Regulowanie wzrostu drzew w sadzie jabłoniowym

3 czerwca 2022, dr inż. Ewelina Gudarowska

fot. Anita Łukawska

Agrotechnicznymi zabiegami wspomagającymi cięcie drzew nadmiernie rosnących jest, m.in. cięcie korzeni oraz takie zabiegi jak przyginanie pędów i nacinanie pnia. Regulowanie wzrostu drzew jest czynnością bardzo ważną w sadach.

Najważniejszymi czynnikami decydującymi o prawidłowym wzroście i owocowaniu drzew w sadzie jabłoniowym jest rodzaj podkładki i cięcie. Wpływ podkładki na wzrost drzewa może być modyfikowany cechami genetycznymi odmiany oraz warunkami uprawy. W określonych sytuacjach coroczne cięcie musi być jednak uzupełnione innymi zabiegami ułatwiającym formowanie i utrzymanie korony lub ograniczającymi wzrost drzewa.

Spis treści

Reklama

Zbyt silny wzrost drzew

Nadmierny wzrost drzew to zagęszczone korony, do których dociera mniej światła. W warunkach słabego nasłonecznienia korony drzewa trudniej zawiązują się pąki kwiatowe, wydają mniej smaczne i źle wybarwione owoce. Nadmierny wzrost to większe problemy z chorobami i szkodnikami oraz trudności z dotarciem preparatów do wnętrza korony i dokładnym pokryciem wszystkich partii rośliny. To także wyższe nakłady pracy na cięcie drzew. Drzewa nieodpowiednio prowadzone i intensywnie rosnące wymagają kilku lat pracy, aby doprowadzić je do prawidłowej formy. Regulowanie wzrostu jest więc bardzo potrzebne.

Zbyt silny wzrost wegetatywny może być efektem nieprawidłowego doboru podkładki do odmiany i warunków glebowych. Przyczyną nadmiernego wzrostu mogą być także: uszkodzenia kwiatów lub zawiązków przez przymrozki i brak owocowania, nieodpowiednie cięcie drzew (usuwanie konarów pierwszego piętra, skracanie pędów na dwuletnim i starszym drewnie, zbyt mocne skracanie wierzchołków drzewa), nadmierne nawożenie azotem, choroby wirusowe i mykoplazmatyczne (czarcie miotły jako objaw proliferacji jabłoni).

Regulowanie wzrostu drzew — przyginanie pędów

To prosty, szybki, łatwy i ważny zabieg, stosowany przy formowaniu młodych drzew. Jest szczególnie pomocny w wyprowadzaniu korony wrzecionowej. Wpływa na: wzrost drzewa, kształt korony, żywotność krótkopędów, dopływ światła do korony, wczesność wejścia drzew w okres owocowania, jakość owoców oraz zdrowotność drzewa.

W wyniku odginania pędów zmienia się charakter i intensywność wzrostu młodego drzewa:

pionowy pęd wydaje najsilniejsze przyrosty w części szczytowej;
rosnący ukośnie pęd wytwarza pędy podobnej długości, na całej swojej długości;
wygięty łukowato w dół pęd tworzy najsilniejsze przyrosty na najwyżej położonej części: na szczycie łuku lub u podstawy pędu
poziomy pęd wydaje najsilniejsze pędy u nasady, najsłabsze w środku i nieco silniejsze na wierzchołku. Przyrost pionowego pędu przygiętego do pozycji poziomej zmniejsza się o 1/4 do 1/3.

Zmienia się nie tylko pozycja pędów przyginanych, ale ich cechy anatomiczne. Wiązki przewodzące ulegają częściowemu zgnieceniu. Przez to odpływ asymilatów i dopływ składników mineralnych do tych pędów jest utrudniony. Pędy przygięte gromadzą więcej składników zapasowych niż pędy rosnące pionowo, co sprzyja formowaniu się pąków kwiatowych.

Zalety przyginania pędów

Ułatwienie formowania drzew, ograniczanie wzrostu drzew.
Regulowanie wzrostu drzew polega m.in. na formowaniu korony w celu spoziomowania pędów
Poprawienie zawiązywania pąków kwiatowych, przyspieszenie wejście drzew w okres owocowania.
Korzystny wpływ na nasłonecznienie korony, rozwój i długość życia formacji owoconośnych oraz wielkość, wybarwienie i smak owoców.
Poprawienie warunków fitosanitarnych w koronie. Szerokie kąty rozwidleń ograniczają choroby kory i drewna oraz wyłamywanie się gałęzi i konarów. Poziomy układ pędów poprawia przewiewność korony, ogranicza rozwój chorób grzybowych i bakteryjnych.

Przyginanie pędów poleca się w pierwszym roku po posadzeniu, ale trzeba je powtórzyć w drugim, a czasami w trzecim roku uprawy. Wykonuje się od wczesnej wiosny do połowy lata. Najłatwiej i najszybciej przygina się młode przyrosty na przełomie maja i czerwca. Wtedy w koronie wyrasta dużo młodych pędów, z których można wybrać pędy konstrukcyjne i owoconośne, które łatwo się odginają. Pędy wyrośnięte i zdrewniałe można przyginać przez cały sezon wegetacyjny. Regulowanie wzrostu drzew można więc wykonywać w różnych okresach.

Odginanie pędów zielnych i półzdrewniałych

Wykonuje się za pomocą klamerek do suszenie prania, wykałaczek lub specjalnych plastikowych kształtek (rozpórek), zakładanych na przewodnik i odginane pędy. Klamerki można zakładać już na pędy długości 5–10 cm, gdzie pozostają przez 10–14 dni. Na pędy dłuższe i półzdrewniałe należy od drugiej połowy maja do początku lipca zakładać dobrze zaostrzone z obu stron wykałaczki. Są one bezpieczne dla drzewa, nie powodują ran ani infekcji i powinny być ściągnięte po 14 dniach. Wszystkie te elementy, po utrwaleniu szerokiego kąta z przewodnikiem są ściągane i przekładane na inne pędy. Można je wykorzystać przez kilka sezonów.

Odginanie pędów zdrewniałych

Przyginanie pędów 2- lub 3-letnich, jest trudniejsze. Można do tego celu używać: sznurków i metalowych szpilek, betonowych ciężarków, gumki odpowiedniej grubości odpornej na zrywanie. Zastosowanie sznurków i szpilek jest najmniej praktyczne. Jest to sposób bardzo pracochłonny i czasochłonny, niosący ryzyko wrastania sznurka w pęd. Betonowe ciężarki, o masie 150–300 g, wykonuje się we własnym zakresie z klamerki, drutu wygiętego w kształcie haczyka i betonowej formy.

Ciężarki powinny być zakładane na drzewa o sztywnym przewodniku i prowadzonych przy palikach. Na pędach 2-, 3-letnich ciężarki zakłada się w drugiej połowie maja, na tegorocznych przyrostach dopiero w drugiej połowie lipca. Zbyt ciężki ciężarek, założony za wcześnie lub w złym miejscu na pędzie, może spowodować wyłamanie pędu. Gumki sadownicze nakłada się z jednej strony na pęd w 1/2–1/3 jego długości, a z drugiej strony na pień. W zależności od typu gumki są one trwałe przez 3–6 tygodni lub cały sezon. Po tym okresie rozpadają się i nie trzeba ich zdejmować.

Regulowanie wzrostu drzew — nacinanie pnia

Kolejnym zabiegiem hamującym wzrost drzew może być nacinanie pni piłą łańcuchową. Zabieg ten jest dość pracochłonny i czasochłonny. Wykonuje się na drzewach uformowanych w celu utrzymania osiągniętych rozmiarów drzewa (wysokość 3–3,25 m), a także na starszych (15–20-letnich) drzewach jabłoni, które z roku na rok owocują coraz słabiej, ale najlepiej w roku ich obfitego kwitnienia. Warto również wybrać tę metodę w warunkach, gdzie nie można zrobić cięcia korzeni. Niekiedy zabieg nacinania pnia łączy się z cięciem korzeni.

Nacinanie pni jabłoni wykonuje się na 10–14 dni przed kwitnieniem, od fazy pękania pąków do fazy różowego pąka. Zranienie pnia zbyt wcześnie, może ograniczyć transport składników od korzeni do korony. Z kolei wykonanie czynności zbyt późno może spowodować drobnienie owoców. Przed zabiegiem rzędy drzew muszą być odchwaszczone, tak, aby nie było konieczne zwalczanie chwastów po zabiegu. Stosowany wtedy herbicyd może łatwo dostać się przez ranę i uszkodzić drzewo.

Efekty nacinania pni

Efekt nacinania pnia utrzymuje się 2–3 lata. Po tym okresie drzewo zalewa ranę tkanką twórczą i znowu rośnie normalnie. Chcąc utrzymać jego umiarkowany wzrost, zabieg należy powtórzyć, wykonując go w tym samym miejscu.

W wyniku nacinania pnia wzrost pędów osłabia się o 30–50%. W koronie wyrastają nieliczne, krótkie pionowe przyrosty. Spowolnienie wzrostu ma miejsce nad nacięciem, a pod nacięciem wzrost jest stymulowany. Ograniczenie wzrostu zwiększa konkurencję o składniki pokarmowe pomiędzy tegorocznymi zawiązkami a pąkami formującymi się na przyszły rok. Stymulowane w ten sposób opadanie zawiązków, warunkuje coroczne owocowanie. Reakcja na zabieg nacinania pnia, będzie zależała od odmiany, obfitości kwitnienia w roku zabiegu i techniki zabiegu. Nacinanie jest najbardziej skuteczne, gdy piła „trafi” na główne wiązki przewodzące łączące korzenie z koroną. Mają one jednak układ spiralny i znajdują się z różnych stron na tej samej wysokości pnia.

Cięcie pni

Regulowanie wzrostu drzew to czynność wymagające dokładności i wiedzy

Pień o wysokości 50–60 cm powinien być nacięty z obu stron, 20 cm poniżej nasady pierwszych konarów, w odległości 25–30 cm, naprzemiennie — jedno nacięcie nad drugim. Nacięcie pnia z dwóch stron zbyt blisko siebie może powodować ordzawienie owoców Nacięcie należy wykonać na 1/3 głębokości pnia i skośnie lekko w górę, aby ograniczyć gromadzenie się wody w nacięciu. Regulowanie wzrostu drzew wymaga precyzji.

Pień trzeba nacinać od strony północnej i południowej, aby nie osłabić wytrzymałości mechanicznej drzewa. Rany po nacinaniu się nie smaruje. Drewno szybko obsycha, a wyciekający sok komórkowy skutecznie zaczopuje tkanki przewodzące. Na naciętym pniu, ze śpiących pąków wyrastają licznie pędy i odrosty korzeniowe podkładki. Trzeba je regularnie wycinać. Niestety, powstałe po nacięciu rany są często zasiedlane przez bawełnicę korówkę. Nacinanie pni nie jest polecane także u odmiany Golden Delicous, u której może spowodować ordzawienie owoców.

Czytaj także:
Podcinanie korzeni jabłoni wiosną w sadach