Gnojowica świńska jako materiał na nawożenie

fot. Tomasz Kuźdub

Gnojowica świńska jest ciekłym odpadem powstającym w procesie produkcji m.in. trzody chlewnej. Stanowi ona mieszaninę kału i moczu z niewielką ilością wody przy stosowaniu technologii bezściołowej. Gnojowicę można ponownie wykorzystać w gospodarstwie – powszechnie stosuje się nawożenie pól odchodami świń. 

Gnojowica to ogólnie mieszanina kału i moczu, jednak jej skład może się zmieniać. Zależy on od ilości stosowanej wody i sposobu żywienia zwierząt.  Naturalny stosunek kału do moczu u trzody chlewnej wynosi 40:60%. Jak przygotować gnojowicę pod nawożenie?

Charakterystyka gnojowicy

Do odchodów zwierząt dostaje się z reguły pewna ilość wody, użytkowanej głównie do mycia kojców, zwierząt i innych czynności sanitarnych. Ilość tej wody nie powinna przekraczać 10-20 % ilości odchodów, czyli około 10 dm3 na dobę. W praktyce ilości wody są znacznie większe, szczególnie na fermach trzody chlewnej, oraz tam gdzie wspomagany jest spływ gnojowicy wodą. Zależnie od ilości wody w odchodach, gnojowica może być gęsta lub rozcieńczona, przy czym określa się granice podziału zawartością 8 % suchej masy. Gnojowicę rozcieńczoną otrzymuje się, jeżeli dodatek wody przekracza 20 % odchodów, a zawartość suchej masy jest mniejsza niż 8 %.

Gnojowica to ogólnie mieszanina kału i moczu, jednak jej skład może się zmieniać.

fot. Pixabay

Gnojowica uzdatniona w szczegółach

Rzecz jasna, w procesach przygotowania gnojowicy do rolniczego wykorzystania powstaje gnojowica uzdatniona. Można z niej wyodrębnić:

1. skratki- zanieczyszczenia stałe zatrzymane podczas przepływu przez kraty,
2. kożuch- substancje stałe wyniesione na powierzchnię gnojowicy w procesie flotacji podczas przetrzymywania w bezruchu,
3. frakcję stałą – oddzielone z gnojowicy części stałe,
4. frakcję płynną – składowa gnojowicy konsystencji płynnej, powstająca po oddzieleniu frakcji stałej.

W niektórych obiektach do gnojowicy doprowadzona jest gnojówka z budynków, gdzie stosuje się bezściółkowy system utrzymywania zwierząt. Doprowadzane są również do gnojowicy ścieki z pomieszczeń pomocniczych i towarzyszących fermie, lub ścieki z zewnątrz, zarówno bytowo – gospodarcze  jak i przemysłowe. W związku z tym wprowadzono jeszcze dodatkowy podział gnojowicy. Jest więc gnojowica pełna (bez dodatku gnojówki i ścieków) i niepełna (z dodatkiem gnojówki i ścieków).

Gnojowica świńska – skład

Faktycznie głównymi składowymi gnojowicy są kał i mocz. Kał będący odpadowym produktem trawienia zawiera:

• pozostałości paszy; niestrawione, strawione lub niewchłonięte części, części zdrewniałe, celulozę, włosy, części roślin w różnym stopniu rozkładu oraz materiały mineralne i wodę,
• wydzieliny organizmu z przewodu pokarmowego; sekrecje, substancje mineralne,
• bakterie i produkty ich przemiany materii.

Mocz jest wodnym roztworem nieorganicznych i organicznych związków azotu z przemiany materii substancji białkowych i niebiałkowych oraz witamin, hormonów i enzymów.

Co wpływa na ilość wydzielin?

Nawożenie gnojowicą można ująć w skalę wartościującą. W tym celu stosuje się pojęcie równoważników nawozowych.

fot. Fotolia

Na ilość wydzielin wpływają po pierwsze czynniki pochodne od samych zwierząt oraz od systemu ich chowu. Ilość kału, moczu zależy od: gatunku, rasy, ciężaru, wieku, różnic genetycznych, stopnia rozwoju, fazy produkcji, ruchu i przyzwyczajeń zwierząt, a nawet takich psychicznych czynników jak strach i podniecenie. Po drugie, z zewnętrznych czynników zasadniczy wpływ ma ilość i jakość paszy oraz jej obróbka i przygotowanie.

Na pobieranie i wykorzystywanie paszy oraz zwiększenie ilości ekskrementów ma wpływ: rozdrabnianie, mielenie, podgrzewanie, przegrzanie, moczenie, pęcznienie, zamarzanie, paletowanie itp. Z zasady przy skarmianiu paszami soczystymi zwierzęta wydalają większe ilości odchodów niż przy żywieniu paszami suchymi. Wreszcie po trzecie, na ilość wydzielanych ekskrementów mają wpływ warunki klimatyczne i ilość wypijanej wody przez zwierzęta.

Przeciętna ilość odchodów wydalanych przyjmuje się w stosunku kału do moczu u trzody chlewnej 2/3 (tab.1).

Ilości odchodów wydzielanych przez trzodę

Tab. 1. Przeciętne ilości odchodów wydzielanych przez trzodę chlewną (Kutera J. 1994)

Gnojowica świńska – skład chemiczny, odczyn i wartość

Na ustalenie składu gnojowicy mają wpływ: gatunek, wiek, sposób karmienia zwierząt; składniki gnojowicy; gospodarka gnojowicą oraz dokładność pobrania prób i prawidłowość oznaczeń.

To jaki skład chemiczny ma gnojowica zależy głównie od rodzaju zadawanej paszy. Bowiem różnice w składzie dla trzody chlewnej dotyczą przede wszystkim potasu, w mniejszym stopniu suchej masy, azotu i wapnia. Odchody świń żywionych paszami zbożowymi zawierają więcej suchej masy, azotu i fosforu oraz mniej potasu w porównaniu do gnojowicy świń żywionych ziemniakami. Przy żywieniu ziemniakami gnojowica zawiera więcej potasu.

W gnojowicy azot występuje w połączeniach organicznych i mineralnych. Wśród związków organicznych należy wymienić: białka, aminokwasy, mocznik, kwas hipurowy oraz inne. Około 50-60 % azotu w gnojowicy trzody chlewnej występuje w formie amonowej, łatwo dostępnej dla roślin.

Nawożenie gnojowicą

 Przeciętnie ilość podstawowych składników nawozowych w gnojowicy trzody chlewnej w kg od 1 DJP w ciągu roku wynoszą: N -105,6; P -28,8; K- 41,1; Ca – 35,3; Na-11,0; Mg-10,0. W odróżnieniu od obornika czy kompostu, gnojowica ma właściwości bliższe nawozom mineralnym, bowiem szybciej uwalnia do gleby substancje mineralne. W ciągu roku wykorzystanie azotu może wynieść nawet do 80%, podczas gdy, tradycyjny obornik uwalnia azot stopniowo, co może trwać nawet 3-5 lat. Także potas i fosfor z gnojowicy są wykorzystywane znacznie szybciej: odpowiednio do 95 i 65% rocznej dawki.

W procesach przygotowania gnojowicy do rolniczego wykorzystania powstaje gnojowica uzdatniona.

fot. Pixabay

Odczyn gnojowicy jest stabilny i zasadowy, ok. 7,0. Gnojowica świńska zawiera więcej  fosforu, cynku, manganu i żelaza oraz mniej kobaltu i boru od gnojowicy  bydlęcej. Zawartość wapnia, magnezu i sodu różni się nieznacznie. Gnojowica jest materiałem zasobnym w mikroelementy niezbędne dla rozwoju roślin.          

 Nawożenie gnojowicą można ująć w skalę wartościującą. W tym celu stosuje się pojęcie równoważników nawozowych. Są one wartością określającą działanie nawozowe danego składnika gnojowicy w porównaniu z tym samym składnikiem zawartym w powszechnie używanych nawozach mineralnych, stosowanych w optymalnych dla roślin terminach.

Nawożenie – a co z zapachem gnojowicy?

Gnojowica świńska ma charakterystyczny zapach. Jest on związany z występowaniem w niej związków gazowych, jak: merkaptany, aminomerkaptany, indol, skatol, aminy i kwasy tłuszczowe, a także ich pochodne oraz NH4 i H2S. Amoniak i siarkowodór są związkami toksycznymi, a pozostałe powodują zanieczyszczenie atmosfery w obrębie fermy, gdyż wydzielane są bezpośrednio  z ekstrementami przez zwierzęta. 

W gnojowicy występują również gazy bezzapachowe CO2 – toksyczny i CH4– łatwopalny i wybuchowy. W dodatku gazy  gromadzą się na pewnej głębokości w zbiornikach gnojowicy i nie ujawniają się ich zapachy, gdy jest ona w bezruchu. Należy pamiętać, że wymieszanie powoduje wydzielanie się tych gazów i wzmożenie nieprzyjemnych zapachów. Intensywność wydzielania się gazów w trakcie homogenizacji może być duża.  Przy braku wentylacji w bliskim otoczeniu istnieje zagrożenie zatruciem zwierząt i ludzi.

Podsumowanie

Gnojowica świńska jest w szczególności nieprzyjemna ze względu na większą ilość substancji zapachowych wydzielanych z ekstrementami. Na zakończenie – pamiętajmy, ze względu na toksyczne oddziaływanie, łatwopalność i możliwość wybuchu niektórych gazów gnojowicowych, obowiązuje szczególna ostrożność podczas przebywania w  najbliższym obrębie i wewnątrz zbiorników, niepalenie tytoniu i zbliżanie się z ogniem.

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!