkach – żywienie kogutów dodatkami nie może zakłócać tego naturalnego procesu. Należy także zwrócić uwagę na zawartość mykotoksyn w paszy obniżających zdrowotność zwierząt i wpływających na jakość nasienia kogutów.

Żywienie kluczowe dla płodności kogutów

Aby uzyskać dobrej jakości reproduktory, niezbędne jest nie tylko posiadanie ptaków o wysokim potencjale genetycznym do szybkiego wzrostu, ale także zastosowanie w ich żywieniu zbilansowanej diety w postaci mieszanek zadawanych w postaci żywienia ograniczonego. Ważne jest, aby mieszanki były uzupełnione witaminami i mikroelementami, których źródłem będzie najczęściej premiks, przygotowany przez firmy paszowe. Zapewnia on niezbędną ilość tych składników niezbędnych w procesie produkcji nasienia przez koguty. Natomiast komponenty zastosowane do ich produkcji muszą być wolne od zanieczyszczeń mykotoksynami produkowanymi przez pleśnie i grzyby.