Gąsienice zwójek liściowych uszkadzają jabłka przed zbiorem
Gąsienice zwójek liściowych nie żerują, jak nazwa wskazuje wyłącznie na liściach. Potrafią także znacznie uszkodzić owoce. Szczególnie często do takich sytuacji dochodzi podczas suchych i upalnych okresów przed zbiorem owoców. Owady poszukują bowiem wody, a gdzie jej więcej, niż w dojrzewających jabłkach czy gruszkach?
Gąsienice motyli z rodziny zwójkowatych (Tortricidae) żerują na różnych gatunkach drzew owocowych i na różnych ich częściach. Duże szkody czynią gąsienice zwójek liściowych na rozwijających się pąkach i liściach, ale nie oszczędzają także kwiatostanów, zawiązków owoców i samych owoców. W ostatnich latach można zauważyć ich wzrastające znaczenie właśnie jako bezpośrednich szkodników owoców.
Spis treści
Gąsienice zwójek — gatunki
Do najważniejszych gatunków tzw. zwójek liściowych należą zwójki: siatkóweczka, bukóweczka, różóweczka i wydłubka oczateczka. Mimo kojarzenia ich z niszczeniem liści nie można lekceważyć tych owadów jako szkodników owoców. Bowiem potrafią spowodować na jabłkach i gruszkach znaczne szkody.
Jak wyglądają gąsienice zwójek?
Zwójka siatkóweczka — motyl świeżo po opuszczeniu kokonu poczwarkowego
Zwójki to motyle aktywne po zmierzchu o niezbyt wyszukanej kolorystyce skrzydeł. Dorosłe motyle mają zawsze ciemniejszą pierwszą parę skrzydeł, zwykle brązową, brunatną lub brunatnoszarą z ciemnymi przepaskami i kreskami, układającymi się w lusterka. Rysunki te stanowią ważną cechę diagnostyczną w rozróżnianiu poszczególnych gatunków. Skrzydła tylne
Gąsienice zwójek mają zawsze ciemniejsze niż ciało głowę i tarczkę karkową
są w zasadzie jednolicie ubarwione, jasnobrązowo lub kremowo. Są to motyle średniej wielkości o rozpiętości skrzydeł 15–26 mm.
Gąsienice mogą być różnie ubarwione, zielonkawo, oliwkowo, czerwonawo, ale zawsze mają ciemniejszą głowę i tarczkę karkową, a na każdym segmencie jaśniejsze brodawki. Poszczególne gatunki różnią się biologią rozwoju, liczbą pokoleń w roku, a w związku z tym również terminami wystąpienia, co utrudnia ich zwalczanie.
Poczwarka jest najczęściej brązowawa, lśniąca. Jaja są niewielkie, trudne do zauważenia.
Pokolenia zwójek — późnoletnie i jesienne
Zwójki siatkóweczka, bukóweczka i wydłubka oczateczka zimują u nas w stadium larwalnym, w oprzędach. Oznacza to, że wraz z nabrzmiewaniem pąków są one zdolne do żerowania. Zjadają zarówno pąki owocowe, jak i młode listki. Od końca kwitnienia zaczynają się przepoczwarczać. Gąsienice drugiego pokolenia żerują na młodych, a później na dojrzałych owocach. Rozciągnięcie czasowe lotów poszczególnych gatunków motyli powoduje, że składanie jaj i wylęganie się larw jest trudne do określenia czasowo. Oznacza to, że praktycznie od końca maja można spodziewać się uszkodzeń zawiązków owoców.
W sezonach upalnych i suchych, przy długo panującej ciepłej pogodzie jesienią może próbować rozwijać się trzecie pokolenie zwójek
Gąsienice zwójek często uszkadzają przylegające do siebie owoce
liściowych. Z całą pewnością z jaj rozwiną się gąsienice, które w sprzyjających warunkach intensywnie żerują nawet do zbiorów owoców. Niekoniecznie przejdą pełny cykl rozwojowy, ale mogą poczynić znaczne straty, szczególnie w przypadku jabłek i gruszek deserowych.
Z kolei zwójka różóweczka zimuje w stadium jaja, dlatego jej gąsienice pojawiają się nieco później, począwszy od fazy różowego pąka. Żerują przeważnie do połowy czerwca niszcząc kwiaty i zawiązki owoców. Uszkodzenia owoców są głębokie, a rany wyraźnie korkowacieją. Gatunek ten u nas wydaje jedno pokolenie rocznie.
Jakie straty wywołują gąsienice zwójek późnym latem?
Uszkodzenia owoców przed zbiorem są o tyle groźne, że wartość handlowa jabłek czy gruszek spada wówczas praktycznie do zera. Niemożliwe jest także przechowywanie takich owoców. Dlatego też uwzględnienie omawianych zwójek jako szkodników owoców jest konieczne w opracowaniu właściwej strategii przedzbiorczej ochrony sadów przed szkodnikami.
Objawem żerowania gąsienic zwójkowatych są nieregularne wygryzienia zewnętrznych warstw owoców (patrz zdjęcie otwierajace). Szczególnie często dochodzi do tego, gdy owoce przylegają skórkami. Taka kryjówka sprzyja żerowaniu. Rany powstałe na skutek wygryzień mogą się zabliźnić, a tkanki miąższu skorkowacieć. Jednak często są drogą infekcji dla patogenów gnilnych.
Monitoring zwójek
Mając do czynienia z kilkoma gatunkami zwójek, które różnią się biologią i czasem występowania, monitoring należy prowadzić nieustannie od fazy nabrzmiewania pąków, praktycznie aż do zbioru owoców.
W wyniku nieskutecznego zwalczania albo niewłaściwej lustracji szkody, jakie powodują gąsienice zwójek, mogą sięgać kilkudziesięciu procent ogólnego plonu.
Obecność kilkunastu do kilkudziesięciu przyklejonych motyli wydłubki oczateczki jest sygnałem do wykonania zabiegu insektycydowego
W lustracji sadów na obecność zwójek bardzo pomocne są pułapki feromonowe (pułapki z feromonem). W zasadzie w każdym większym sadzie takie pułapki powinny być wykorzystywane. Bowiem dają precyzyjną informację o nalotach motyli zwójek. Ponadto pozwalają określić skład gatunkowy motyli, początek lotów i ich maksymalne występowanie. Dlatego powinny być wystawione w sadzie przez cały sezon. W razie potrzeby należy tylko wymieniać podłogi lepowe oraz dyspensery feromonu.
Progi szkodliwości zwójek liściowych
Obecność kilkunastu do kilkudziesięciu przyklejonych motyli zwójki siatkóweczki czy wydłubki oczateczki jest sygnałem do wykonania zabiegu. Dla zwójki bukóweczki próg ten jest niższy i wynosi kilka motyli odłowionych w ciągu kilku dni.
Obserwacje bezpośrednie zwójek uszkadzających owoce należy przeprowadzać od połowy czerwca do połowy września, w odstępach maksymalnie dwutygodniowych. Konieczne jest przejrzenie co najmniej 20 owoców na losowo wybranych 20 drzewach. Stwierdzenie 4–8 owoców (1–2%) ze świeżymi wgryzieniami (na 400 przeglądanych) oznacza przekroczenie progu zagrożenia.
Zwalczanie gąsienic zwójek
W zwalczaniu szczególną uwagę należy zwrócić na zwójkę siatkóweczkę i zwójkę bukóweczkę, które występują pod koniec sierpnia i we wrześniu. Gąsienice te uszkadzają wtedy już dojrzałe owoce. We wcześniejszym okresie są one niszczone jako szkodniki liści, natomiast mniej zważa się na nie w późniejszym okresie.
Generalnie, zwalczanie zwójek może wymagać wykonania nawet 3 lub 4 zabiegów w sezonie. Gąsienice letnie zwalcza się z reguły od połowy lipca, a ostatnie zabiegi (na drugie pokolenie lub trzecie) mogą być wskazane nawet w pod koniec sierpnia lub na początku września. Zarejestrowanych jest obecnie kilkanaście insektycydów wywodzących się z różnych grup chemicznych. Możliwe do zastosowania są zarówno środki biologiczne zawierające wirusy granulozy, jak i różne szczepy bakterii Bacillus thuringensis. Wśród syntetycznych preparatów znajdziemy środki fosforoorganiczne, spinozydy, pyretroidy, neonikotynoidy, oksadiazyny, naturalne produkty z grupy makrocyklicznych laktonów, inhibitorów syntezy chityny, czy też diamidy. Wybór powinien zostać podyktowany oczekiwaną skutecznością w zwalczaniu szkodnika w danych warunkach przyrodniczych. Bardzo ważną sprawą w dobie integrowanej produkcji owoców jest też wybór środków działających selektywnie, a także o niezbyt długiej karencji, szczególnie jeśli opryskiwanie ma być przeprowadzone pod koniec wegetacji jabłoni.
Czytaj również: https://www.agrofakt.pl/jak-przechowywac-jablka-deserowe/
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!
