Tarczniki i miseczniki. Rozpoznanie i sposoby walki
Szkodliwa fauna w sadach jest dość bogata. Są wśród niej maleńkie roztocze np. szpeciele, ale też większe owady np. pluskwiaki czy dość duże np. gąsienice motyli. Szczególną grupę stanowią tarczniki i miseczniki. Jak je rozpoznać? Jak się ich pozbyć?
Specyficzną grupą szkodników w sadach i na plantacjach są czerwce. Najbardziej popularnym reprezentantem rodziny misecznikowatych (Coccidae) jest misecznik śliwowiec (Parthenolecanium corni). Rodzinę tarcznikowatych (Diaspididae) stanowią m.in. gatunki: skorupik jabłoniowy (Lepidosaphes ulmi) i tarcznik niszczyciel (Diaspidiotus perniciosus). Natomiast z wełnowcowatych (Pseudococcidae) – popularny jest bielik klonowiec (Phenacoccus aceris). W niniejszym artykule zwracam uwagę na realne, aktualne zagrożenia ze strony niektórych czerwcowatych.
Spis treści
Jak rozpoznać tarczniki i miseczniki. Przedstawiciele tarcznikowatych
Tarczniki i miseczniki to wyjątkowe szkodniki, przy czym stopień zagrożenia z ich strony zależy od liczebności populacji. Ich charakterystyczną cechą jest dymorfizm płciowy. To znaczy, że pod względem budowy samice diametralnie różnią się od samców. Samce są uskrzydlone podczas gdy samice pozbawione tych organów prowadzą osiadły tryb życia. Szkodliwe dla roślin są larwy i samice — wysysają sok z komórek rośliny, wywołując deformację, a nawet zasychanie silnie opanowanych pędów. Mocno uszkodzone, osłabione żerowaniem drzewa i krzewy są łatwo i często zasiedlane przez korniki oraz dość wrażliwe na przemarzanie.
Skorupik jabłoniowy
Skorupik jabłoniowy był jednym ze sztandarowych szkodników w sadach jabłoniowych w latach 70. i 80. ubiegłego wieku. Kora pni,
Skorupik jabłoniowy — tarczki samic na pędzie jabłoni
konarów i pędów, głównie jabłoni, rzadziej gruszy i innych roślin sadowniczych bywała pokryta dość gęsto tarczkami samic i larwami skorupika. Częściej obserwowano je w niechronionych ogrodach, ale były też w sadach słabo chronionych.
Tarczki okrywające ciało samicy są szarobrązowe lub szare, mają długość 2–3,5 mm, przecinkowaty kształt. W okresie bezlistnym łatwo można je znaleźć na korze drzewa. Pod tarczką zimuje 50–100 maleńkich, białych lub kremowych jaj, ułożonych obok siebie. Na korze dostrzec też można stare, puste tarczki. Wkrótce po kwitnieniu jabłoni wylęgają się larwy. Przez kilka godzin wędrują po powierzchni młodych pędów, a po znalezieniu odpowiedniego miejsca, wbijają kłujkę w korę, wydzielają specjalne substancje niszczące komórki i żerują do jesieni. W sierpniu i wrześniu larwy przekształcają się w samce oraz samice, a te składają jaja. W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie skorupika jabłoniowego.
Obecnie można obserwować lokalny „powrót” skorupika, głównie do ogrodów działkowych i przydomowych. W sadach standardowo chronionych ostatnio nie miał on znaczenia gospodarczego. Jednakże w dobie wycofywania środków chemicznych już obserwujemy jego rozwój w sadach. Szczególnie w tych słabiej chronionych.
Larwy skorupika są ograniczane przez drapieżne roztocze i inne pasożyty. Ważniejszą rolę jednak odgrywa zwalczanie go jednocześnie z innymi szkodnikami. W sytuacjach koniecznych optymalnym terminem eliminowania jest okres wylęgania się i początkowego żerowania larw, wkrótce po kwitnieniu jabłoni. Na tarczniki i miseczniki trzeba wyjątkowo uważać.
Tarcznik niszczyciel
Grupę czerwców reprezentuje także tarcznik niszczyciel. Larwy i samice żerują na korze, pędach, liściach, ale i na owocach, powodując ich dyskwalifikację. Jest szkodnikiem kwarantannowym, po pojawieniu się w sadzie wymaga zwalczania, a problem ten reguluje rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Tarcznik niszczyciel stanowi obecnie w naszych sadach poważny problem. Ze względu na problematyczne jego zwalczanie, rozprzestrzenia się dość szybko na kolejne tereny. Początkowo kłopot z nim mieli głównie sadownicy uprawiający jabłonie w rejonach Lublina. Jednak teraz coraz częściej docierają o nim wieści z Sandomierszczyzny, Mazowsza. Producenci czereśni sygnalizują wystąpienie tarcznika także na tym rodzaju.
Czytaj też: Tarcznik niszczyciel i inne szkodniki w sadach – prognoza na 2022
Tarczniki i miseczniki. Rodzina misecznikowatych
Misecznik śliwowiec (misecznik śliwowy)
Tarczniki i miseczniki to szczególne grypy szkodników występujące w sadach, a misecznik śliwowiec odgrywa wśród nich niebagatelną rolę
Z rodziny misecznikowatych najbardziej znany jest misecznik śliwowiec. Był ważnym szkodnikiem sadów śliwowych 40–50 lat temu. Od około 10 lat obserwuje się jego powrót, głównie na plantacje borówki wysokiej, ale też do sadów śliwowych i innych. Przypomnę tylko, że najłatwiej go wykryć w okresie bezlistnym. Można wówczas bez problemu dostrzec na korze pędów zimujące jego larwy oraz puste zesklerotyzowane okrywy ciała samic.
Miseczka samicy jest silnie wypukła, stwardniała, brązowa z ciemniejszymi poprzecznymi karbowaniami. Jej średnica dochodzi nawet do 7 mm. Gdy ciało samicy zamrze, po złożeniu jaj, pozostająca tarczka stanowi korpus osłonowy dla znajdujących się pod nią kilkuset jaj. Wylęgające się z nich młode larwy są mobilne – wychodzą spod tarczek i wędrują po powierzchni pędów. Z czasem osiadają na wybranych miejscu, gdzie ich ciało zaczyna okrywać owalna zielonkawa tarczka. Stadium zimującym jest larwa II stadium rozwojowego osłonięta owalną, pomarańczowobrązową tarczką średnicy 2 mm.
W sezonie wegetacji na liściach i pędach pojawia się czarny nalot grzybów sadzakowych rozwijających się na słodkich lepkich wydalinach larw tego gatunku.
Wczesną wiosną, przed kwitnieniem drzew w celu zniszczenia zimujących larw prowadzimy zabiegi tylko na zagrożonych uprawach, najlepiej środkami o działaniu kontaktowym i powierzchniowym (mechanicznym), np. zawierającymi:
- olej parafinowy – Treol 770 EC, Catane 500 EC, Promanal 60 EC, Acarol 770 EC,
- olej rydzowy – Emulpar’940 EC,
- polimery silikonowe – Siltac EC bądź Next Pro lub K-PAK, stosując je zgodnie z etykietą.
Po kwitnieniu drzew śliw do zwalczania czerwców, a po kwitnieniu jabłoni do zwalczania skorupika jabłoniowego, w okresie wylęgania ich larw, dozwolony jest
- Movento 100 SC.
Na jabłoni i śliwie można też użyć środki o działaniu mechanicznym: Siltac EC, Next Pro lub K-PAK a na śliwie także Emulpar’940 EC, zgodnie z etykietą, uwzględniając zastrzeżenia w niej zawarte.
Misecznik śliwowiec na borówce wysokiej
Miseczniki, a głównie misecznik śliwowiec od ponad 10 lat coraz liczniej zasiedla także krzewy borówki wysokiej. Występuje zarówno na plantacjach w polu, jak i na krzewach uprawianych w tunelach. Nie zawsze można zauważyć pierwsze larwy czy też samice lub ich pozostałości na pędach, gdyż zimą wiele z nich jest ukrytych w spękaniach kory, zwykle w dolnej części pędów. Łatwiej jest zauważyć czarny nalot grzybów sadzakowych na górnej stronie liści i pędach w okresie żerowania larw na pędach wczesną wiosną, po przezimowaniu, ale też młodych larw żerujących głównie na dolnej stronie liści pod koniec czerwca, w lipcu i sierpniu. Tarczniki i miseczniki to podstępne owady.
Pod koniec lata i jesienią larwy drugiego stadium rozwojowego przechodzą na pędy, kryją się w spękaniach kory, część pozostaje na jej powierzchni i pozostają tam na zimowanie. Wiosną, zależnie od temperatury, czasami już od końca marca i początku kwietnia żerują na pędach ogładzając roślinę. W drugiej połowie maja są już dojrzałe samice i samce (te są uskrzydlone i mogą latać). Zapłodnione samice składają 600–1000 maleńkich białych jaj pod zesklerotyzowaną osłonę swojego ciała, a w drugiej połowie czerwca wylęgają się larwy. W uprawie pod osłonami terminy te są wcześniejsze, gdyż panuje tam wyższa temperatura i wcześniej rozpoczyna się wegetacja roslin.
Lustracja plantacji borówki
Podczas lustracji plantacji borówki, młode larwy misecznika obserwowałam na liściach przed dojrzewaniem owoców najwcześniejszych odmian. Często na pędach zasiedlonych przez larwy wydzielające lepkie, słodkie odchody można było zauważyć odżywiające się spadzią mrówki. Nierzadko dostrzegało się też czarny nalot sadzaków. Misecznik występował zwykle placowo, a liczba zasiedlonych i uszkodzonych krzewów była różna, w zależności od zagęszczenia szkodnika na plantacji. Młode, aktywne larwy mogą być przenoszone przez wiatr (głównie na plantacjach w polu), a także na ciele większych owadów pojawiających się nawet przypadkowo na krzewach. Z liści mogą być zmywane przez deszcz i wówczas większość z nich osiada w dolnej części krzewu.
Jak zwalczać tarczniki i miseczniki
Zasiedlone, uszkodzone pędy i krzewy są dodatkowo osłabione. Na liściach pokrytych spadzią i sadzakami zmniejsza się asymilacja. Dodatkowo owoce pokryte czarnym nalotem sadzaków tracą wartość handlową. Na krzewach w gruncie część nalotu może być spłukiwana przez deszcz.
Zgodnie z aktualnym programem ochrony borówki wysokiej możliwe jest zwalczanie misecznika tylko w uprawie polowej. Nie ma zaleceń z powodu braku rejestracji środków do ochrony pod osłonami, czyli w tunelach. W gruncie można krzewy chronić wczesna wiosną. Najlepiej w okresie, kiedy larwy kończą spoczynek zimowy, znajdują odpowiednie miejsce, wbijają kłujkę i rozpoczynają żerowanie. Zaleca się dokładne opryskiwanie krzewów dozwolonym środkiem o działaniu kontaktowym i powierzchniowym (mechanicznym), np. olej parafinowy, polimery silikonowe, produkt zawierający olej rydzowy, stosując je zgodnie z etykietą. W miejscach szczególnie zagrożonych dobre efekty uzyskiwano stosując na początku wegetacji Treol 770 EC. W początkowym okresie żerowania larw sprawdzał się Emulpar’940 EC (przed kwitnieniem borówki).
Przy okresie wegetacji po wylęgnięciu się larw, dozwolony jest Movento 100 SC z karencją 14 dni. Będzie bardziej przydatny na odmianach o średniej i późnej porze dojrzewania niż na odmianach najwcześniejszych (może być zbyt krótki okres by zmieścić się z karencją, a bezpieczeństwo owoców jest najważniejsze). Dozwolone są też preparaty o działaniu mechanicznym, na bazie oleju rydzowego, bezpieczny dla konsumentów – Emulpar’940 EC oraz związki silikonowe – Siltac EC, Next Pro, także nie dające pozostałości, zgodnie z etykietą. Preparaty o działaniu mechanicznym zaleca się stosować w warunkach pozwalających na wysychanie cieczy użytkowej w ciągu około 2 godzin od zabiegu.
Wydaje się, że w sytuacjach koniecznych można by zwalczać larwy misecznika po całkowicie zakończonym zbiorze. Wtedy, kiedy nie ma już owoców na krzewach.
Prezentowane informacje w zakresie środków ochrony roślin zawarte w serwisie www.agrofakt.pl nie zawierają pełnej treści etykiet-instrukcji stosowania. Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie.
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!
