Kwasowość gleby i jej wpływ na rozwój upraw sadowniczych

fot. Anita Łukawska

Kwasowość gleby to jest suma zawartych w niej jonów kwasotwórczych zdolnych do zobojętniania jonów zasadowych. Możemy ją oznaczać różnymi metodami. W największym stopniu za kwasowość gleby odpowiadają jony wodorowe H⁺ stąd pomiar kwasowości odbywa się poprzez oznaczenie koncentracji kationów wodorowych. Zazwyczaj wyrażamy ją za pomocą skali pH (jest to ujemny logarytm ze stężenia jonów wodorowych).

Kwasowość gleby oznaczamy i wyrażamy w różnych jednostkach. Możemy jej wyróżnić kilka rodzajów.

Kwasowość gleby. Rodzaje

Kwasowość czynna — czyli aktualne stężenie wolnych jonów wodorowych występujących w roztworze glebowym. Możemy ją oznaczać potencjometrycznie (pehametrem) w zawiesinie wodnej, rzadziej kolorymetrycznie np. kwasomierzem Helliga i wyrażamy w jednostkach pH.

Kwasowość wymienna — rodzaj kwasowości wymiennej, która obejmuje jony wodorowe w roztworze glebowym oraz w kompleksie sorpcyjnym gleby, które oznaczamy z zastosowaniem 1M roztworu KCl metodą potencjometryczną lub miareczkowo. W tej metodzie wykrywamy część wodoru związanego z kompleksem sorpcyjnym, który jest wypierany z kompleksu przez kationy potasu. Ten rodzaj kwasowości wyrażamy w jednostkach pH lub ml 0,1 M NaOH zużytego do neutralizacji wodoru.

Kwasowość hydrolityczna — koncentracja jonów wodoru w roztworze glebowych i kompleksie sorpcyjnym, które oznacza się za pomocą soli hydrolizującej zasadowo tj. octanu sodu lub wapnia. W tym przypadku pomiar wykonuje się przez miareczkowanie, a wyraża w ml 0,1 M NaOH zużytego do neutralizacji wodoru.

Jak można zauważyć, różne rodzaje kwasowości pozwalają nam na wykrycie i zmierzenie koncentracji wodoru w różnym stopniu związanego z glebą. Dlatego też badając tę samą próbkę, uzyskamy różne wartości, ponieważ kolejne rodzaje kwasowości pozwalają na oznaczenie większej ilości wodoru. Z powyższych danych nie powinno nas więc dziwić, że pH oznaczone w wodzie będzie większe od oznaczenia w KCl.

Metody oznaczania kwasowości

W Polsce stosujemy zazwyczaj w praktyce ogrodniczej dwie metody, za których pomocą można oznaczyć kwasowość gleby. Dla upraw warzywnych i roślin ozdobnych oraz niektórych sadowniczych: uprawy w podłożach (truskawka, malina, borówka, poziomka, jeżyna) oraz borówki stosuje się oznaczanie pH w zawiesinie wodnej, czyli oznaczamy kwasowość czynną. Z kolei dla upraw pozostałych gatunków, które rosną w glebach mineralnych pH oznaczamy w 1M KCl. Z tego więc wynika, że oznaczamy kwasowość wymienną. Dla poszczególnych przedziałów pH przypisano przymiotnikowe określenie opisujące aktywność jonów wodorowych nazywane odczynem (tabela).

Tabela. Zakresy odczynu gleby w zależności od pH

Wpływ odczynu gleby na rozwój roślin

Kwasowość gleby ma duży wpływ na rozwój roślin uprawnych

Odczyn ma bezpośredni i pośredni wpływ na żyzność a tym samym wzrost i rozwój roślin. Czyli wpływ bezpośredni polega na oddziaływaniu jonów wodorowych na środowisko korzeniowe. Bowiem każdy gatunek ma tutaj określone preferencje i wymagania. Z kolei wpływ pośredni to oddziaływanie jonów wodorowych na przyswajalność składników pokarmowych i właściwości gleby.

W glebach występuje węglan wapnia, który z kwasem węglowym roztworu glebowego tworzy roztwór buforowy przeciwstawiający się nagłym zmianom odczynu gleby. Ten węglan wapnia jest źródłem Ca⁺², który ulega koagulacji w glebie, co sprzyja tworzeniu agregatów glebowych. W ten sposób utrwala się struktura gruzełkowata, zwiększająca przepuszczalność gleb ciężkich a zmniejszając ją w glebach lekkich.

Węglan wapnia jest słabo rozpuszczalny w wodzie, dopiero wzrost zakwaszenia przyspiesza ten proces. W ten sposób odczyn gleby jest stabilizowany, ponieważ zawiera on znaczne ilości tego związku lub minerałów z niego zbudowanych. Daje to odpowiedź na pytanie, dlaczego wapnowanie wykonujemy raz na kilka lat.

Czytaj też:
Odczyn gleby. Jaki właściwy dla poszczególnych gatunków sadowniczych?
Analiza gleby. Jak ją prawidłowo wykonać i kiedy?

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!