Makroelementy w uprawie ziemniaka

12 lutego 2024, Dr Przemysław Kardasz

fot. Przemysław Kardasz

Nawożenie to bardzo istotny element uprawy ziemniaków. Makroelementy w odpowiedniej ilości determinują plon oraz jakość bulw. Zarówno zbyt duża, jak i zbyt mała dostępność składników pokarmowych negatywnie wpływa na uprawę. Dlatego należy stosować zrównoważone nawożenie.

Podstawowym zabiegiem agrotechnicznym w uprawie ziemniaków jest nawożenie. W warunkach glebowo-klimatycznych Polski jego szacunkowy udział w produktywności roślin wynosi nawet 40–50%. Różnice w udziale związane są z rodzajem gleby oraz jej kondycją, a także wymaganiami rośliny uprawnej.

Spis treści

Reklama

Zrównoważone nawożenie

Tak duży udział nawożenia w produktywności roślin sprawia, że nad programem nawozowym trzeba się pochylić. Podczas jego układania musimy pamiętać, że zarówno zbyt mała, jak i zbyt duża ilość nawozów jest niewskazana. Zbyt małe dawki sprawiają, że składniki odżywcze w ziemniakach będą niewystarczające. Z kolei zbyt wysokie dawki nawozów istotnie wpłyną na koszty produkcji. A ponadto negatywnie wpłyną na glebę oraz ziemniaki. Niewłaściwe stosowanie nawozów obniża żyzność gleby. Jest to wynikiem:

stymulowania zakwaszenia;
zachwiania równowagi jonowej pomiędzy poszczególnymi składnikami;
wprowadzenia szkodliwych pierwiastków oraz substancji;
znacznego ograniczenia aktywności mikrobiologicznej gleby.

Nadmierne stosowanie nawozów może wpłynąć na eutrofizację wód powierzchniowych oraz zanieczyszczenie wód gruntowych. Uwzględniając cenę nawozów oraz negatywne oddziaływanie nawozów na glebę i środowisko naturalne, trzeba dobrze ułożyć plan nawozowy. Dzięki temu ich stosowanie nie przyniesie więcej szkody niż pożytku. Dlatego należy postawić na zrównoważone nawożenie. Polega ono na uwzględnieniu potrzeb pokarmowych ziemniaków, a także zasobności gleb.

Makroelementy w uprawie ziemniaka

Zbilansowane nawożenie, to dobra kondycja plantacji

Podstawowym makroelementem wpływającym na wzrost biomasy ziemniaków jest azot. Jego niedobór istotnie ogranicza plon i wpływa na opłacalność produkcji. Kolejnym bardzo istotnym makroelementem w uprawie ziemniaków jest potas. Bowiem jest to główny składnik warunkujący transport asymilatów (produktów fotosyntezy) z liści do bulw. Spośród wszystkich makroelementów udział potasu w całej ich akumulacji jest największy i stanowi ok. 40%.

Jeśli ziemniaki będą odpowiednio zaopatrzone w potas, wówczas akumulacja biomasy w bulwach będzie zachodzić do końca wegetacji. Będzie to miało przełożenie na wielkość plonu oraz jego jakość. Jest to ważne, gdyż akumulacja składników odzwierciedla jakość bulw w fazie dojrzałości technologicznej. Okres maksymalnej akumulacji potasu przypada na koniec okresu formowania bulw. W tym czasie nagromadzenie potasu kształtuje się na poziomie 15–25%. Sytuacja ta sprawia, że zaopatrzenie ziemniaków w potas względem pozostałych makroelementów jest większe. Dotyczy to całego okresu wegetacyjnego. Ziemniaki od początku wegetacji wykazują większą akumulację potasu niż azotu. Makroelementy w ziemniakach w fazie dojrzałości technologicznej wykazują zróżnicowaną strukturę akumulacji (tab. 1).

Tab. 1. Struktura akumulacji makroelementów przez ziemniaki w fazie dojrzałości technologicznej

N	P₂O₅	K₂O	CaO	MgO	SO₃
1	0,33	1,56	0,33	0,29	0,23

Źródło: Korbas i Osowski 2020

Składniki odżywcze – jak są pobierane?

Makroelementy mogą być pobierane przez ziemniaki w zróżnicowany sposób. W dużej mierze zależy to od wczesności odmian i terminu zbioru, co ma przełożenie na długość okresu wegetacji. W uprawie ziemniaka jadalnego na wczesny zbiór pobór jednostkowy niejednokrotnie może być większy w porównaniu do odmian średnio wczesnych i późnych (tab. 2). Wynika to z długości okresu wegetacji. Jeśli jest on krótki, większość składników pokarmowych znajduje się w częściach nadziemnych, a zbiór następuje przed dojrzałością technologiczną. Sytuacja ta sprawia, że składniki odżywcze z łęcin przemieszczają się do bulw w mniejszej ilości. Mimo większego poboru jednostkowego przez odmiany wczesne, zapotrzebowanie całościowe tych odmian na składniki odżywcze jest mniejsze. Wynika to z faktu, że charakteryzują się mniejszym potencjałem plonotwórczym.

Tab. 2. Jednostkowy pobór składników pokarmowych przez ziemniaki – kg/t bulw wraz z odpowiednią masą wegetatywną łęcin

Typ odmian	N	P₂O₅	K₂O	CaO	MgO	SO₃
Wczesne	5,0–6,0	2,0–2,5	8,0–10,0	0,8–1,0	0,6–0,8	0,4–0,8
Średnio wczesne i późne	4,0–5,0	1,5–2,0	6,0–8,0	1,0–1,2	0,6–0,9	0,5–1,0

Źródło: Korbas i Osowski 2020

Zadania podzielone

Ziemniaki poza azotem i potasem wykazują znaczne zapotrzebowanie na pozostałe makroelementy — fosfor, wapń, magnez i siarkę. Dlatego roli ich nie wolno bagatelizować. Bowiem każdy z nich w innym stopniu wpływa na wielkość plonu oraz jakość bulw (tab. 3).

Tab. 3. Wpływ podstawowych makroelementów na plon oraz jakość bulw

Oddziaływanie na wybrane parametry	Makroelement
Oddziaływanie na wybrane parametry	Azot – N	Fosfor – P	Potas – K	Magnez – Mg
Wielkość plonu	**	**	**	*
Odporność na uszkodzenie skórki	–	*	**	*
Zawartość suchej masy	–	*	*	*
Zawartość skrobi	–	*	*	*
Zawartość białka	**	**	*	*
Zawartość witaminy C	*	*	**	*

** istotna poprawa; * poprawa; – negatywny wpływ

Źródło: Korbas i Osowski 2020

Więcej informacji na temat uprawy ziemniaków oraz warzyw innych gatunków w dziale: warzywa polowe.

Jak dawkować makroelementy?

Podczas wegetacji makroelementy pobierane są bardzo różnie. Ziemniaki do wydania 30 ton bulw muszą średnio pobrać: 135–150 kg/N, 60–70 kg/P₂O₅, 240–300 kg/K₂O, 90–105 kg/CaO, 15–25 kg/MgO. Podczas ustalania dawek nawozów, jakie będą stosowane, poza wymaganiami pokarmowymi ziemniaków uprawianej odmiany i kierunku użytkowania należy uwzględnić: nawozy organiczne, rodzaj gleby oraz jej zasobność w przyswajalne składniki odżywcze. Uwzględnienie tych elementów sprawi, że nawożenie będzie racjonalne, a koszty z nim związane wydatkowane odpowiednio.

Wszystkie makroelementy odgrywają ważną rolę w uprawie ziemniaków (tab. 4). Zachowanie odpowiednich proporcji pomiędzy nimi istotnie wpływa na plon i jego jakość. Proporcje uzależnione są od poziomu stosowanego nawożenia azotowego oraz kierunku użytkowania. W uprawie ziemniaków jadalnych proporcja N:P:K powinna wynosić 1:1:1,5–2, korzystniej 1:1,5:2. W ziemniakach skrobiowych przeznaczonych dla krochmalnictwa czy gorzelnictwa proporcje uzależnione są głównie od azotu. Gdy dawka jest niższa niż 100 kg N/ha proporcja wynosi 1:1:1,5, natomiast, gdy jest wyższa 1:1:1,2–1,3, korzystniej 1:1,2:1,2–1,3. Uprawiając ziemniaki na sadzeniaki należy zastosować następującą proporcję: 1:1:1,5 lub 1:1,1–1 ,3:1,5. W sytuacji, gdy gleby są zasobne w fosfor i potas, można zastosować mniejsze dawki tych makroelementów.

Rola poszczególnych składników w uprawie

Tab. 4. Rola podstawowych makroelementów w uprawie ziemniaków

Makroelement	Rola w uprawie ziemniaków
Azot	Potrzebny do wzrostu i rozwoju organów wegetatywnych, a także istotnie wpływa na skład chemiczny i wartość konsumpcyjną bulw. Zbyt wysokie dawki azotu nie wpływają na wzrost plonu bulw, lecz go ograniczają, następuje nadmierny rozwój części nadziemnych kosztem bulw oraz opóźnienie dojrzewania. Zbyt wysokie dawki azotu to także większa podatność na zarazę ziemniaka, choroby wirusowe, parcha zwykłego. Nadmierne nawożenie azotem pogarsza trwałość przechowalniczą.
Fosfor	Wpływa na rozwój korzeni oraz przyspiesza rozwój i dojrzewanie ziemniaków, zwiększa odporność bulw na choroby i uszkodzenia mechaniczne oraz zwiększa ich przydatność do przechowywania. Fosfor korzystnie wpływa na jakość bulw, podwyższając w nich zawartość skrobi. Odpowiednie dawki nawozów fosforowych korzystnie wpływają na zawartość fosforu oraz witaminy C w bulwach, a także ograniczają nagromadzenie się w nich azotanów.
Potas	Korzystnie wpływa na transport asymilatów z części nadziemnych do bulw oraz zwiększa przydatność bulw do przechowywania. Nawożenie potasem zwiększa zawartość potasu i kwasu cytrynowego w bulwach, co zmniejsza podatność na ciemnienie miąższu. Nadmierne nawożenie potasem może obniżać ilość suchej masy, skrobi, związków azotowych, fosforu oraz witaminy C.

Źródło: opracowanie własne

Czytaj również: Ceny ziemniaków 2024