Uprawa jabłoni. Aktualne normy jakości jabłek 2022

Rynek owoców jest rynkiem bardzo zróżnicowanym wynikającym z dużej liczby producentów i bogactwa świata owoców. W celu zapewnienia bezpieczeństwa życia i zdrowia konsumentów, uporządkowania rynku, ułatwienia wymiany handlowej i zagwarantowania prawa do reklamacji opracowano normy regulujące jakość owoców przeznaczonych do konsumpcji. Bez nich uprawa jabłoni i obrót jabłkami są niemożliwe.
Normy jakościowe jabłek zostały ustanowione przez Europejską Komisję Gospodarczą, Wspólnotę Europejską i Polski Komitet Normalizacyjny. Standardy te są opracowywane na bazie norm Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (EKG/ONZ) tworzonych w ramach prac Grupy Roboczej ds. standaryzacji produktów nietrwałych i rozwoju jakości upraw.
Spis treści
Uprawa jabłoni i produkcja jabłek a regulacje prawne
Zgodnie z unijnym rozporządzeniem nr 543/2011 prawie wszystkie gatunki świeżych owoców i warzyw wprowadzane do obrotu na terenie Unii Europejskiej objęte są wymaganiami norm handlowych. Normy te mają zastosowanie dla wszystkich etapów wprowadzania owoców do obrotu.
Właściciel owoców objętych normami, może wystawiać te owoce, oferować je na sprzedaż, dostarczać i wprowadzać do obrotu w UE wyłącznie zgodnie z tymi normami. Właściwie jest odpowiedzialny za zapewnienie takiej zgodności. Właścicielami są wszelkie osoby fizyczne lub prawne, które fizycznie posiadają dane produkty.
Krajową regulacją prawną w tym zakresie jest Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych z późniejszą zmianą w Dz. U. 2019 poz. 1038. Poniższe normy jakości i ich szczegóły oraz wykaz odmian są zawarte w Unijnym Rozporządzeniu Komisji (UE) 2019/428.
Struktura norm jakościowych
Normę stosuje się do owoców odmian uprawnych jabłoni pochodzących od gatunku Malus domestica Borkh, które są dostarczane konsumentowi świeże. Z tego wyłączone są jabłka przeznaczone do przetwórstwa przemysłowego. Celem normy jest określenie wymagań jakościowych dla jabłek po ich przygotowaniu i zapakowaniu. Standardy obejmują:
- Wymagania minimalne
- Wymagania dotyczące stopnia rozwoju
- Podział na klasy jakości
- Wymaganą wielkość
- Tolerancję dotyczącą jakości i wielkości
- Pakowanie i prezentację
- Oznakowanie produktu
Wymagania minimalne
Owoce spełniające minimalne wymagania powinny być:
- Całe i zdrowe — bez objawów gnicia i zepsucia lub zmian, które czynią owoce niezdatne do spożycia, bez szkodników i uszkodzeń spowodowanych przez szkodniki, bez szklistości miąższu i delikatnie zbierane,
- Czyste (praktycznie wolne od jakichkolwiek widocznych substancji obcych) i wolne od nadmiernego powierzchniowego zawilgocenia, bez obcych zapachów i smaków,
- O właściwym stopniu dojrzałości, umożliwiającym im — kontynuowanie procesu dojrzewania, wytrzymanie transportu i przeładunku oraz dotarcie do miejsca przeznaczenia w dobrym stanie.
Wymagania dotyczące rozwoju
Jabłka muszą być wystarczająco rozwinięte i odpowiednio dojrzałe. Stopień rozwoju i dojrzałości zbiorczej jabłek musi umożliwiać im kontynuowanie procesu dojrzewania oraz osiągnięcie stopnia dojrzałości konsumpcyjnej wymaganego w odniesieniu do cech danej odmiany.
Aby zweryfikować wymagania minimalne dotyczące dojrzałości, można uwzględnić kilka parametrów (np. cechy morfologiczne, smak, jędrność i zawartość ekstraktu refraktometrycznego).
Podział na klasy jakości
Jabłka klasyfikowane są następująco:
Klasa ekstra
Jabłka w tej klasie muszą być najwyższej jakości. Pod względem kształtu, wielkości i wybarwienia muszą mieć cechy charakterystyczne dla
danej odmiany oraz całe szypułki.
Miąższ owoców musi być w idealnym stanie. Muszą być wolne od wszelkich wad, z wyjątkiem bardzo nieznacznych uszkodzeń powierzchniowych, pod warunkiem że nie mają one wpływu na ogólny wygląd produktu, jego jakość, utrzymanie jakości i prezentację w opakowaniu
Klasa I
Jabłka w tej klasie mają być dobrej jakości. Odpowiednie właściwości muszą odpowiadać właściwościom charakterystycznym dla danej odmiany. Muszą się odznaczać minimalną powierzchnią wybarwienia charakterystycznego dla danej odmiany. Tego wymaga uprawa jabłoni takiej jak ta.
Miąższ owoców musi być całkowicie zdrowy. Jabłka mogą jednak mieć następujące nieznaczne wady (kształtu, rozwoju, wybarwienia, skórki), pod warunkiem, że nie wpływają one na ogólny wygląd produktu, jego jakość, utrzymanie jakości i prezentację w opakowaniu.
Dopuszczalne są niewielkie wady skórki, które nie mogą przekraczać:
- 2 cm długości w przypadku wad o podłużnym kształcie,
- 1 cm2 łącznej powierzchni w przypadku pozostałych wad, z wyjątkiem plam parcha jabłoni (Venturia inaequalis), których łączna powierzchnia nie może przekraczać 0,25 cm2,
- 1 cm2 łącznej powierzchni w przypadku nieznacznego i nieodbarwionego odgniecenia.
Jabłka mogą nie mieć szypułek, pod warunkiem że miejsce odłamania szypułki jest czyste, a sąsiadująca z nim skórka nie jest uszkodzona.
Klasa II
Do klasy II zalicza się jabłka, które nie kwalifikują się do wyższych klas, ale spełniają określone wymagania minimalne. Miąższ owoców nie może mieć większych wad. Dopuszczalne są wady, pod warunkiem że jabłka zachowują podstawowe cechy pod względem jakości, utrzymania jakości i prezentacji: wady kształtu, rozwoju, wybarwienia.
Dopuszczalne wady skórki nie mogą przekraczać:
- 4 cm długości w przypadku wad o podłużnym kształcie,
- 2,5 cm2 łącznej powierzchni w przypadku pozostałych wad, z wyjątkiem plam parcha jabłoni (Venturia inaequalis), których łączna powierzchnia nie może przekraczać 1 cm2,
- nieznaczne ordzawienie takie jak:
- brązowe cętki, które mogą wykraczać poza zagłębienie szypułkowe lub zagłębienie kielichowe i mogą być nieco szorstkie;
- delikatne, siatkowate ordzawienie nieprzekraczające 1/2 łącznej powierzchni owocu;
- jednolite ordzawienie nieprzekraczające 1/3 łącznej powierzchni owocu, przy czym…
- delikatne siatkowate ordzawienie i jednolite ordzawienie nie mogą razem przekraczać 1/2 łącznej powierzchni owocu.
Uprawa jabłoni a przepisy dotyczące wielkości
Wielkość określa się na podstawie maksymalnej średnicy przekroju poprzecznego lub masy. Wielkość minimalna wynosi 60 mm, jeśli jest określana na podstawie średnicy lub 90 g, jeśli jest określana na podstawie masy. Dopuszcza się mniejsze owoce, jeżeli wartość w skali Brixa dla produktu wynosi co najmniej 10,5° Brixa, a jego wielkość — co najmniej 50 mm lub 70 g.
Aby zapewnić jednorodność pod względem wielkości, różnice wielkości produktów w tym samym opakowaniu nie przekraczają:
- w przypadku gdy wielkość owoców określa się na podstawie średnicy:
- 5 mm w przypadku owoców klasy ekstra i owoców klasy I i II, pakowanych w rzędach i warstwach;
- 10 mm dla owoców klasy I w opakowaniach detalicznych lub pakowanych luzem.
- w przypadku gdy wielkość owoców określa się na podstawie masy:
dla jabłek klasy ekstra oraz jabłek klasy I i II, pakowanych w rzędach i warstwach | Dla jabłek klasy I w opakowaniach detalicznych lub pakowanych luzem w opakowaniach: | ||
Przedział (g) | Różnica masy (g) | Przedział (g) | Jednorodność (g) |
70–90 | 15 | 70–135 | 35 |
91–135 | 20 | 136–300 | 70 |
136–200 | 30 | >300 | 100 |
201–300 | 40 | ||
>300 | 50 |
Dla owoców klasy II w opakowaniach detalicznych lub pakowanych luzem w opakowaniach nie ma wymogów dotyczących jednorodności pod względem wielkości
Uprawa jabłoni a przepisy dotyczące tolerancji
Na wszystkich etapach obrotu, w każdej partii dopuszcza się tolerancję w odniesieniu do jakości i wielkości dla produktów niespełniających wymagań wskazanej klasy.
- Tolerancje dotyczące jakości
- klasa ekstra
Dopuszczalna jest łączna tolerancja wynosząca 5% liczby lub masy jabłek niespełniających wymagań tej klasy, lecz spełniających wymagania klasy I. W ramach tej tolerancji nie więcej niż 0,5% łącznie mogą stanowić produkty klasy II
-
- klasa I
Dopuszczalna jest łączna tolerancja wynosząca 10% liczby lub masy jabłek niespełniających wymagań tej klasy, lecz spełniających wymagania klasy II. W ramach tej tolerancji nie więcej niż 1% łącznie mogą stanowić produkty niespełniające wymagań jakościowych klasy II ani wymagań minimalnych lub produkty z objawami zepsucia.
-
- klasa II
Dopuszczalna jest łączna tolerancja wynosząca 10% liczby lub masy jabłek niespełniających wymagań tej klasy ani wymagań minimalnych. W ramach tej tolerancji nie więcej niż 2% łącznie mogą stanowić produkty z objawami zepsucia.
- Tolerancje dotyczące wielkości
Dla wszystkich klas: dopuszczalna jest łączna tolerancja wynosząca 10% liczby lub masy jabłek niespełniających wymagań dotyczących wielkości. Tolerancja ta nie może zostać rozszerzona na produkty, których wielkość:
- jest o co najmniej 5 mm mniejsza od średnicy minimalnej,
- jest o co najmniej 10 g mniejsza od masy minimalnej.
Uprawa jabłoni i produkcja jabłek a przepisy dotyczące prezentacji
Jednorodność
Zawartość każdego opakowania musi być jednorodna i obejmować wyłącznie jabłka tego samego pochodzenia, odmiany, jakości i wielkości (jeżeli produkt jest sortowany według wielkości) oraz o tym samym stopniu dojrzałości.
W przypadku klasy ekstra wymóg jednorodności dotyczy również wybarwienia owoców. Dopuszcza się jednak mieszanie w jednym opakowaniu detalicznym jabłek różnych odmian wyraźnie różniących się między sobą, pod warunkiem że są one jednorodne pod względem jakości i — dla każdej odmiany — pochodzenia.
Jednorodność pod względem wielkości nie jest wymagana. Widoczna część zawartości opakowania musi być reprezentatywna dla całej zawartości. Informacje naniesione laserem na pojedynczych owocach nie powinny prowadzić do uszkodzeń miąższu lub skórki.
Pakowanie
Jabłka muszą być pakowane w sposób, który zapewni należytą ochronę produktu.
W szczególności, opakowania detaliczne o masie powyżej 3 kg powinny być wystarczająco sztywne, by zapewnić należytą ochronę produktu. Materiały stosowane wewnątrz opakowania muszą być czyste i takiej jakości, która pozwala uniknąć jakichkolwiek zewnętrznych lub wewnętrznych uszkodzeń produktu.
Dopuszcza się użycie materiałów, w szczególności papieru lub pieczątek, ze specyfikacją handlową. Pod warunkiem że druk lub etykiety zostały wykonane z nietoksycznego tuszu lub kleju. Nalepki przyklejane bezpośrednio na produktach nie powinny po zdjęciu pozostawiać widocznych śladów kleju ani powodować uszkodzeń skórki.
Obrót jabłkami a przepisy dotyczące znakowania
Na każdym opakowaniu należy umieścić następujące informacje, zamieszczone po tej samej stronie, w sposób czytelny, trwały oraz widoczny z zewnątrz.
Identyfikacja
Nazwa i adres pakującego lub wysyłającego (np. ulica/miasto/region/kod pocztowy i państwo, jeśli różne od państwa pochodzenia).
Rodzaj produktu
„Jabłka”, jeśli zawartość nie jest widoczna z zewnątrz — Nazwa odmiany.
W przypadku mieszanek wyraźnie różniących się odmian jabłek — nazwy poszczególnych odmian.
Pochodzenie produktu
Państwo pochodzenia oraz, nieobowiązkowo, region uprawy lub krajowa, regionalna albo lokalna nazwa miejsca pochodzenia.
W przypadku mieszanek wyraźnie różniących się odmian jabłek różnego pochodzenia wymagane jest umieszczenie oznaczenia każdego państwa pochodzenia przy danych nazwach odmian.
Specyfikacje handlowe
- klasa;
- wielkość lub, w przypadku owoców pakowanych w rzędach i warstwach, liczba sztuk. Jeżeli identyfikacja odbywa się na podstawie wielkości, powinna ona być wyrażona:
- dla produktu podlegającego zasadom jednorodności, przez podanie minimalnej i maksymalnej średnicy lub minimalnej i maksymalnej masy;
- nieobowiązkowo, dla produktu niepodlegającego zasadom jednorodności, przez podanie średnicy lub masy najmniejszego owocu w opakowaniu z dopiskiem „i większe” lub przez podanie średnicy lub masy największego owocu w opakowaniu.
- Znak kontroli urzędowej (nieobowiązkowo)
Opakowania nie muszą zawierać szczegółowych informacji wymienionych w akapicie pierwszym, jeśli zawierają wyłącznie opakowania detaliczne wyraźnie widoczne z zewnątrz i zawierające te informacje. Opakowania te nie mogą zawierać żadnych oznaczeń, które mogłyby wprowadzać w błąd. Uprawa jabłoni, a następnie obrót jabłkami wiąże się właśnie również z takimi czynnikami.
Jeśli opakowania znajdują się na paletach, szczegółowe informacje podajemy na etykietach umieszczonych w widocznym miejscu. Co najmniej z dwóch stron palety.
Standardy produkcji
Bezpieczeństwo życia i zdrowia konsumentów jest najważniejsze. Dlatego standardy jakościowe obowiązujące w międzynarodowym obrocie owocami są wzmacniane wymaganiami ujętymi w systemach poprawy jakości produkowanej żywności. Ich jest kontrola obejmująca cały cykl wytwarzania od projektowania, produkcję, do ekologicznego neutralizowania odpadów.
Produkcja i wprowadzanie do obrotu owoców i warzyw powinny w pełni uwzględniać zagadnienia ochrony środowiska. W tym również metody uprawy, gospodarkę odpadami i sposób zbywania produktów wycofanych z rynku. W szczególności pod kątem ochrony jakości wody, zachowania różnorodności biologicznej i dbałości o tereny wiejskie.
Tego rodzaju uprawa jabłoni wiąże się ze stosowaniem dobrych praktyk: rolniczej, produkcyjnej i higienicznej oraz integrowanej ochrony roślin lub ekologicznej produkcji owoców. Jakość i bezpieczeństwo świeżych owoców i warzyw można poprawić i utrzymać wdrażając w gospodarstwie systemy i standardy zapewnienia jakości produkcji. Począwszy od IP, a na systemach HACCP, ISO 22000, czy standardach jakości, jak: Global G.A.P., QS kończąc.
Czytaj też: Owoce dojrzewające w sadzie. Wyznaczanie terminu zbioru
