Tarczówka marmurkowata – sposób zwalczania

Sadownicy w południowej Europie mają ogromny problem z nowym na naszym kontynencie szkodnikiem należącym do rzędu pluskwiaków. Tarczówka marmurkowata (Halyomorpha halys) niszczy bowiem na potęgę owoce jabłoni i grusz we Włoszech. Jak z nią walczyć? Sposób na to znaleźli naukowcy z Uniwersytetu w Padwie.

Postępujące zmiany klimatyczne to nie tylko wyższe ryzyko ekstremalnych zjawisk pogodowych zagrażających naszym domom czy uprawom. Wzrost średniej temperatury rocznej, coraz łagodniejsze zimy czy upalny okres letni, sprzyjają migracjom nowych chorób i szkodników. Wraz z ociepleniem przybył na nasz kontynent pluskwiak z Azji, który dziesiątkuje plony roślin sadowniczych — drzew i krzewów owocowych. Na jej liście jest także leszczyna. Może ten krzew nie jest głównym obiektem zainteresowania Halyomorpha halys, ale obecność agrofaga na nim wpływa szczególnie destrukcyjnie na plon.

Skąd pochodzi tarczówka marmurkowata?

Wylęgające się larwy pluskni jagodziak (na zdjęciu) są bardzo podobne do młodych larw tarczówki marmurkowatej

Tarczówka marmurkowata (Halyomorpha halys, ang. brown marmorated stink bug) to polifagiczny pluskwiak z rodziny tarczówkowatych. Wywodzi się on ze wschodniej Azji, gdzie opanował właściwie cały kontynent. Naturalnie występuje m.in. w takich krajach jak: Japonia, Korea, Chiny. Jej siedliskiem jest także północny Wietnam.

Halyomorpha halys rozprzestrzeniła się niekoniecznie na własnych skrzydłach

Gatunek został zawleczony niestety także na większe odległości — na inne kontynenty. Z reguły trafia na nie przenoszony np. na owocach importowanych. Odnotowano dotychczas pojawienie się tarczówki w Ameryce Północnej — szczególnie liczne w stanie Pensylwania. Dotarł także do Europy, czyli tysiące km od miejsc zimowania naturalnego. Na Starym Kontynencie zyskał status gatunku inwazyjnego, ale nie ma miana organizmu kwarantannowego, czyli nie podlega obowiązkowi zwalczania.

Jak podają źródła, w Stanach Zjednoczonych stwierdzono jego żerowanie na 175 gatunkach roślin z różnych rodzin botanicznych. Są wśród nich uprawne krzewy owocowe, ale też krzewy leśne i generalnie dziko rosnące. Natomiast w Europie tarczówka marmurkowata, która po raz pierwszy została odnotowana w 2013 r., już powoduje duże szkody we Włoszech. W szczególności w następujących północnych regionach Włoch: Emilia-Romania, Wenecja Euganejska, Trydent-Górna Adyga, Lombardia, Piemont i Friuli-Wenecja Julijska.

Rośliny żywicielskie tarczówki marmurkowatej

Zasiedla liczne drzewa wielu odmian takich gatunków jak: jabłoń, grusza. Przykładowo w regionie Emila-Romania zniszczyła ponad 80% plonu gruszek i jabłek. Leszczyna to gatunek krzewu, na którym także bardzo często stwierdza się obecność tego agrofaga. Duże szkody wyrządziła w Gruzji, niszcząc znaczą powierzchnię upraw leszczyny, czego straty szacuje się na poziomie kilkudziesięciu procent. Jak widać ten polifagiczny szkodnik ma bardzo liczne i różnorodne źródła pokarmu. Między innymi zasiedla krzewy owocowe gatunków: winorośl i inne rośliny jagodowe (stwierdzano ją na borówkach), malina, ale także nieco mniej popularne w Polsce, takie jak — róża pomarszczona czy wiciokrzew. Trzeba mieć też świadomość, że jej roślinami żywicielskimi mogą być również liczne drzewa i krzewy leśne, na których powiększa liczebność populacji bez jakichkolwiek zakłóceń.

Ponadto żeruje na pomidorach, papryce, fasoli, a także na licznych roślinach ozdobnych.

Jak wygląda tarczówka marmurkowata?

Dorosła tarczówka marmurkowata ma ciało długości od 12 do 17 mm i szerokości 7 do 10 mm. Wymiary samic są większe niż samców. Owada charakteryzuje zmienne ubarwienie. Grzbiet ma brązowo-zielony. Identyfikować go można po nakrapianiu metalicznie miedzianym lub niebieskich plamach widocznych na głowie i przedpleczu. Półpokrywy ma marmurkowane brązowo. Czułki i odnóża naprzemiennie obrączkowane na brązowo i jasnobeżowo. Trójkątna tarczka na odwłoku sięga do połowy ciała owada. Spód ciała jest jasnobrązowy. W chwili zagrożenia pluskwiak uaktywnia działania gruczołów zapachowych — wydziela nieprzyjemną woń. Samice składają jaja na dolnej stronie liści roślin żywicielskich. Wylęgające się z nich larwy przypominają wyglądem młode osobniki powszechnie występującej pluskni jagodziak. Pomimo, że w ubarwieniu larwy tarczówki nie ma delikatnych białych plamek, to pomarańczowo-czarne larwy łatwo pomylić z larwami pluskni.

Tarczówka marmurkowata (Halyomorpha halys)

fot. Adobe Stock

Tarczówka marmurkowata (Halyomorpha halys)

Szkodliwość tarczówki marmurkowatej

Największym problemem związanym z tym szkodnikiem jest to, że żeruje na wielu gatunkach roślin. Tarczówka marmurkowata jako polifag atakuje takie gatunki sadownicze jak: jabłoń, grusza, śliwa, morela, brzoskwinia, czereśnia, malina, winorośl, borówka, leszczyna, róża.  Jej okres intensywnego żerowania przypada na tygodnie, tzn. jest rozciągnięty w czasie — ze względu na liczebność osobniczą i sukcesywne pojawianie się kolejnych osobników powiększających populację. Może być bardzo aktywna nawet do połowy września, a przy sprzyjającej ciepłej pogodzie — także dłużej.

Jak w przypadku wszystkich pluskwiaków jej żerowanie polega na nakłuwaniu tkanek i pobieraniu soku roślinnego. Przy nakłuwaniu tkanek roślinnych owady dodatkowo wprowadzają ślinę z enzymami do komórek. W efekcie pobierania soku obserwujemy deformacje organów, w tym silne owoców, które tracą wartość handlową. Owoce często są niedorozwinięte. Dodatkowo w miejscach nakłuć widoczne są nakrotyczne plamki, a w wyniku ich skumulowania — rozległe plamy. Z czasem uszkodzone owoce gniją w trakcie docierania do odbiorców lub po dotarciu na miejsce przeznaczenia. Szkodnik żeruje w gromadach, ponieważ po znalezieniu źródła pokarmu wydziela feromony wabiące (agregacyjne, czyli skupiskowe) inne osobniki. Takie zachowanie przyczynia się do masowych nalotów szkodnika.

Larwy tarczówki żerują na pędach i owocach, odżywiają się również liśćmi. Natomiast formy dorosłe — na owocach.

O szkodliwości tarczówki marmurkowatej w sadach odmian klubowych czytaj: Pink Lady – projekty promocyjne na 2022 r.

Tarczówka marmurkowata zwalczanie

Naukowcy z uniwersytetu w Padwie, pod kierownictwem profesora entomologii rolniczej — Alberto Pozzebona, mają sposób na walkę z tym szkodnikiem (wł. cimice asiatica). Do tego celu służy im i całkiem nieźle się sprawdza w praktyce, w walce z tarczówką, konstrukcja z elementami wabiącymi szkodnika. Pokrótce — podstawą tej konstrukcji jest czarna folia pokryta klejem wolno schnącym, pojemnik z wodą lub roztworem detergentu oraz… feromon agregacyjny tarczówki marmurkowatej. Ta pułapka feromonowo-lepowa jest nie tylko urządzeniem monitorującym wystąpienie szkodnika w sadzie, ale także ograniczającym liczebność populacji tarczówki.

Tarczówka marmurkowata (Halyomorpha halys)

Tarczówka marmurkowata (Halyomorpha halys)

fot. Anna Klimecka

Tarczówka marmurkowata eliminowana z plantacji leszczynowych

Od kilku lat tarczówka jest wielkim zagrożeniem dla upraw leszczyny i produkcji orzechów laskowych we Gruzji i we Włoszech. Leszczyna wymaga intensywnej ochrony. Ochrona krzewów w tradycyjny sposób jest jednak dość skomplikowana, dlatego Włosi wzięli się na sposób.

Na obrzeżach gajów leszczynowych montują panele – 3 lub 4/ha. Pomiędzy dwoma słupami wkopanymi w ziemię rozciągają folię opakowaniową szerokości 1,5 m. Na jej powierzchnię natryskują klej wolno schnący i montują dyfuzor feromonowy (agregacyjny — wabiący). Na ten system masowego wychwytu wyłapali nawet 95% wszystkich osobników tarczówki nalatujących na daną plantację. Sposób okazał się wysoce selektywny, gdyż na folii poza tarczówką włoscy producenci orzechów laskowych nie znaleźli np. owadów zapylających.

Tarczówka marmurkowata — walka biologiczna

Trissolcus japonicus — tzw. osa samurajska, to niewielkich rozmiarów (2-milimetrowy) błonkoskrzydły owad. Jest wrogiem naturalnym tarczówki marmurkowatej, również pochodzącym z Azji (Chiny, Japonia, Korea, Tajwan). Obecnie występujący także w Europie, Ameryce Północnej i Południowej. Jest to parazytoid, który składa jaja do jaj tarczówki. Najchętniej do młodszych niż 3-dniowe (od złożenia). Wylęgająca się w jaju tarczówki larwa osy rozwija się, odżywiając się zawartością jaja i embrionem. Niestety nie do końca jest pewne, czy osa nie jest szkodliwa dla innych owadów. Introdukowana w Nowej Zelandii niszczyła jaja endemicznego pluskwiaka.

Walka z tarczówką — podsumowanie

Minęła niecała dekada od pierwszego alertu dotyczącego tarczówki, ogłoszonego przez EPPO (European and Mediterranean Plant Protection Organization, czyli Europejsko-Śródziemnomorska Organizacja Ochrony Roślin). Ówczesne ostrzeżenia niestety się sprawdziły, szkodnik zaaklimatyzował się już w niektórych rejonach Europy. Do tego silnie rozbudował populację, której liczne osobniki czynią ogromne szkody m.in. w sadach i jagodnikach. Kwestią czasu jest ekspansja północy kontynentu przez tarczówkę marmurkowatą i jej wystąpienie także u nas. Na całe szczęście w Polsce dotychczas stwierdzono pojedyncze jej osobniki. Trzeba mieć nadzieję, że do czasu zadomowienia się jej także u nas, w zagrożonych obecnie rejonach opracuje się skuteczne metody zwalczania tego szkodnika. Na tych rozwiązaniach będziemy mogli bazować.

Niestety na razie nie widać dużych skutków walki z tarczówką. Na początku lutego 2022 r. włoski resort rolnictwa podaje, że trwają w Lombardii wypłaty odszkodowań dla ogrodników, którzy ponieśli znaczne szkody spowodowane przez tego owada. Włosi przeznaczyli na ten cel 4 mln euro. Przy stratach szacowanych na 15 mln euro, to zaledwie kropla. Uważają jednak, że konieczne jest kontynuowanie walki, a najwięcej nadziei budzi walka biologiczna za pomocą osy samurajskiej. Apelują o introdukcję co najmniej 10 tys. samic i 1000 samców osy w 106 lokalizacjach najbardziej dotkniętych plagą tarczówki. Dostrzegają także wzrastającą populację osy i stwierdzają jej przezimowanie w naturalnych warunkach.

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!

Newsletter

Bądź na bieżąco z informacjami z rynku rolnego

Zapisz się