Owoce dojrzewające w sadzie. Wyznaczanie terminu zbioru

Jedną z cech gospodarczych jabłek jest ich termin dojrzałości zbiorczej i konsumpcyjnej. Precyzyjne wyznaczenie terminu zbioru jabłek jest jednym z najważniejszych czynników warunkujących ich jakość i zdolność przechowalniczą. Owoce dojrzewające w sadzie muszą być pod stałą obserwacją.
Dojrzałość zbiorcza jest to taki stan owocu, w którym najlepiej nadaje się do zbioru, transportu i przechowywania. Przy czym jednocześnie będzie w stanie osiągnąć swoje najlepsze walory smakowe.
Spis treści
Owoce dojrzewające w sadzie i ich zmiany
W dojrzewających owocach zachodzą przemiany fizyczne (spada jędrność, barwa zasadnicza skórki zmienia się z zielonej na żółtą, na powierzchni skórki tworzy się rumieniec) i chemiczne (rozkład skrobi, wydzielanie etylenu). Tym zmianom towarzyszą także takie procesy jak transpiracja i oddychanie. Znajomość tych przemian i przebieg procesów fizjologicznych ułatwia wyznaczenie dokładnego terminu zbioru.
Określenie terminu zbioru
W celu wyznaczenia terminu zbioru jabłek pod uwagę bierzemy kilka wskaźników:
- Wygląd owocu, jego wielkość, wybarwienie (barwa skórki, np. na podstawie palety barw firmy Ctifl i rumieńca), barwa nasion:
- Łatwość odrywania owocu od krótkopędu:
- Ilość „spadów”;
- Datę kalendarzową i datę zbioru charakteryzującą odmianę;
- Liczbę dni od kwitnienia;
- Jędrność miąższu;
- Zawartość ekstraktu;
- Stopień rozkładu skrobi;
- Stężenie etylenu w komorach otaczających nasiona.
Najdokładniejszą metodą jest pomiar stężenia etylenu w komorach nasiennych, w regularnych odstępach czasu. Kiedy zawartość etylenu w komorach
nasiennych osiągnie wartość 0,1–0,5 ppm (części na milion), należy przystąpić do zbioru. Niestety, metoda ta wymaga specjalnej aparatury i może być wykonana tylko w laboratorium.
W praktyce, do ustalenia optymalnego terminu zbioru jabłek przeznaczonych do długiego przechowywania przeprowadzamy test skrobiowy i mierzymy jędrność oraz zawartość ekstraktu. Te trzy parametry wzajemnie się uzupełniają i określają stan fizjologiczny owoców poszczególnych odmian jabłoni w ostatnich 2 tygodniach przed zbiorem.
W tym czasie, 1 lub 2 razy w tygodniu wykonujemy testy skrobiowe i pomiary na miarodajnej próbie jeśli chodzi o owoce dojrzewające w sadzie reprezentującej każdą odmianę i kwaterę. Próbę stanowi 15–20 owoców zawsze z tych samych 3, 4 drzew, z zewnętrznej części ich korony z wysokości 1,5–1,8 m. Jabłka muszą być zdrowe i mieć typowe dla odmiany cechy diagnostyczne takie jak wielkość i wybarwienie.
Owoce dojrzewające w sadach a pomiar jędrności i ekstraktu
Pomiar jędrności jabłek wykonuje się za pomocą jędrnościomierza (penetrometru). Określa on siłę potrzebną do zagłębienia trzpienia w miąższu jabłka na określoną głębokość. Może to być przyrząd do trzymania w ręku lub na statywie albo automatyczny.
Pomiary wykonane automatycznym jędrnościomierzem są dokładniejsze. Jędrnościomierz jest wykorzystywany także do kontroli jakości owoców w trakcie przechowywania.
Przed wykonaniem pomiaru, urządzenie trzeba skalibrować. Natomiast z jabłek ściągamy skórkę w formie pierścieni o średnicy 2,0–2,5 cm wykonanych w 2 miejscach. Skórkę ścigamy specjalną obieraczką dołączoną do zestawu. Jeden pierścień wycinamy na części owocu z rumieńcem, drugi w tej bez rumieńca, zawsze w połowie odległości pomiędzy kielichem a szypułką. Jeżeli nie ściągniemy skórki, jędrność będzie wyższa.
Owoce dojrzewające w sadzie ze szklistością miąższu i ze ściągniętą za grubą skórką (z miąższem) też będą miały wyższą jędrność. Owoce większe, o wyższej temperaturze i lepiej wybarwione będą miały niższą jędrność. Dlatego tak ważne jest pobieranie do prób owoców o takim samym wyglądzie i obliczenie średniej z wielu pomiarów, którą porównuje się z parametrami opracowanymi dla każdej odmiany.
Do pomiaru jędrności jabłek wykorzystuje się trzpień o średnicy 11 mm. Trzpień pomiarowy należy zdecydowanym ruchem wbić w miąższ jabłka, w miejscu z usuniętą skórką, na głębokość zaznaczoną na trzpieniu. Optymalna jędrność jabłek, w zależności od odmiany, powinna wynosić podczas zbioru 6,5–9,5 kg.
Refraktometr
Do pomiaru zawartości ekstraktu służy refraktometr — urządzenie optyczne badające współczynnik załamania światła różnych cieczy. Pomiar prowadzimy, wykorzystując miejsce na jabłku powstałe po wbiciu trzpienia jędrnościomierza, w celu pozyskania jabłkowego soku. Po zamknięciu pryzmatu odczytuje się wynik, patrząc w kierunku słońca. Wynik jest podawany w procentach lub stopniach Brix’a.
Zawartość ekstraktu w owocach dojrzewających w sadzie, w tym wypadku jabłkach waha się od 8 do 11%. Wzrasta w miarę ich dojrzewania. Dla jabłek gotowych do zbioru wskazania refraktometru powinny wynosić 12–13%. Do wyznaczania terminu zbioru wylicza się średnią ze wszystkich jabłek w próbie. Pomiar refraktometrem może być prowadzony także w okresie przechowywania owoców celem oceny wrażliwości jabłek na przemrożenie. Im mniej cukrów jest w owocach, tym większe ryzyko uszkodzenia jabłek przez zbyt niską temperaturę.
Czytaj też: Uprawa jabłoni. Aktualne normy jakości jabłek 2022
