Zaleganie krów mlecznych a niedobory mineralne

Zaleganie krów może mieć różnorakie podłoże, ale bardzo często pojawia się w związku z zaburzeniami gospodarki wodno-mineralnej organizmu. Które składniki mineralne mogą mieć na to wpływ?

Zaleganie nie jest charakteryzowane przez specjalistów jako jednostka chorobowa. Jest to jeden z symptomów schorzenia podstawowego. Krowy leżą podczas doby 11–15 godzin, z przerwami na dój, pobieranie paszy i wody oraz defekację lub krótkie spacery. Kiedy czas leżenia się wydłuża, należy jednak zadać sobie pytanie, co może być tego przyczyną.

Niestety objaw, jakim jest zaleganie, wskazuje najczęściej na dość zaawansowane stadium choroby. Zazwyczaj krowy jednocześnie tracą apetyt, zmniejsza się wydajność, pobranie paszy oraz wody.

Zaleganie krów jest symptomem poważniejszych schorzeń.

Choroby, które powodują niechęć do wstawania, to przede wszystkim:

• choroby metaboliczne oraz choroby wynikające z zaburzenia gospodarki mineralnej organizmu (ketoza, kwasica, tężyczka pastwiskowa, porażenie poporodowe);
• choroby układu ruchu (nerwowo-mięśniowego) lub racic;
• uszkodzenia kończyn (mechaniczne lub poporodowe);
• choroby wymienia;
• choroby układu krążenia.

– W miesiącach jesienno-zimowych najwięcej jest problemów z zaleganiem – mówi lek. wet. Adam Siębor ze Sterdyni. – Najczęściej na tle niedoborów mineralnych i w okresie okołoporodowym.

Niedobory mineralne

Podstawą diagnozy w przypadku zalegania jest badanie kliniczne oraz badanie krwi. Najlepiej zacząć od biochemii krwi pod kątem żywieniowym, bo to jest najprostsze.

lek. wet. Adam Siębor

Mimo że na rynku jest mnóstwo preparatów uzupełniających składniki mineralne pasz, a hodowcy stosują je zgodnie z zaleceniami producentów, problemy pojawiają się dość często. Z czego to może wynikać?

– Przyczyn jest wiele, ale najczęściej do takich sytuacji dochodzi podczas zmian dawek z letnich na zimowe i na odwrót – tłumaczy weterynarz.

Największe różnice w składzie substancji mineralnych w dawkach obserwuje się wiosną i latem, podczas zadawania pasz objętościowych zielonych. Dotyczy to głównie wapnia, potasu, fosforu oraz miedzi. Łąki są bowiem albo przenawożone, albo nie nawozi się ich wcale. Czasami stosuje się w dodatku zielonki z różnych pól i łąk, porastające inne jakościowo gleby.

Najczęściej zaleganie spowodowane niedoborem składników mineralnych dotyczą wapnia, fosforu i potasu. A schorzenia je wywołujące to:

• hipokalcemia (niedobór wapnia);
• hipofosfatemia (niedobór fosforu);
• hipokaliemia (niedobór potasu).

Pokrycie zapotrzebowania

Pokrycie zapotrzebowania to nie tylko zadanie odpowiedniej ilości składnika mineralnego do paszy, równie ważne jest:

• spożycie paszy;
• przyswajalność paszy;
• warunki panujące w żwaczu;
• proporcje składników mineralnych;

Dodatek mineralny do pasz powinien charakteryzować się dobrą przyswajalnością.

Wchłanianie składników mineralnych

Zdolność wchłaniania składników mineralnych zależy od kilku czynników:

• wieku zwierzęcia;
• jego stanu fizjologicznego;
• stanu zdrowia;
• rodzaju paszy;
• stosunku witamin do minerałów;
• stosunku składników mineralnych, np. wapnia do fosforu.

Niedobór wapnia, fosforu i potasu

Zaleganie wskazuje najczęściej na dość zaawansowane stadium choroby.

Prawidłowe zbilansowanie dawki letniej i zimowej w 3 wyżej wymienione makroelementy pozwoli uniknąć kosztownych i trudnych do wyleczenia schorzeń. Hipokalcemia i hipofosfatemia są w dodatku schorzeniami typowymi dla okresu okołoporodowego i mogą pojawić się zarówno przed porodem, jak i po porodzie. Ich przyczyną może być nieprawidłowy stosunek wapnia do fosforu w kolejnych fazach laktacji, zasuszenia i po porodzie. Należy także pamiętać, że hipokaliemia może wywoływać zaburzenia nerwowo-mięśniowe.

Początkowo wszystkie rozpoczynające się schorzenia tego typu dają podobne objawy: zmniejszenie pobrania paszy, wydajności oraz niechęć do wstawania. W późniejszych etapach, przy dłuższym zaleganiu, krowy w ogóle nie wstają z legowisk, nie pobierają paszy, a reakcje na bodźce są w znacznym stopniu ograniczone.

Szybka reakcja hodowcy

Bardzo istotna w przypadku zalegania jest szybka reakcja hodowcy, czyli kontakt z lekarzem weterynarii. Krowy zalegające krócej niż 3 dni mają dobre rokowania. Wystarczy wtedy podawać preparaty uzupełniające niedobór danego składnika i krowa dość szybko wróci do formy. Natomiast krowy zalegające powyżej 5–7 dni najczęściej nie dochodzą do siebie i w ostateczności czeka je ubój. Zdarzają się również krowy, które po kilkunastu dniach zalegania samodzielnie wstają, ale jest to raczej rzadkość.

Choroby objawiające się zaleganiem mogą mieć bardzo różne podłoże.

– Podstawą diagnozy w przypadku zalegania jest badanie kliniczne oraz badanie krwi. Hodowcy mówią, że krowa leży, nie pobiera paszy, wydajność znacznie spada – mówi lek wet. Siębor. – Najlepiej zacząć od biochemii krwi pod kątem żywieniowym, bo to jest najprostsze. Najczęściej wapń jest w porządku, ale obniżony jest poziom fosforu.

Lekarze weterynarii nie mają łatwego zadania w „postawieniu krowy na nogi”. Rokowaniem korzystnym obejmuje się krowy, które po podaniu preparatów uzupełniających składniki mineralne podejmują próby wstawania, nie mają nadwagi, zaczynają pobierać pasze, a zaleganie trwa nie dłużej niż 3–4 dni.

Na lizawki trzeba uważać! Podawane w niekontrolowanej ilości mogą spowodować zatrucia wynikające z nadmiaru składników mineralnych, objawiające się zaleganiem.

Pielęgnacja, leczenie i profilaktyka

Krowy powinny leżeć na miękkim, suchym podłożu, umożliwiającym łatwe wstawanie. Blisko krowy należy postawić wodę oraz paszę dobrej jakości, chętnie pobieraną przez krowy. Wylegającego zwierzęcia należy również doglądać częściej niż zwykle. Czasami może być potrzebna pomoc podczas wstawania lub przełożenia się na drugi bok, w celu odciążenia jednej ze stron ciała.

Leczenie najczęściej obejmuje wlew wieloelektrolitowy lub dożylne podanie preparatu uzupełniającego składniki mineralne. Profilaktyka polega głównie na bilansowaniu pasz w składniki mineralne i witaminy w zależności od pory roku, stanu fizjologicznego krów oraz dbaniu o mikroflorę żwacza.

Obecnie szacuje się, że zaburzenia gospodarki mineralnej krów objawiające się zaleganiem dotyka średnio 21 krów na 1000 badanych. Straty finansowe wynikają z poniesionych kosztów leczenia, zmniejszenia produkcji mleka, konieczności uboju chorej krowy czy zakupu jałówki. Kolejny raz należy zatem podkreślić wagę stwierdzenia „lepiej zapobiegać, niż leczyć”.

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!