Jesienna ochrona rzepaku ozimego przed chwastami
Ochrona rzepaku ozimego przed chwastami jesienią to podstawa. Wciąż wielu rolników głowi się, kiedy lepiej odchwaszczać rzepak – jesienią czy wiosną? Wyższości jednej teorii nad drugą rozpatrywać nie ma sensu, o tym zawsze ostatecznie decyduje rolnik. Jednak w rejonach, w których siewy były opóźnione lub panowały gorsze warunki trzeba zagwarantować roślinom lepsze możliwości do wzrostu jesienią. Jedno jest pewne ochrona rzepaku przed chwastami jesienią jest szczególnie wskazana. W jakim celu, czym i kiedy prowadzić te zabiegi?
Zwalczanie chwastów w rzepaku jesienią decyduje o sile plantacji i jej zdolności do przezimowania. Jesień to krótki, ale kluczowy okres, w którym rzepak musi zbudować rozetę liściową i system korzeniowy. Chwasty konkurują z rośliną uprawną o wodę, składniki i światło, dlatego szybka reakcja jest niezbędna.
Ochrona rzepaku ozimego przed chwastami, szczególnie wschodzących i młodych roślin jest niezbędna. Krótki okres, od wschodów do wejścia w stan spoczynku zimowego, rzepak musi wykorzystać maksymalnie. Rośliny muszą wyprodukować na tyle dużo asymilatów, aby przetrwać zimę w jak najlepszej kondycji.
Start sezonu uprawy rzepaku ozimego w wielu rejonach Polski jest opóźniony, w porównaniu z określonymi, optymalnymi terminami siewów. Im dłuższa zwłoka z siewem nasion, tym krótszy okres od wschodów do zakończenia wegetacji jesiennej. Nie jesteśmy w stanie przewidzieć warunków pogodowych w kolejnych tygodniach, dlatego nie można ryzykować i narażać roślin na te stresy biotyczne, nad którymi jako rolnicy możemy chociaż częściowo zapanować – zachwaszczeniem, atakiem szkodników czy porażeniem przez patogeny.
Spis treści
Dlaczego warto odchwaszczać jesienią?
Jesienne zwalczanie chwastów w rzepaku ogranicza konkurencję o zasoby i przygotowuje rośliny do zimy. Rośliny wolne od chwastów lepiej gromadzą asymilaty, są mocniejsze i odporniejsze na stresy. Wiosenne poprawki mają znaczenie, ale nie zastąpią ochrony jesiennej, ponieważ chwasty zimujące potrafią zdominować plantację jeszcze przed ruszeniem wegetacji.
Wysoka wilgotność a ochrona rzepaku ozimego przed chwastami
Warunki wilgotnościowe w części Polski są tak trudne, że z wjazdem na pole jest ogromny problem. Dlatego każde okno pogodowe i obeschnięcie gleby umożliwiające siew trzeba wykorzystać również do innych zabiegów. W tym ważna jest ochrona rzepaku przed chwastami. Nigdy nie wiadomo, czy wilgotność nie będzie się zwiększać i utrudniać prac polowych… W każdym razie Klimatyczny Bilans Wodny jest coraz lepszy w wielu rejonach naszego kraju. Jest to związane z opadami, lokalnie bardzo intensywnymi, ale także ze zmniejszeniem ewapotranspiracji (parowaniem z komórek roślinnych oraz z gleby). Średnie do dużego zachmurzenie, pamiętajmy, znacznie ogranicza fotosyntezę.
Warunki pogodowe a skuteczność zwalczania chwastów w rzepaku jesienią
O powodzeniu odchwaszczania decyduje pogoda. Środki doglebowe wymagają wilgotnej gleby, aby równomiernie się rozprowadzić i działać na kiełkujące chwasty. Opryski nalistne najlepiej sprawdzają się w temperaturze powyżej 8°C, gdy chwasty aktywnie rosną. W latach suchych skuteczniejsze są zabiegi sekwencyjne, łączące oprysk doglebowy z późniejszym nalistnym.
Klimatyczny Bilans Wodny (KBW) IUNG Puławy – stan na 23 wrzesień 2025 r.
Ochrona rzepaku ozimego przed chwastami, czyli oszczędzamy wodę i nawozy
Trzeba pozbyć się z plantacji wszystkich roślin, które mogłyby zacieniać rzepak uniemożliwiając mu intensywną fotosyntezę. Nawet, jeśli do siewu zostaną wybrane odmiany o silnym wigorze jesiennym, opóźniony siew skróci ostatecznie ich wegetację.
Ponadto chwasty czerpią z gleby wodę i składniki pokarmowe przeznaczone dla rzepaku. Dlatego, gdy w niektórych rejonach Polski (pomorskie, zachodniopomorskie, wielkopolskie, kujawsko-pomorskie) rolnicy zmagają się z ogromnym deficytem opadów i stwierdzoną suszą rolniczą, a jednocześnie ceny nawozów mineralnych mocno wzrosły, muszą szczególnie zadbać o ochronę rzepaku przed chwastami. Ponieważ chwasty dodatkowo zabierają wodę i składniki pokarmowe, każdy zaniedbany zabieg jeszcze bardziej obniża efektywność nawożenia. W efekcie rolnik naraża się na większe straty. A zatem im skuteczniej ograniczy chwasty jesienią, tym mniejsze ryzyko, że wiosną będzie musiał sięgnąć po drogie nawożenie pogłówne, które znacząco podnosi koszty produkcji.
Chwasty w rzepaku – eliminujemy chwasty zimujące
Ochrona rzepaku ozimego przed chwastami jesienią jest ważna z jeszcze jednego względu – występowanie chwastów zimujących zagrozi plantacji wiosną. Zbędna, dzika, zahartowana roślinność charakteryzuje się bowiem dużo większą wytrzymałością na mróz niż roślina uprawna, z tego względu w minimalnym stopniu ulega trudnym warunkom zimy. Na wiosnę zdecydowanie szybciej rozpoczyna wegetację i w mniejszym stopniu musi się regenerować. Współzawodniczenie o wodę, składniki pokarmowe i słońce rzepak wiosną przegrywa więc z kretesem, a chwasty błyskawicznie zagłuszają łan.
Chwasty jednoliścienne i dwuliścienne w rzepaku
Najczęściej problem stanowią samosiewy zbóż, miotła zbożowa czy perz właściwy, które konkurują o wodę i przestrzeń. Wśród dwuliściennych szczególnie groźne są chwasty kapustowate (tasznik, tobołki, stulicha), bo zwiększają ryzyko chorób. Niebezpieczne są także gatunki wyższego piętra, jak przytulia czepna czy chaber bławatek, które szybko zagłuszają rzepak. Rozpoznanie składu zachwaszczenia ułatwia dobór właściwego programu ochrony.
Metody zwalczania chwastów w rzepaku jesienią
Jesienne zwalczanie chwastów w rzepaku można przeprowadzić na kilka sposobów, a wybór zależy od terminu siewu, warunków pogodowych i składu zachwaszczenia. Rolnik powinien ocenić sytuację na polu i dopasować strategię do panujących warunków. Najczęściej stosuje się trzy podejścia: opryski przedwschodowe, zabiegi powschodowe oraz programy sekwencyjne, które łączą oba rozwiązania i zapewniają najpełniejszą ochronę plantacji.
- Przedwschodowe (doglebowe): oprysk wykonuje się tuż po siewie, maksymalnie w ciągu 2–3 dni. Tworzą barierę na powierzchni gleby, która uniemożliwia rozwój chwastów.
- Powschodowe (nalistne): zabieg wykonuje się w fazie 2–4 liści rzepaku, gdy chwasty są w młodych fazach rozwojowych.
- Sekwencyjne: połączenie obu metod, szczególnie polecane w warunkach zmiennej pogody i ryzyka wtórnych wschodów.
Zachwaszczenie w rzepaku ozimym a choroby i szkodniki
W zagęszczonym łanie rośliny uprawnej i chwastów utrzymuje się długo bardzo wysoka wilgotność. Zwilżone deszczem czy nocnymi i porannymi rosami rośliny bardzo wolno przesychają. Przewianie i osuszenie rzepaku w takim łanie trwa zdecydowanie dłużej, niż niezachwaszczonego rzepaku ozimego. W warunkach dużej wilgotności, właściwie bez względu na temperaturę – oby tylko była dodatnia – dochodzi do silnych infekcji grzybami wywołującymi suchą zgniliznę kapustnych, szarą pleśń, zgniliznę twardzikową. Patogeny te rozwijają się na liściach degradując chlorofil. Przez to proces fotosyntezy zostaje bardzo ograniczony, i produkcja asymilatów jest minimalna lub nawet zerowa.
Ekonomicznie nieuzasadniona jest ochrona fungicydowa zachwaszczonego łanu. Substancje czynne trafiają bowiem w dużej mierze na chwasty, zamiast w pełnej dawce na chorą roślinę uprawną. Trudniej również spenetrować cieczy łan, aby dotrzeć do nasady rzepaku i dolnej strony jego liści. Analogiczna argumentacja będzie dotyczyła także zabiegów insektycydowych. Dlatego zanim rolnik do nich przystąpi, musi przeprowadzić ochronę rzepaku przed chwastami. Albo zniszczmy ich bank nasion herbicydami w glebie, zanim wysiejemy rzepak lub tuż po jego siewie i nie dopuszczajmy nawet do wzejścia chwastów nad powierzchnię gleby.
Jesienne zwalczanie chwastów w rzepaku
Ochrona rzepaku ozimego przed chwastami to podstawa
Podstawą użycia herbicydów doglebowych powinna być znajomość pola i przewidywalność składu dominujących gatunków chwastów. Na podstawie wyników własnych obserwacji dobieramy najlepszy środek. Co jeżeli rolnik nie zna pola, gdyż jest to stanowisko dopiero pierwszy raz użytkowane (zakupione, dzierżawione)? Lepiej aby wtedy poczekał na pojawienie się chwastów tuż po wschodach. Użycie herbicydów na nieznanych polach może być zupełnie nietrafne i tylko zwiększy koszty uprawy, poza tym okaże się rozwiązaniem całkowicie nieekologicznym.
Do zabiegów przedsiewnych zwalczających chwasty jedno- i dwuliścienne zaleca się napropamid. Po zabiegu środek możemy zmieszać z glebą na głębokość około 3 cm, i siejemy rzepak.
Po siewie rzepaku (bezpośrednio po, najpóźniej do 4 dni), na starannie uprawioną (bez grud) glebę (BBCH 00-05/08) napropamid w mieszaninach zbiornikowych lub handlowych (np. z chinomerakiem), a także dimetachlor i chlomazon są zalecane – bez mieszania z glebą. Tworzą wówczas specyficzny „film” na powierzchni gleby, którego absolutnie nie można przerywać np. przez bronowanie. Wschodzące chwasty trafiając na tę „błonę” substancji czynnych w kontakcie zamierają.
Bezpośrednio po siewie rzepaku stosować można przeciwko chwastom dwuliściennym metazachlor samodzielnie lub w mieszaninach handlowych albo zbiornikowych np. z substancjami dimetenamid-P, chinomerak. Dwie ostatnie z wymienionych substancje mogą być użyte w tym terminie także bez metazachloru. Przed wschodami rzepaku przydatny jest także petoksamid, samodzielnie bądź w mieszaninie z chlomazonem.
Zwalczanie chwastów w rzepaku jesienią
Podsumowując, jesienne zwalczanie chwastów w rzepaku to najważniejszy element ochrony plantacji. Odpowiednio dobrana metoda – przedwschodowa, powschodowa lub sekwencyjna – daje roślinom przewagę w kluczowej fazie wzrostu. Połączenie właściwych warunków pogodowych, trafnego doboru substancji czynnych i monitoringu skuteczności sprawia, że rzepak wchodzi w zimę silny, a wiosną lepiej wykorzystuje swój potencjał plonowania.
| Metoda zwalczania chwastów w rzepaku jesienią | Termin zwalczania chwastów w rzepaku jesienią | Warunki zwalczania chwastów w rzepaku jesienią | Efekt zwalczania chwastów w rzepaku jesienią |
| Przedwschodowa | 0–3 dni po siewie | Wilgotna gleba | Bariera dla chwastów od kiełkowania |
| Powschodowa | Faza 2–4 liści rzepaku | Temp. >8°C, młode chwasty | Eliminacja chwastów wschodzących |
| Sekwencyjna | Połączenie obu metod | Zmienna pogoda, ryzyko wtórnych wschodów | Najszersze spektrum działania |
| Monitoring | 10–14 dni po oprysku | Kontrola zachwaszczenia | Decyzja o poprawce |
| Znajomość gatunków | Ocena pola | Identyfikacja dominujących chwastów | Trafny dobór substancji czynnych |
Zbiory rzepaku w sezonie 2025, najnowsze dane GUS.
Najczęściej zadawane pytania
Dlaczego odchwaszczanie rzepaku jesienią jest kluczowe?
Jesienią rzepak buduje rozetę i system korzeniowy. Ograniczenie konkurencji chwastów o wodę, składniki i światło podnosi szanse na dobre przezimowanie i start wiosną.
Które warunki pogodowe warunkują skuteczność zabiegów?
Herbicydy doglebowe wymagają wilgotnej gleby; nalistne działają najlepiej powyżej 8°C na aktywnie rosnące chwasty. W latach suchych skuteczne są programy sekwencyjne.
Jakie substancje czynne są stosowane w rzepaku?
Napropamid, dimetachlor, chlomazon, metazachlor, dimetenamid-P, chinomerak oraz petoksamid — stosowane w zależności od terminu i składu zachwaszczenia.
Kiedy wykonywać zabiegi przedwschodowe i powschodowe?
Przedwschodowo: 0–3 dni po siewie na wilgotną, dobrze uprawioną glebę; powschodowo: w fazie 2–4 liści rzepaku na młode chwasty.
Prezentowane informacje w zakresie środków ochrony roślin zawarte w serwisie www.agrofakt.pl nie zawierają pełnej treści etykiet-instrukcji stosowania. Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie.
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!
