Żywienie prosiąt, a ich rzeczywiste potrzeby pokarmowe

W odchowie prosiąt istotną rolę odgrywa szereg czynników, w tym żywienie. Sposób żywienia prosiąt powinien być taki, aby zwierzęta były zdrowe, silne, dające optymalne efekty w tuczu lub reprodukcji. Prawidłowy odchów wpływa na tempo wzrostu prosiąt, ich rozwój oraz zdrowotność, decyduje o ich późniejszej wartości użytkowej. Jak więc należy żywić prosięta?

Najważniejsze po urodzeniu jest, aby prosięta pobrały jak najszybciej siarę, gdyż jej skład szybko się zmienia. Zbyt późne lub niewystarczające pobranie siary może spowodować hipoglikemię, czyli gwałtowne obniżenie poziomu glukozy we krwi. Efektem jest słaba żywotność, ospałość, bladość skóry oraz zwiększona śmiertelność prosiąt.

Po pobraniu siary należy umieścić zwierzę w ogrzanym legowisku. W pierwszym dniu po urodzeniu temperatura w legowisku nie powinna być niższa niż 32°C. Jeśli jest zbyt chłodno, część energii z mleka prosięta tracą na dogrzanie własnego organizmu. W kolejnych dniach temperaturę stopniowo się obniża, dochodząc w wieku 14 dni do 28°C.

Zbyt późne lub niewystarczające pobranie siary może spowodować hipoglikemię, czyli gwałtowne obniżenie poziomu glukozy we krwi.

Wspomaganie odporności siarą

Po urodzeniu aktywność enzymów trawiennych oseska jest niewielka. Brak kwasu solnego w żołądku utrzymuje się przez kilkanaście godzin. Ten stan jest korzystny dla nabierania odporności, gdyż uniemożliwia trawienie białek odpornościowych. Trwa dość krótko, gdyż ustaje po 12–48 godzinach od porodu. Znajdują się w niej także przeciwciała, przede wszystkim klasy IgG, IgM, Iga, oraz inne składniki odpowiedzialne za stan odporności ogólnej i miejscowej, m.in. na poziomie błony śluzowej przewodu pokarmowego.

Żywienie prosiąt siarą, w większym stopniu niż mleko, stymuluje syntezę białek w jelicie, wątrobie, nerkach, śledzionie i w mięśniach, co w efekcie powoduje większy o 22% wzrost masy przewodu pokarmowego niż ekwiwalent białkowy mleka. Wpływa ona na ilość, długość i rozwój kosmków jelitowych, co decyduje o powierzchni chłonnej jelit. Układ pokarmowy i jego funkcje doskonalą się stopniowo przede wszystkim pod wpływem siary, ale na jego rozwój wpływa też mleko matki i wprowadzana stopniowo pasza stała.

Najważniejsze po urodzeniu jest, aby prosięta pobrały jak najszybciej siarę, gdyż jej skład szybko się zmienia.

W siarze zmniejsza się zawartość suchej masy oraz białka. Zawiera również inhibitor trypsyny, który do 24 godzin po porodzie hamuje działanie enzymów proteolitycznych i trawienie przeciwciał obecnych w siarze. Ilość pobranej przez prosię siary w pierwszej dobie wynosi średnio 500 g. Do prawidłowego rozwoju noworodek potrzebuje ok. 150 g siary na 1 kg masy ciała.

Żywienie lochy a wartość siary

Natłuszczanie mieszanek dla loch wysokoprośnych i karmiących jest uzasadnione, gdyż powoduje zwiększenie wartości energetycznej siary i mleka. Prosięta po porodzie nie mają rozwiniętych mechanizmów termoregulacyjnych. Noworodki w pierwszym okresie życia wykorzystują glikogen wątrobowy i mięśniowy. Wyczerpanie rezerw energetycznych powoduje hipoglikemię, zwłaszcza przy słabej mleczności loch oraz niskiej wartości energetycznej siary i mleka. Prosięta dobrze trawią laktozę i tłuszcz (strawność tłuszczu mleka wynosi 95–99%). U noworodków brak jest amylazy trzustkowej, jej sekrecja zwiększa się ok. 4–5 tygodnia życia. Podobnie jest z maltazą i sacharazą. Ogranicza to możliwość trawienia dwucukrów i skrobi z komponentów roślinnych.

Wyczerpanie rezerw energetycznych powoduje hipoglikemię, zwłaszcza przy słabej mleczności loch oraz niskiej wartości energetycznej siary i mleka.

Żywienie prosiąt wzbogacone żelazem

Innym istotnym elementem prawidłowego metabolizmu oseska jest zjawisko tzw. anemii fizjologicznej prosiąt, spowodowanej niedoborem żelaza. W mleku lochy jest go bowiem niewiele. Prosięta rodzą się z niewielkim, ok. 50 mg, zapasem żelaza zmagazynowanym w wątrobie. Jego dzienne zapotrzebowanie to 20–25 mg, natomiast z mleka prosię może pobrać ok. 1–2 mg dziennie. Jeżeli w odpowiednim czasie nie otrzymają tego pierwiastka z zewnątrz, to jego poziom obniży się i spowoduje wystąpienie ostrej anemii w wieku ok. 3 tygodni od urodzenia. Im większe prosię, tym szybciej uwidoczni się jego brak, bowiem ich zapotrzebowanie jest większe. Nieleczona anemia może prowadzić do upadków prosiąt. Dlatego należy profilaktycznie podać preparat żelazowy, ok. 3–5 dni po urodzeniu.

Potrzeby pokarmowe prosiąt, a obniżenie wydajności mlecznej lochy

Tabela 1: Dzienne zapotrzebowanie prosiąt o różnym potencjale wzrostowym

Wydajność mleczna lochy wzrasta do ok. 3 tygodnia laktacji, po czym zaczyna się stopniowo obniżać. Natomiast potrzeby pokarmowe prosiąt rosną, dlatego powinny otrzymywać paszę dodatkową. Niewystarczająca produkcja niektórych enzymów uniemożliwia zbyt wczesne stosowanie pasz pochodzenia roślinnego. Żywienie prosiąt takimi paszami może spowodować u nich zaburzenia trawienne i nasilenie występowania biegunek. Dokarmianie można rozpocząć już ok. 7–10 dnia życia. Pierwszą dodatkową paszą może być np. prażony jęczmień – jest kruchy i słodki i chętnie przez prosięta zjadany. Należy jednak pamiętać, że podajemy go w niewielkich ilościach. Prosięta mają bowiem pobierać niewielkie ilości, pobudzając układ trawienny do wytwarzania enzymów trawiących pasze roślinne.

Produkowane współczesnymi metodami prosięta szybko rosną i ich potrzeby pokarmowe są coraz większe (patrz tab. 1). Wysokomleczne maciory nie są więc w stanie zaspokoić w pełni potrzeb żywieniowych w 2 lub 3 tygodniu życia prosiąt.

Jak i kiedy podawać paszę?

Prosięta po porodzie nie mają rozwiniętych mechanizmów termoregulacyjnych.

Głównym celem podawania pierwszej mieszanki jest wczesne przyuczenie prosiąt do pobierania stałej paszy. Istnieje silna zależność pomiędzy ilością pobranego prestartera, a możliwością efektywnego trawienia i wykorzystania paszy w późniejszych etapach życia. U prosiąt wyrabia się nawyk pobierania paszy stałej, a system pokarmowy prosiąt pobudzany jest do rozwoju oraz podejmowania pełnych funkcji trawiennych.

Żywienie prosiąt powinno się planować tak, aby pasza nie pozostawała w karmnikach. W tym celu paszę stałą podajemy w małych ilościach. Musi ona charakteryzować się wysoką strawnością. Do jej produkcji używa się tylko surowców o najwyższej jakości i wysokiej strawności, znacznie ograniczonej zawartości substancji niepożądanych, podnoszące ich wartość żywieniową. Powinna w dodatku cechować się dobrym smakiem i zapachem.

Prosięta w okresie odchowu przy maciorze przyrastają średnio 180–240 g dziennie, natomiast po odsadzeniu do 2 miesiąca życia ok. 250–300 g. Należy tak postępować, aby w 28 dniu życia prosięta ważyły ok. 7–8 kg.

Paszę stałą podajemy w małych ilościach, tak aby nie pozostawała w karmnikach.

Do najistotniejszych czynników żywieniowych w odchowie prosiąt należą:

• poziom energii oraz rodzaj stosowanych pasz energetycznych,
• zawartość białka i aminokwasów, w tym egzogennych,
• strawność składników paszy,
• ilość makro- i mikroelementów,
• zawartość witamin,
• dodatki paszowe zapewniające właściwą pracę mikroflory jelitowej.

Prawidłowy rozwój prosiąt w dużej mierze zależy od tego, jak o nie zadbamy w pierwszych godzinach i tygodniach życia. Dobrze zaplanowane żywienie prosiąt, prawidłowe dawkowanie zarówno siary, jak i pasz pozytywnie wpłynie na to, jak zwierzę będzie dojrzewać.