Odczyn gleby. Jaki właściwy dla poszczególnych gatunków sadowniczych?

fot. Anita Łukawska

Właściwy odczyn gleby uprawnej jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na efektywność działania nawozów mineralnych i organicznych. Oddziałuje również na inne właściwości gleby odpowiedzialne za jej produktywność. Sprawdźmy, jakiego pH wymagają poszczególne gatunki sadownicze.

Szacuje się, że 60–70% gleb w Polsce jest zbyt kwaśna. Z tego powodu praktycznie zawsze o regulacji odczynu mówimy w kontekście odkwaszania. Wyjątkiem jest borówka wysoka, dla której odczyn gleby musi być bardzo kwaśny.

W celu zmniejszenia koncentracji jonów wodorowych (czyli zmniejszenia kwasowości) stosuje się nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe. Nawozy z udziałem magnezu warto stosować na glebach ubogich w ten składnik. Wszystkie nawozy do odkwaszania są przedsiewne i dla lepszego działania wymagają wymieszania z glebą.

Warunki naturalne wpływające na odczyn gleby

Właściwy odczyn gleby ma niebagatelne znaczenie dla upraw

Jak wykazują badania SChR ponad połowa gleb Polski jest zbyt kwaśna, w największym stopniu dotyczy to gleb lekkich. Planując jakąkolwiek uprawę, należy przed jej rozpoczęciem sprawdzić odczyn gleby (pH) i dysponując taką informacją, da się odpowiednio zaplanować odkwaszanie. Stosowanie pozostałych nawozów mineralnych przy nieodpowiednim pH gleby prowadzi do obniżenia plonu, pogarsza jakość podłoża, a także spadek opłacalności produkcji.

Zakwaszanie gleby w naszych warunkach klimatyczno-glebowych jest zjawiskiem naturalnym dla gleb Polski. Związki o charakterze zasadowym są wymywane przez wody opadowe do głębszych warstw oraz wynoszone z plonem. Dodatkowo źródłem wodoru powodującym zakwaszenie mogą być minerały glebowe oraz kwasy powstające w wyniku mineralizacji substancji glebowej. Inne czynniki nasilające to zjawisko to między innymi efekty oddychania korzeni czy też biologicznego utleniania siarki i nitryfikacja amoniaku.

Warunki antropogeniczne wpływające na odczyn gleby

Naturalne zakwaszanie się gleb może ulec znacznemu przyspieszeniu pod wpływem działalności człowieka. Nie są to wcale, jak powszechnie się uważa, kwaśne deszcze. Duży udział mają tutaj nawozy mineralne. Najczęściej i w największych ilościach stosuje się bowiem nawozy azotowe (z wyjątkiem saletrzaku i saletry wapniowej) oraz potasowe. To w największym stopniu z ich przyczyny odczyn gleby się obniża. Również wynoszenie z plonami pierwiastków o charakterze alkalicznym, no i rzeczywiście kwaśne deszcze sprzyjają temu procesowi, ale w znacznie mniejszym stopniu. Konsekwencją spadku odczynu jest wiele bardzo niekorzystnych zjawisk i procesów następujących w glebie. Po pierwsze wraz z obniżeniem odczynu maleje dostępność fosforu, który jest jednym z podstawowych makroskładników.

Dlaczego właściwy odczyn gleby jest tak ważny?

Właściwy odczyn gleby to najważniejszy czynnik wpływający na dostępność fosforu (P). Stosowanie dużych dawek tego składnika nie zwiększa jego dostępności dla roślin, ponieważ fosforany ulegają retrogradacji na drodze sorpcji chemicznej z glinem, żelazem i manganem. W kwaśnym środowisku bardzo mocno ograniczona jest dostępność molibdenu (Mo). Ten z kolei jest niezbędny do prawidłowych przemian związków azotowych w roślinie. Z powodu niedożywienia system korzeniowy jest za słaby. Nie przerasta dostatecznie warstwy ornej i nie zapewnia wystarczającej ilości składników pokarmowych oraz wody do wyprodukowania wysokiego plonu.

W glebach o bardzo kwaśnym odczynie, gdy pH jest mniejsze od 4,5, pojawia się glin (Al) ruchomy oraz wzrasta ilość manganu (Mn) i metali ciężkich. Mogą one działać toksycznie, jeżeli występują w większych stężeniach. W glebach kwaśnych kompleks sorpcyjny i próchnica nie są w dostatecznym stopniu wysycane wapniem (Ca). Jego miejsce zajmuje wodór. Taka gleba traci strukturę gruzełkowatą odpowiedzialną za właściwości fizyczne. Te z kolei decydują o pojemnościach wodnych i powietrznych.

Przy zbyt niskim pH nie rozwijają się prawidłowo właściwa mikroflora, zwłaszcza bakterie wiążące azot. Dominują grzyby i promieniowce. Bazując na powyższych informacjach, można z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że utrzymywanie odpowiedniego pH gleby jest niezbędnym warunkiem do prawidłowego przebiegu procesów biologicznych i chemicznych w glebach. Dzięki regulacji i utrzymywaniu właściwego odczynu następuje zwiększenie dostępności i pobierania składników pokarmowych przez rośliny a procesy glebowe przebiegają we właściwym kierunku.

Odczyn gleby wymagany przez poszczególne gatunki roślin sadowniczych

Każdy gatunek wymaga właściwego pH gleby do optymalnego wzrostu i rozwoju (tabela).

Tabela. Zalecany odczyn gleby (pH) dla poszczególnych roślin sadowniczych

Czytaj też:
Skład granulometryczny gleby i jego znaczenie dla upraw
Podział gleb – kategorie agronomiczne gleb w rolnictwie i sadownictwie
Analiza gleby. Jak ją prawidłowo wykonać i kiedy?

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!