Analiza gleby. Jak ją prawidłowo wykonać i kiedy?

Podstawą racjonalnego żywienia drzew i krzewów w produkcji sadowniczej jest dostosowanie nawożenia do aktualnych potrzeb pokarmowych roślin i zasobności gleby. Można to zrobić dobrze tylko w sytuacji, gdy wiemy ile składników jest w glebie. Takich informacji dostarczy nam analiza gleby.
Wielu sadowników zadaje sobie pytanie z jaką częstotliwością należy wykonywać analizę gleby. Oczywiste jest, że robimy to zawsze przed założeniem plantacji.
Spis treści
Analiza gleby – cel badania
Z racji tego, że większość upraw sadowniczych jest wieloletnia a rośliny korzenią się głęboko, analizę należy wykonać biorąc pod uwagę kilka warstw profilu glebowego. Po posadzeniu roślin nie ma bowiem możliwości mieszania nawozów z glebą i wprowadzenia składników na większą głębokość. Trzeba mieć też na względzie to, że niektóre z nich, np. fosfor, są mało mobilne w glebie.
Na istniejących plantacjach częstotliwość wykonywania analizy zależy od gatunku rośliny, wieku plantacji i technologii uprawy. W przypadku dużych drzew i starszych nasadzeń (w pełni plonowania) standardowo analizy gleby wykonuje się co kilka lat, nie rzadziej niż co 4 rok. Wynika to z faktu, że rośliny przerastają dużą objętość gleby, a większość składników jest dość stabilna. Wyjątkiem od tej reguły jest azot.
W intensywnych sadach analiza gleby powinna być wykonywana raczej każdego roku. Tylko w ten sposób jesteśmy w stanie bardziej precyzyjnie nawozić i żywić rośliny. Biorąc pod uwagę koszty analizy, które w porównaniu z innymi wydatkami, są bardzo niskie, jest to rozwiązanie optymalne.
W przypadku upraw roślin jagodowych coroczna analiza gleby jest rozwiązaniem standardowym.
Analiza gleby przed założeniem plantacji
Prawidłowe nawożenie gleby przed założeniem plantacji ma kluczowe znaczenie powodzenia uprawy. Analizę gleby należy wykonać przynajmniej rok przed planowanym sadzeniem, zazwyczaj po zbiorze plonu głównego. Wynika to z faktu, że może być potrzebne wapnowanie albo wprowadzenie dużej ilości składników, które trzeba będzie rozłożyć na raty.
W ramach nawożenia przedwegatycyjnego zasobność gleby należy doprowadzić do górnych poziomów określonych w liczbach granicznych dla gatunku docelowo sadzonego. To podstawowe nawożenie pozwala na dobre wymieszanie nawozów z glebą, później będzie można stosować nawozy tylko powierzchniowo. Próbki gleby należy pobrać osobno z warstwy ornej zazwyczaj o miąższości 0-20 cm. Jeżeli poziom próchniczny jest trochę głębszy, np. 25 cm, to przyjmujemy to za miąższość warstwy ornej. Drugą próbkę pobieramy z 20-cm warstwy podornej leżącej bezpośrednio pod warstwą orną. Glebę należy pobierać przez przekrój pionowy całej badanej warstwy. Najlepiej robić to laską Egnera.
Na jedną próbkę, którą wysyłamy do laboratorium składa się 15-20 próbek cząstkowych pochodzących z różnych części pola. Jedna próbka mieszana (złożona z kilkunastu próbek pojedynczych) może być reprezentatywna dla powierzchni 2-4 ha. Im mniejszy obszar pola reprezentuje, tym jest bardziej dokładna. Na podanym powyżej obszarze analiza gleby może być wykonana z jednej próbki mieszanej pod warunkiem, że gleba nie jest mocno zróżnicowana pod względem genetycznym, przedplon i nawożenie były takie same a teren jest płaski. W sytuacji, gdy mamy zróżnicowane ukształtowanie terenu, występuje duża zmienność glebowa, przedplony, nawożenie organiczne itp., to należy wydzielić mniejsze części pola (do około hektara) i z każdej z nich pobrać reprezentatywną próbę mieszaną złożoną z 10-15 próbek pojedynczych. Próby należy pobierać bardzo starannie, ponieważ najwięcej błędów robimy właśnie na tym etapie.
Analiza gleby sadów i plantacji produkcyjnych
Na istniejących plantacjach próbki gleby powinno się również pobierać z warstwy ornej i podornej. W nowo posadzonych sadach przez 2-4 lata próby pobieramy spod rzutu korony. Potem należy je jeszcze dodatkowo zróżnicować na pasy ugoru herbicydowego i pasy murawy, ponieważ korzenie drzew tam również docierają. Wynika to z faktu, że trawa z murawy pobiera również składniki pokarmowe i zasobność gleby jest tam inna niż bezpośrednio pod drzewami.
Na plantacjach jagodowych próby pobieramy z rzędów roślin w połowie odległości między nimi. Dla płytko korzeniących się gatunków (truskawka, borówka) pobieramy je dla warstwy 0-20 cm, dla pozostałych gatunków – również z warstwy podornej. Optymalnym terminem pobierania próbek jest wczesna wiosna, tj. ok. 15-30 marca. Jest to wystarczający czas, żeby analiza gleby została wykonana i zaplanować ewentualne nawożenie przed rozpoczęciem wegetacji.
Analiza podłoża upraw pod osłonami
Biorąc pod uwagę bezglebowe nasadzenia pod osłonami (truskawka, poziomka, malina, borówka wysoka), wskazane jest wykonywanie analiz podłoża kilka razy w trakcie uprawy. Produkcja tego rodzaju charakteryzuje się dużą dynamiką wzrostu, zwiększonymi potrzebami pokarmowymi roślin oraz intensywnością. Ponadto rośliny mają do dyspozycji zredukowaną przestrzeń do rozwoju systemu korzeniowego i stąd szybsze zmiany zawartości składników. Ewentualne błędy z powodu niedoboru/nadmiaru składników mogą tutaj mieć bardzo duże konsekwencje ekonomiczne.
W przypadku upraw bezglebowych próbki pobiera się częściej a metoda ich analizy jest inna niż gleb. Tutaj rośliny rosną w różnych podłożach organicznych i powinno się pobierać ok. 0,5 dcm3 tego podłoża z zachowaniem zasad reprezentatywności.
Próbka musi być dostarczona do laboratorium jak najszybciej w stanie świeżym o aktualnej wilgotności. Dopuszcza się krótkotrwałe 24-48-godzinne jej przechowanie w lodówce. Jeżeli próbka pozostanie na kilka dni w temperaturze pokojowej lub przeschnie, wówczas analiza może być niewiarygodna z powodu zmian zawartości azotu, podstawowego makroskładnika.
