Zwójkówki w sadach jabłoniowych. Oceniamy zagrożenie wiosną

fot. Anita Łukawska

Zwójki w sadach jabłoniowych stanowią jedno z największych zagrożeń dla sadowników. Gąsienice tych szkodników żerują wiosną na pąkach, liściach i zawiązkach owoców, powodując straty mogące sięgać nawet kilkudziesięciu procent. Ich obecność w sadach jest stała, dlatego konieczne jest skuteczne monitorowanie. Kiedy zacząć z nimi walkę w 2025 r.?

Występujące zwójkówki w sadach jabłoniowych, to gatunki często różniące się biologią i terminem żerowania. Stąd częste zaskoczenie dotyczące strat w plonie. Na czym powinna polegać rzetelna ocena zagrożenia i skuteczna walka?

Zwójkówki w sadach jabłoniowych — monitoring i identyfikacja

Zwójkówki w sadach mogą zimować pod osłoną z przytwierdzonych przędzą liści

fot. Anita Łukawska

Zwójki w sadach jabłoniowych występują w różnych gatunkach, z których najczęściej spotykane to zwójka siatkóweczka, zwójka bukóweczka, wydłubka oczateczka oraz zwójka różóweczka.

Żerowanie gąsienic niektórych gatunków (patrz poniżej) rozpoczyna się już wczesną wiosną, gdy rozwijają się pierwsze pąki. Charakterystycznym zachowaniem gąsienic jest tworzenie „kryjówek” ze zwiniętych przędzą liści, co utrudnia skuteczne zwalczanie środkami ochrony roślin.

Monitoring zwójkówek liściowych

Aby wiarygodnie i trafnie ocenić poziom zagrożenia, należy prowadzić monitoring sadów. Zimą lub wczesną wiosną lustrujemy drzewa na obecność kryjówek gąsienic (patrz zdjęcie główne). W takich miejscach mogą one zimować i uaktywniać się wiosną.

Gąsienica pod osłoną z liścia może zimować i uaktywniać się wiosną. Często też przepoczwarcza się i wiosną wylatuje motyl, który będzie składać jaja

fot. Anita Łukawska

Niektóre natomiast jesienią w kryjówkach się przepoczwarczają i pod liśćmi diapauzują do wiosny, kiedy to wylatują motyle. Jeszcze inne zimują w formie jaj na pędach.

Po ruszeniu wegetacji monitoring polega na obserwacji umieszczonych w sadzie narzędzi, np. pułapek, w tym z feromonem. Pozwalają one określić liczbę nalatujących motyli. Następnie, na podstawie oceny ustalamy najlepszy moment do przeprowadzenia zabiegów ochronnych.

Gatunki zwójkówek liściowych i okres ich występowania w sadzie

Poniżej przedstawiamy okresy obecności poszczególnych gatunków zwójek w sadach jabłoniowych. Wykazujemy, które gatunki zimują w formie gąsienic, a które w formie jaj. Od tego bowiem zależy moment aktywności i straty. Skoro bowiem zwójki zimowały w sadzie w formie gąsienic lub jaj, wówczas gąsienice mogą być bardzo zaawansowane aktywnie, zanim zaczną odławiać się motyle w pułapkach.

W takich wypadkach obserwując wyłącznie wywieszone pułapki, możemy przeoczyć żerowanie gąsienic, które przezimowały oraz wylęgły się w momencie rozwoju liści.

• Wudłubka oczateczka — gąsienice aktywne są już od połowy marca. Jaja motyle składają od końca maja.
• Płatkówka pstrocineczka — gąsienice aktywne są już od końca marca. Jaja motyle składają od końca maja.
• Zwójka rdzaweczka — gąsienice aktywne są od kwietnia. Jaja motyle składają od początku czerwca.
• Zwójka siatkóweczka — gąsienice aktywne są od kwietnia. Jaja motyle składają od końca maja.
• Zwójka bukóweczka — gąsienice aktywne są od kwietnia. Jaja motyle składają od czerwca.
• Zwójka różóweczka — zimują jaja. Gąsienice wylęgają się i są aktywne od połowy kwietnia.

Wiosną próg szkodliwości wynosi 10 gąsienic na 200 rozet liściowych, co oznacza konieczność rozpoczęcia opryskiwania.

Zwalczanie zwójkówek w sadach jabłoniowych — terminy

Walka ze zwójkami w sadach jabłoniowych wymaga precyzyjnego określenia momentu zabiegów ochronnych. Najlepszym czasem na opryski są fazy zielonego oraz różowego pąka. Jeśli presja szkodnika jest wysoka, konieczne może być wykonanie dwóch oprysków. Konkretnie to pierwszego w fazie różowego pąka, a drugiego tuż po kwitnieniu. Skuteczność eliminacji zależy od dokładnego dostosowania środków ochrony do gatunków zwójkówek obecnych w sadzie.

Dla poszczególnych gatunków optymalne terminy zwalczania to:

• wydłubka oczateczka — oprysk na początku fazy zielonego pąka,
• zwójka siatkóweczka — zabieg w fazie zielonego/różowego pąka,
• zwójka bukóweczka — eliminacja tuż po kwitnieniu,
• zwójka różóweczka — eliminacja tuż po kwitnieniu.

Wczesnowiosenne opryskiwanie insektycydami dotyczy gatunków zwójkówek obecnych w sadzie.

Możliwe jest także wywieszanie na drzewach owocowych feromonów płciowych, dezinformujących samce zwójkówek. Emitowany wabik płciowy przyciąga samce, podczas gdy nie ma w okolicy samic. Poza tym silna chmura feromonu płciowego jest tak atrakcyjna, że skupia i uniemożliwia wydostanie się samców z obszaru jej oddziaływania. W ten sposób samce wyeksploatowane usilnym poszukiwaniem samic giną, podczas gdy do kopulacji nie doszło.

Warunki pogodowe a opryskiwanie

Opryski należy wykonywać w ciepłe dni, gdy temperatura przekracza 15°C. Wtedy gąsienice są najbardziej aktywne, co zwiększa szanse na ich skuteczną eliminację. Dodatkowo chłodna noc po zabiegu sprzyja lepszemu działaniu środków ochrony. Wczesnowiosenne zwalczanie zwójkówek w sadach jabłoniowych powinno opierać się na insektycydach aktywnych w niskiej temperaturze.

Więcej na temat strategii zwalczania zwójek czytaj: Jak zwalczać zwojkówki w sadzie? Strategia na 2025 r.

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!