Dobroczynki w sadzie jabłoniowym – wykorzystanie pożytecznych roztoczy
Dobroczynkowate (Phytoseiidae) są to drapieżne roztocze, które żywią się innymi roztoczami. W sadach najczęściej ich pożywieniem są przędziorki i szpeciele.
Dobroczynki występujące naturalnie w sadzie jabłoniowym lub introdukowane w formie preparatu biologicznego są w stanie skutecznie ograniczyć liczebność szkodników. Wiele gatunków pożytecznych roztoczy wykorzystywanych jest też w walce biologicznej w szklarniach.
Spis treści
Dobroczynki w sadzie jabłoniowym – opis rodziny
Dobroczynkowate stanowią liczną rodzinę roztoczy, wśród której na świecie stwierdzono ponad 1600 gatunków. W sadach jabłoniowych w warunkach Europy Środkowej znanych jest co najmniej kilkanaście gatunków. W Polsce najpospolitszy jest Typhlodromus pyri czyli dobroczynek gruszowiec. Mniej licznie notowane są T. finlandicus i T. tiliarum. Innymi pożytecznymi roztoczami są przedstawiciele rodziny Stigmaidae, do której należy dobroczynka jabłoniowa (Zetzelia mali). W praktyce sadowniczej w sposób czynny można zastosować obecnie również dobroczynka wielożernego (Amblyseius andersonii). Wszystkie dobroczynkowate potrafią być bardzo przydatne w sadach ekologicznych lub sadach, w których nie są stosowane zoocydy totalne. W takich warunkach utrzymują populacje szkodliwych przędziorków i szpecieli na niskim poziomie.
Dobroczynki w sadzie jabłoniowym – dobroczynek gruszowiec
Dobroczynek gruszowiec jest najpospolitszym gatunkiem spośród dobroczynkowatych o największym praktycznym znaczeniu w zwalczaniu szkodliwych przędziorków i szpecieli. Występuje naturalnie na różnych roślinach w Europie, Azji i Ameryce Północnej. W Polsce występuje przypuszczalnie we wszystkich sadach niechronionych oraz na drzewach liściastych i iglastych. Jego ciało ma kształt owalny, jest gładkie i jasnożółte. Długość ciała wynosi 0,4–0,6 mm. U osobników, które odżywiały się przędziorkiem owocowcem przez żółte zabarwienie ciała przebija czerwono zabarwiony przewód pokarmowy. Larwy są białawe. Dobroczynki składają jaja na dolnej stronie liści, są małe i nie można ich dostrzec gołym okiem. Zimują zapłodnione samice w szczelinach kory często w pobliżu zimujących przędziorków.
Po przezimowaniu samice przechodzą na nabrzmiewające i pękające pąki, później na kwiaty i liście. Unikają miejsc silnie oświetlonych, w ciągu dnia przebywają na dolnej stronie liści, najczęściej pod nerwem głównym, bliżej nasady ogonka liściowego. Po kilku dniach odżywiania się zaczynają składać jaja. Samica składa do 25 jaj w temperaturze 15–16°C i około 60 jaj w temperaturze o 10°C wyższej. Jeżeli dostępny pokarm jest zróżnicowany, to liczba składanych jaj może być jeszcze większa, natomiast samice trzymane po wylęgu bez pokarmu składają tylko pojedyncze jaja. W Europie Środkowej dobroczynek gruszowiec daje 2–4 pokolenia w sezonie.
Najbardziej odpowiednim pokarmem dla dorosłych i nimf dobroczynka są wszystkie stadia rozwojowe szpecieli oraz przędziorków chmielowca i owocowca. Dorosłe dobroczynki zjadają nawet 8 przędziorków lub ponad 300 szpecieli dziennie. W warunkach naturalnych pobierają dodatkowo pokarm w postaci pyłku kwiatowego, strzępków grzybni, soków roślinnych, spadzi mszyc. Zjadają też wciornastki oraz pluskwiaki. Populacja Phytoseiidae w sadzie może być silnie ograniczana przez owady, szczególnie przez dziubałeczka małego, dziubałka gajowego oraz złotooka pospolitego.
Jak wykorzystać dobroczynka gruszowca w sadzie jabłoniowym?
Dobroczynki w sadzie jabłoniowym wykorzystywane są do zwalczania przędziorków, w tym przędziorka chmielowca
Najczęściej tego pożytecznego roztocza wprowadza się do sadów w formie opasek filcowych (zawierają one zimujące samice dobroczynka). W tej formie proponują je do sprzedaży różne firmy. Opaski należy założyć na pnie jabłoni na wysokości około 1 metra od ziemi. W opasce znajduje się nawet kilkaset osobników. Trzeba je aplikować zgodnie z zaleceniami proponowanymi przez producenta, z reguły zimą, przed ruszeniem wegetacji. Więcej opasek stosuje się w kwaterach, w których drzewa rosną w większym zagęszczeniu. Zaleca się zawieszać opaski równomiernie w określonych odstępach, ale niekoniecznie na całej powierzchni sadu.
Jeśli dobroczynek dobrze przeżyje pierwszą zimę, to skutecznie rozmnoży się i rozprzestrzeni na inne, sąsiadujące drzewa. W przypadku silnego rozmnożenia możliwe jest także przenoszenie gałązek zasiedlonych przez dobroczynka na inne kwatery. Przemyślana strategia w zakładaniu opasek może przynieść pewne oszczędności. Przenoszenie gałązek z dobroczynkiem możliwe jest po dokonaniu jego oceny ilościowej. Jeśli na jednym pędzie będzie stwierdzonych kilkanaście osobników, to można je przenieść na drzewa, na których ten pożyteczny roztocz jeszcze nie występuje.
Dobroczynki w sadzie jabłoniowym – uwaga na środki ochrony roślin
Stosowanie metody biologicznej w zwalczaniu szkodników wiąże się z okrojonymi możliwościami aplikowania chemicznych środków ochrony roślin. Należy o tym bezwzględnie pamiętać, gdyż źle dobrane preparaty potrafią całkowicie zniszczyć populację dobroczynków w sadzie. Należy zaniechać stosowania zoocydów z grupy pyretroidów i fosforoorganicznych, które działają toksycznie na wszystkie roztocze. Konieczne jest stosowanie środków selektywnych. Dotyczy to także akarycydów, które trzeba czasem stosować, mimo zaaplikowanej metody biologicznej do zwalczania przędziorków oraz szpecieli. Dzieje się tak w 1. i 2. roku po wprowadzeniu dobroczynków, gdy jeszcze nie rozmnożyły się wystarczająco.
Oprócz częściowo selektywnych środków syntetycznych (w opisie takich preparatów widnieje informacja o selektywnym działaniu), można stosować preparaty wirusowe i bakteryjne, które są całkowicie niegroźne w stosunku do organizmów pożytecznych. Toksyczne dla dobroczynków są też niektóre środki grzybobójcze, zwłaszcza stosowane w sadach, w których wprowadzone dobroczynki nie zdążyły jeszcze wystarczająco licznie rozbudować populacji.
Dobrze przeprowadzona introdukcja i zachowanie wszelkich warunków bezpieczeństwa mogą nam zagwarantować sukces w utrzymywaniu liczebności szkodliwych roztoczy na niskim poziomie. Należy też pamiętać, że dobroczynkowate to bardzo efektywna grupa drapieżnych organizmów pożytecznych, których stosowanie zmniejsza negatywne skutki chemizacji sadów. W praktyce stosuje się je od lat i większość plantatorów jest zadowolona z efektów introdukcji.
Przeczytaj również: Objawy żerowania przędziorków i szkodliwość
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!
