Kwieciak jabłkowiec – groźnym szkodnikiem sadów
Kwieciak jabłkowiec (Anthonomus pomorum) jest znanym szkodnikiem pąków kwiatowych jabłoni. Występuje niemal w całej Europie, poza częścią północną, i na znacznej powierzchni Azji, w warunkach klimatu umiarkowanego. Był również zawleczony do Ameryki Północnej.
W Europie Środkowej, w tym w Polsce gatunek ten powoduje poważne szkody, zwłaszcza w latach o mniejszej ilości pąków na drzewach lub w sadzie niechronionym. Dużych strat należy też się spodziewać, gdy większe nasilenie szkodnika notowano w poprzednim sezonie. W takich przypadkach kwieciak może zniszczyć nawet 50% pąków kwiatowych znajdujących się na drzewie. Szczególną uwagę należy również zwrócić na kwieciaka w sadach prowadzonych metodą ekologiczną. Zdarza się, że gatunek wyrządza szkody na gruszy.
Spis treści
Morfologia kwieciaka jabłkowca
Kwieciak jabłkowiec należy do chrząszczy z rodziny ryjkowcowatych (Curculionidae). Owady dorosłe można rozpoznać po rysunku na dolnej części pokryw. Są to dwie przepaski układające się w kształt litery V na szarobrunatnym, matowym tle. Ubarwienie włosków między nimi jest jaśniejsze od reszty pokryw. O przynależności do rodziny ryjkowcowatych świadczy długi ryjek, nieco zagięty do dołu. Na jego zakończeniu znajdują się buławkowate czułki oraz aparat gryzący, którym chrząszcz nagryza pąk. Długość ciała chrząszcza wynosi 4–5 mm. Larwy kwieciaka długości maksymalnie do 5 mm są beznożne, białe, z ciemnobrunatną głową, pokryte brodawkami.
Biologia kwieciaka na jabłoni
Podobnie jak większość ryjkowcowatych kwieciak na jabłoni zimuje w stadium owada dorosłego, najczęściej w resztkach roślinnych, w szczelinach kory drzew, wierzchniej warstwie gleby. Z diapauzy zimowej budzi się wiosną, gdy jabłonie są jeszcze w fazie bezlistnej, zwykle w końcu marca. W cieplejsze dni są bardziej ruchliwe i przechodzą na rozwijające się pąki, na których żerują. Wygryzają tam dziury i wyjadają ich wnętrze. Na nadgryzionym paku często pojawia się kropla, którą stanowi sok roślinny. Chrząszcze dojrzewają płciowo 2–3 tygodni i dopiero wówczas, po zapłodnieniu, samica składa pojedynczo białe, owalne jajo do wnętrza pąka.
Tak jak czyni wiele innych szkodników, składanie jaj jest rozciągnięte w czasie i może trwać nawet kilka tygodni. Najwięcej jaj składanych jest w okresie nabrzmiewania i rozwijania się pąków kwiatowych. Przy tej okazji trzeba nadmienić, że gdy samica składa jaja do rozwiniętego już pąka to taka larwa zginie. Łącznie jedna samica składa 40–50 jaj. Po 5–8 dniach wylęgają się z nich larwy. Żerują one wewnątrz pąków 2–4 tygodni, doprowadzając do ich brązowienia i zamierania. Larwa wyjada prawie wszystkie elementy kwiatu, co nie pozwala się pąkom rozwinąć. Pozostawia jedynie zewnętrzne płatki, które stanowią osłonę i z czasem zasychają.
Po przejściu rozwoju larwalnego w miejscu żerowania dochodzi do przepoczwarzenia. Kremowej barwy poczwarki typu wolnego, o wielkości do 5 mm, można zobaczyć odrywając zaschnięte, w formie pąka, płatki. Chrząszcze nowego pokolenia żerują jeszcze przez pewien czas na liściach i przechodzą diapauzę letnią. Niemniej jednak w sierpniu, a czasem już w lipcu schodzą do miejsca zimowania. Szkodnik rozwija jedno pokolenie rocznie.
Kwieciak jabłkowiec – objawy żerowania i szkodliwość
Kwieciak jabłkowiec to groźny szkodnik, którego larwy mogą zniszczyć nawet 50% wszystkich pąków kwiatowych na drzewie
W przypadki kwieciaka bardziej szkodliwe jest zwykle żerowanie larw niż chrząszczy, ale wszystko zależy od nasilenia występowania tego ryjkowca. W trakcie nabrzmiewania i pękania pąków łatwo zauważyć na nich wyżerki. Czasem nagryzienia widać na młodych liściach. Larwa wyjada wszystkie wewnętrzne elementy kwiatu – pręciki, słupek, zalążnię, czego objawem jest zamierający, brązowy pąk. W warunkach niezbyt obfitego kwitnienia jabłoni i w chłodniejszych latach kwieciak czyni poważne szkody o znaczeniu gospodarczym. Larwy mogą zniszczyć od kilku do kilkudziesięciu procent pąków na drzewie.
Zasiedlenie jabłoni w zasadzie odbywa się niezależnie od uprawianych dzisiaj odmian. Wczesnowiosenne żerowanie chrząszczy jest mniej szkodliwe, choć w niekorzystnych warunkach pogodowych osłabia to intensywność kwitnienia. Trzeba pamiętać, że czasem do dobrego owocowania jabłoni, w zależności od odmiany, wystarczy już 20% zawiązanych pąków. W niektórych latach zatem, przy dużej obfitości kwiatów, kwieciak jest nawet czynnikiem korzystnie oddziałującym na liczebność pąków.
Jak monitorować i kiedy zwalczać kwieciaka?
Rozpoznanie obecności chrząszczy w sadzie nie jest zadaniem trudnym i nie wymaga dużego wysiłku. Podstawę stanowi systematyczny monitoring pąków według ustalonej metodyki oraz terminy rozpoczęcia obserwacji. Lustracje należy prowadzić jeszcze w okresie bezlistnym, przy średniej temperaturze powietrza ok. 10°C, wtedy gdy pąki zaczynają nabrzmiewać. Często dzieje się tak w ostatnich dniach marca, zwłaszcza w południowo-zachodniej Polsce. Niemniej nie jest łatwo podać precyzyjne terminy kalendarzowe, biorąc pod uwagę pogodę w ostatnich latach. Można się spodziewać, że kwieciak jabłkowiec gęściej będzie występować w sadach położonych w sąsiedztwie lasów i zadrzewień. W dużym sadzie, aby ocenić liczbę uszkodzeń, należy wybrać losowo 40 drzew i na każdym przejrzeć po 10 pąków na krótkopędach. Gdy w tej próbie 400 pąków ponad 60 będzie uszkodzonych przez chrząszcze, to należy wykonać zabieg.
Inną metodą jest strząsanie chrząszczy z drzew, w odstępach co 2–3 dni. W tym celu należy wybrać losowo 35 drzew i z każdego otrząsać jedną gałąź na podstawioną płachtę entomologiczną. Do strząsania można używać pałki entomologicznej lub po prostu grubszego kija. Przekroczenie wartości 5–10 chrząszczy z 35 gałęzi stanowi sygnał do wykonania zabiegu. Wyższa wartość dotyczy lat z obfitą liczbą pąków. Oczywiście należy prawidłowo zidentyfikować ryjkowce, bowiem na płachcie znajdziemy też wiele innych owadów.
W okresie kwitnienia trzeba przejrzeć po 10 kwiatostanów z 20 losowo wybranych drzew. Jeśli stwierdzimy 15% uszkodzonych pąków to oznacza, że w następnym roku zwalczanie będzie konieczne. Obecnie nie ma możliwości monitorowania obecności kwieciaka za pomocą pułapek feromonowych.
Kwieciak jabłkowiec – zwalczanie
Przy niewielkiej liczebności kwieciak jabłkowiec występuje zależnie od obecności wrogów naturalnych w sadzie. Dużą rolę spełniają tu organizmy pasożytnicze, a także ptaki. Środki chemiczne można zastosować po ustaleniu liczebności chrząszczy, czyli po przekroczeniu progu zagrożenia, w fazie nabrzmiewania pąków. W tym celu należy zastosować jeden z insektycydów zarejestrowanych w ochronie jabłoni. Obecnie wybór środków przeciw kwieciakowi nie jest zbyt szeroki i do dyspozycji są głównie pyretroidy (zawierające deltametrynę lub tau-fluwalinat). Należy pamiętać, że będą one działać najskuteczniej, gdy temperatura otoczenie nie przekroczy 20°C.
Podczas opryskiwania zwalczane są jedynie chrząszcze znajdujące się na powierzchni rośliny, które zaczynają składać jaja do pąków. Niestety wskazane jest co najmniej dwukrotne zastosowanie insektycydu. W przypadku licznego występowania dozwolone jest wykonanie zabiegu również w fazie zielonego pąka. Larwy i chrząszcze kwieciak bywają także częściowo ograniczane liczbowo przy okazji zwalczania innych szkodników środkami zawierającymi acetamipryd.
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!
