Jakość materiału szkółkarskiego wpływa na plon owoców

13 listopada 2021, dr inż. Ewelina Gudarowska

fot. Katarzyna Kupczak

Bardzo ważny element intensyfikacji upraw sadowniczych stanowi ciągły postęp i doskonalenie produkcji szkółkarskiej. Jakość materiału szkółkarskiego jest bowiem jednym z czynników wpływających na wzrost i owocowanie w drzew w sadzie.

Jakość materiału szkółkarskiego ma niebagatelne znaczenie dla trwania okresu inwestycyjnego w założonym sadzie czy plantacji. Jest właściwie podstawą opłacalności towarowej produkcji owoców.

Spis treści

Reklama

Jakość materiału szkółkarskiego – stopnie kwalifikacji i etykiety

Obowiązujące w Polsce przepisy (rozporządzenie MRiRW z 1 kwietnia 2020 r., poz. 620), wyróżniają dwie kategorie materiału szkółkarskiego oraz szczegółowe oznaczanie/etykietowanie. Do wydawania etykiet urzędowych upoważnia Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa, PIORiN, w osobie wojewódzkiego inspektora.

Symbole i kolory etykiet kategorii i stopni kwalifikacji materiału szkółkarskiego

Kategoria materiału	Stopień kwalifikacji/nazwa	Stopień kwalifikacji/symbol	Kolor etykiety
Materiał szkółkarski elitarny	przedbazowy	PB	biała z fioletowym ukośnym paskiem
Materiał szkółkarski elitarny	bazowy	B	biała
Materiał szkółkarski kwalifikowany	kwalifikowany	C	niebieska

Zgodnie z rozporządzeniem unijnym, w Polsce jest pozwolenie na sprzedaż materiału szkółkarskiego w kategorii CAC (Conformitas Agraria Communitatis), czyli spełniającego minimalne wymagania. Należy jednak pamiętać, że materiał typu CAC (etykieta żółta) może pochodzić z oczek zebranych z niesprawdzonych urzędowo źródeł. Ponadto materiał CAC nie podlega ocenie statutu zdrowotności i parametrów jakości zewnętrznej (grubości, wysokości, liczby pędów bocznych). Nie określa się dla niego stopnia kwalifikacji. Jest to często materiał mniej wartościowy do zakładania sadów.

Podstawę etykietowania materiału szkółkarskiego stanowi jakość materiału rozmnożeniowego w szkółce i udokumentowanego pochodzenia zrazów, oczek oraz podkładek. Etykieta zawiera wszystkie najważniejsze informacje: nazwa gatunku, odmiany, podkładki, wiek materiału.

Wymagania stawiane materiałowi szkółkarskiemu

Materiał kwalifikowany obejmuje rośliny zdrowe i wolne od wirusów. Minimalne wymagania dotyczące materiału szkółkarskiego to:

pełna czystość gatunkowa i odmianowa,
wygląd właściwy dla gatunku i odmiany,
brak uszkodzeń fizycznych, mechanicznych i chemicznych,
brak wad wynikających z rozmnażania (wycięte czopy, brak odrostów korzeniowych). Drzewka nie mogą być przemarznięte i przesuszone. Powinny być silne, wyrośnięte, rozgałęzione, o dobrze wykształconym systemie korzeniowym.

Materiał szkółkarski musi być wolny od chorób (zaraza ogniowa) i szkodników kwarantannowych (tarcznik niszczyciel). Ponadto nie może mieć chorób, szkodników i organizmów obniżających jakość drzewek. Niedopuszczalne jest, aby drzewka miały jakiekolwiek uszkodzenia na przewodniku, pędach bocznych oraz korzeniach. Kora powinna być gładka, odznaczająca się wyraźną, jednolitą barwą bez przebarwień.

Materiał oferowany do sprzedaży należy przygotować w postaci jednorodnych partii. Drzewka jabłoni nie mogą być porażone chorobami grzybowymi, takimi jak: parch jabłoni, mączniak jabłoni, rak drzew owocowych, zgorzel kory. Ponadto na materiale szkółkarskim niedopuszczalne są kolonie bawełnicy korówki i skorupika jabłoniowego.

Formy drzewek jabłoni w sprzedaży

Jakość materiału szkółkarskiego to podstawa opłacalności produkcji towarowej owoców (przygotowanie do przechowania drzewek knip-boom)

Drzewka jabłoni najczęściej sprzedaje się w formie:

drzewek 7-miesięcznych,
jednorocznych okulantów rozgałęzionych lub nierozgałęzionych,
drzewek dwuletnich typu knip-boom, czyli dwuletnich z jednoroczną koronką.

Drzewka rozgałęzione powinny być odpowiednio podkrzesane, z zagojonymi ranami po pędach wyciętych na obrączkę. Koronę z minimum 3-4 pędami, odchodzącymi pod kątem prostym od pnia, należy uformować na wysokości 60-90 cm.

Jakość systemu korzeniowego materiału szkółkarskiego

Jakość materiału szkółkarskiego zależy także od systemu korzeniowego. Powinien być on silny i zdrowy, odpowiedni do typu podkładki. Podkładki generatywne mają najczęściej silny, głęboko sięgający system korzeniowy składający się głównie z grubych korzeni szkieletowych. System korzeniowy podkładek wegetatywnych jest słabiej rozwinięty i ma więcej drobniejszych korzeni niż podkładka generatywna. Niezależnie od jej rodzaju, korzenie nie mogą być rozdarte lub połamane. Nie mogą być także pokryte naroślami będącymi objawem guzowatości korzeni, choroby spowodowanej przez bakterię Agrobacterium tumefaciens. Zdrowe korzenie są elastyczne i jasne w przekroju. Natomiast chore lub zmarznięte są w przekroju ciemnobrązowe, z ciemnymi nekrozami.

Obowiązujące wymagania jakościowe nie wyznaczają podziału materiału szkółkarskiego na wybory czy klasy. Przyjmuje się jednak minimalne wymagania jakościowe takie jak wysokość – 120 cm i grubość – 12 mm na wysokości 10 cm od miejsca okulizacji oraz minimum 4 korzenie szkieletowe długości 20-25 cm.

Czynniki wpływające na jakość drzewek

Jakość uzyskanego materiału szkółkarskiego zależy od:

lokalizacji szkółki i jej warunków glebowych (zdrowotność, żyzność, wilgotność),
użytych podkładek,
poziomu zabiegów pielęgnacyjnych,
przebiegu pogody w danym sezonie wegetacyjnym.

Sprzyjające warunki do rozwoju produkcji szkółkarskiej znajdziemy w południowej i zachodniej części Polski (Podkarpacie, Lubelszczyzna, rejon Tarnobrzega, Małopolska, Dolny Śląsk). Dobrą produkcją sadowniczą odznacza się również Polska Centralna. Rejon ten jednak ze względu na rodzaj gleby i niewielkie opady należy uznać za mniej korzystny dla produkcji drzewek.

Jakie gleby pod szkółki drzewek owocowych?

Pod szkółki drzewek owocowych nadają się gleby o warstwie uprawnej lżejszej i przepuszczalnej oraz zwięźlejszym ale przepuszczalnym podłożu. Gleba powinna być żyzna i niewykorzystywana wcześniej dla produkcji sadowniczej oraz szkółkarskiej, wolna od nicieni i raka ziemniaka. Szkółki należy zakładać na glebie o pH 6,2-7,1, z poziomem wód gruntowych na głębokości 1 m oraz zawartości próchnicy – 2,5%. Nie wszystkie gleby są odpowiednie do produkcji szkółkarskiej. Wyklucza się te z chorobą replantacji, kwaśne, zimne, ciężkie, o wysokim poziomie wód gruntowych lub z dużą ilością tzw. kieszeni piaskowych.

Kolejnym czynnikiem warunkującym wysoką jakość materiału szkółkarskiego jest właściwe przygotowanie gleby, trwające zazwyczaj dwa lata. Polega ono na odpowiednim zmianowaniu, wapnowaniu, zniszczeniu pędraków i innych szkodników glebowych, odchwaszczeniu oraz nawożeniu.

Rok przed założeniem szkółki należy glebę zwapnować używając 1,5-2,5 tony tlenku wapnia/ha. Na glebach ubogich w magnez powinien być wysiany nawóz wapniowo-magnezowy. Największy wpływ na strukturę gruzełkowatą gleby i zawartą w niej substancję organiczną ma przedplon w formie trawy z wsiewką koniczyny rzepaku na oborniku lub gorczycy, rzepaku, gryce albo aksamitce na przeoranie. Jesienią przed posadzeniem podkładek należy zastosować obornik w ilości 40 ton/ha. Po uprawie przedplonu trzeba glebę odchwaścić i zniszczyć szkodniki glebowe, w tym pędraki (mechaniczne lub biologiczne).

Jakość materiału szkółkarskiego – podkładki

Wysoka jakość i zdrowotność drzewek produkowanych w szkółce zależy w dużym stopniu od jakości wykorzystanych podkładek. Przede wszystkim podkładki powinny być zdrowe, odwirusowane, dobrze ukorzenione (przy wiosenny sadzeniu, korzenie skracamy) i przechowane. Zdrowe i odwirusowane muszą być także zrazy wykorzystywane do okulizacji.

Zabiegi pielęgnacyjne

Przez cały cykl produkcyjny (2-3 lata) wszystkie zabiegi pielęgnacyjne muszą być wykonane prawidłowo i w terminie. Przede wszystkim w szkółce: odchwaszczamy, spulchniamy międzyrzędzia, nawadniamy rośliny regularnie, nawozimy, chronimy przed chorobami i szkodnikami oraz zwierzyną łowną, regularnie podkrzesujemy podkładki, pensujemy okulanty, zabezpieczamy je przed wyłamaniem i stymulujemy rozgałęzianie oraz formujemy koronki.

Jakość materiału szkółkarskiego – nawożenie

Nawożenie w szkółce należy prowadzić w oparciu o analizę chemiczną warstwy ornej, wykonaną przed założeniem szkółki. Drzewka owocowe mają największe wymagania pokarmowe względem azotu, następnie potasu, fosforu, wapnia i magnezu.

Nawozy fosforowe (30-70 kg P₂O₅) i potasowe (80-140 kg K₂O) na hektar należy stosować jednorazowo przed sadzeniem podkładek, a azotowe (40-80 kg N na 1 ha) – 2-3 krotnie od wiosny do końca czerwca. W zależności od potrzeb nawożenie doglebowe uzupełniamy dokarmianiem dolistnym azotem (0,5% mocznik) i magnezem (2% uwodniony siarczan magnezu) w pierwszej połowie sezonu. Coraz częściej szkółkarze wykorzystują również ekstrakty z aminokwasów roślinnych i alg morskich lub bionawozy zwiększające żyzność oraz życie mikrobiologiczne gleby. Wykorzystywane bioprepraty na bazie dżdżownic kalifornijskich, melasy, aminokwasów, alg, grzybów mikoryzowych, tudzież węgla brunatnego mogą wpłynąć na efekty produkcyjne w szkółkach i są polecane szczególnie do ekologicznej produkcji materiału szkółkarskiego.

Nawadnianie szkółki

Nawadnianie w szkółce prowadzi się przede wszystkim w formie deszczowni. Jeśli w glebie jest zapas wody, to w maju, gdy drzewka zaczynają dopiero rosnąć, dobry wzrost zapewniają opady 30 mm. Później od czerwca do sierpnia rośliny w szkółce wymagają 80-90 mm opadów miesięcznie.

Na jakość drzewek będzie także wpływał przebieg pogody. Przy optymalnym uwilgotnieniu gleby i wysokiej wilgotności powierza, silny wzrost drzewek i ich rozgałęzienie będą warunkowały ciepłe i słoneczne dni. Głównie o temperaturze 21-22°C.

Na jakość materiału szkółkarskiego będzie także wpływało odpowiednie wykopanie i prawidłowe przechowywanie roślin oraz ostatecznie warunki transportu.