Koszt produkcji kilograma czereśni deserowych. Rady na 2023 r.

fot. Katarzyna Kupczak

Koszt produkcji kilograma czereśni deserowych trudno oszacować dla ogółu polskich sadów czereśniowych. W tych kosztach uwzględnia się typ sadu, jego produktywność, sezonowe inwestycje w środki ochrony czy nawozy. Sprawdźmy więc, jakim sadownikom wg dr. Dariusza Paszko obrót czereśniami najbardziej się opłaca.

Czy da się mniej więcej przybliżyć koszt produkcji kilograma czereśni?

Jakie sady zapewnią opłacalną produkcję czereśni?

Czy w uprawie czereśni, podobnie jak w przypadku jabłoni przyszłość mają tylko sady intensywne, z ogromnymi nakładami inwestycyjnymi na konstrukcję rusztowania i osłony? I czy tradycyjne sady czereśniowe będzie ktoś chciał jeszcze zakładać?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba uświadomić sobie, że zasadnicza różnica, oprócz kosztów założenia dotyczy przede wszystkim momentu wejścia sadu w normalne owocowania. To znaczy takie, w którym przychody ze sprzedaży czereśni pokrywają już bieżące nakłady na uprawę. Do tego momentu mówimy raczej o tzw. nakładach w okresie inwestycyjnym sadu. Koszty te powiększają wartość początkową sadu do wyliczenia amortyzacji.

W przypadku sadu tradycyjnego, na podkładkach silniej rosnących, takich jak czereśnia ptasia, colt, itp. okres inwestycyjny trwa średnio 4–5 lat. To sprawia, że mimo niższych nakładów na zakup drzewek wartość początkowa sadu będzie jednak dużo wyższa.

Wartość sadu czereśniowego do amortyzacji

Koszty założenia samego sadu (koszt drzewek plus koszty przygotowania pola i ich posadzenia) przedstawiłem w poprzednim artykule.

Uwzględniając natomiast tzw. okres inwestycyjny, okazuje się, że wartość sadu tradycyjnego (bez osłon) nie różni się już tak wyraźnie od sadu intensywnego (tabela 1). Wynika to z tego, że okres dochodzenia sadu tradycyjnego do normalnego poziomu plonowania jest znacznie dłuższy (4–5 lat) niż dla sadu intensywnego lub superintensywnego. A w tym czasie trzeba przecież ponosić koszty na prowadzenie sadu. Natomiast dochody ze sprzedaży czereśni, które by te koszty obniżały, są jeszcze niewielkie z drzew na podkładkach silniej rosnących.

Ponadto, przy długim okresie inwestycyjnym, skraca się ekonomiczny okres użytkowania sadu tradycyjnego. Nie tylko ze względu na wiek drzew. Przede wszystkim z uwagi na zmiany gustów konsumentów, np. co do preferowanych odmian.

Nieco inaczej wygląda sytuacja w sadzie intensywnym lub superintensywnym. Tam okres inwestycyjny trwa tylko od 1 do góra 3 lat, w zależności od jakości drzewek. Oczywiście, jeśli doliczymy do tego wartość nakładów na osłony czy instalację antyprzymrozkową to wartość ogólna sadów intensywnych jest dużo większa. Ale, nakłady na tę infrastrukturę mają zapewnić odpowiednie plony wysokiej jakości owoców czereśni. Niezależnie od wpływu warunków klimatycznych, tzn. gradu, deszczu, słońca czy przymrozków.

Tabela 1. Wartość początkowa samego sadu do amortyzacji z uwzględnieniem okresu inwestycyjnego (w tys. zł/ha)

źródło: badania własne

Tak wysoka amortyzacja w sadzie tradycyjnym staje się zatem istotnym obciążeniem kosztów całkowitych produkcji. Zwłaszcza, że w naszym kraju doskwiera nam brak osłon i instalacji antyprzymrozkowej oraz zmienne warunki pogodowe. Trudno liczyć na dobre plony handlowe owoców deserowych przy tym typie sadu.

Koszt prowadzenia różnego typu sadu czereśniowego

Na koszty związane z uprawą sadu czereśniowego składa się wiele elementów. Zarówno tych, które są wydatkiem pieniężnym w danym roku (np. nawozy, środki ochrony, praca ludzka, paliwo, remonty, obciążenia finansowe, itp.), jak i tych, które poniesiono wcześniej jako jednorazowy wydatek, np. (założenie sadu, zakup ciągnika, maszyn, budowa chłodni), a które uwzględnia się w rachunku ekonomicznym jako koszt amortyzacji. Przeciętne, możliwe koszty uprawy sadu czereśniowego w zależności od typu sadu przedstawiam na wykresie 1. Uwzględniam aktualne ceny środków produkcji.

 Wykres 1. Przeciętne koszty produkcji czereśni w zależności od typu sadu i plonu owoców (w tys. zł/ha)

Jak widać, koszt produkcji kilograma czereśni w superintensywnym sadzie czereśniowym (84,8 tys. zł/ha), jak i intensywnym sadzie (79,2 tys. zł/ha) jest ponad dwukrotnie wyższy niż w sadzie tradycyjnym (34,6 tys. zł/ha) przy w miarę normalnym plonie owoców w tym ostatnim. Wyższe nakłady są ponoszone na materiały. Trzeba też więcej wydać na nawożenie (nawozy pogłówne, dolistne a przede wszystkim fertygację), odpowiednią ochronę przed chorobami i szkodnikami (fungicydy, insektycydy, herbicydy, biostymulatory, itp.) oraz na opakowania na owoce.

Z tego powodu wyższy był udział kosztów materiałów w kosztach ogólnych w sadach intensywnych (około 26%) niż w sadach tradycyjnych (ok. 18,6%). Oczywiście wyższe też są koszty robocizny. Te wynikają głównie z wyższych nakładów pracy na zbiór owoców przy ponad dwukrotnie wyższym plonie owoców. W sadach intensywnych, gdzie drzewa są mniejsze lub wykorzystuje się platformy do zbioru owoców wydajność zbioru powinna być nieco wyższa niż w sadach tradycyjnych. Są też jednak większe wymagania co do jakości czereśni przy ich zbieraniu. W strukturze kosztów udział pracy ludzkiej w kosztach całkowitych był wyższy w sadach tradycyjnych (35%) niż w sadach intensywnych (30%). Wynikało to przede wszystkim z wysokiego udziału amortyzacji konstrukcji rusztowania i osłon w tym typie sadu.

Koszt produkcji kilograma czereśni w 2021 r.

Koszt produkcji kilograma czereśni jest uzależniony przede wszystkim od plonu z hektara sadu. Jak wynika z danych przedstawionych na wykresie 2, mimo niższych kosztów uprawy na hektarze, koszt produkcji kilograma czereśni w sadzie tradycyjnym był na zbliżonym poziomie (5,15 zł/kg), jak np. w sadzie superintensywnym 5,53 zł/kg. Wynika to z faktu, że w sadzie tradycyjnym z uwagi na brak osłon oraz instalacji antyprzymrozkowej średnie wieloletnie plony są niższe. Średnio nawet na poziomie 6–7 ton/ha niż w sadach intensywnych (12–15 ton/ha). A tam przecież tak kosztowna infrastruktura ma zapewnić stabilne plony co roku, niezależnie od pogody. Aczkolwiek i w sadach tradycyjnych będą zdarzać się sezony, gdzie przy sprzyjających warunkach pogodowych (brak przymrozków, słoneczne i w miarę słabo deszczowe lata, bez gradu) plony mogą być wyższe, ale średnia wieloletnia plonów będzie znacznie niższa niż w sadach intensywnych.

Trzeba też pamiętać, że w sadzie tradycyjnym na podkładkach silniej rosnących, z mniejszą obsadą drzew na hektar, plony nie będą z reguły dorównywać plonom z sadów intensywnych. Nawet przy najbardziej sprzyjających warunkach. Jakość owoców też będzie gorsza. Stąd tutaj finalny koszt produkcji kilograma czereśni  może być wyższy.

Natomiast, przy niesprzyjających warunkach (przymrozki, ciągłe deszcze, grad) sady tradycyjne mogą wcale nie dać plonu handlowego lub będzie on bardzo mały, na poziomie zaledwie 2–3 ton/ha. Wówczas koszty jednostkowe jeszcze bardziej rosną do poziomu 10–11 zł/kg, co czyni taki sezon raczej niedochodowym w konkretnym przypadku sadu.

Warto też zwrócić uwagę, że koszty amortyzacji wysoce kapitałochłonnej infrastruktury w sadach intensywnych mają niezbyt wysoki udział w przeliczeniu na kilogram czereśni. To wskazuje na zasadność ich stosowania (wyk. 2). Oczywiście, kluczową rolę odgrywają tutaj możliwości finansowe konkretnego gospodarstwa (zasoby własne i szanse na dostęp do kapitału obcego). Niemniej wydaje się, że wyliczenia mogą przemawiać na korzyść sadów intensywnych.

Wykres 2. Koszt produkcji kilograma czereśni w 2021 r. przy różnym typie sadu i plonie owoców (w zł/kg)

Koszt produkcji kilograma czereśni w 2022 r.

W 2022 r., ze względu na okres popandemiczny i zbrojną agresję Rosji na Ukrainę, mieliśmy w Europie do czynienia z drastycznym wzrostem kosztów produkcji roślinnej. Znacznie podrożały, w porównaniu z wcześniejszymi latami, nawozy, środki ochrony roślin, źródła energii, paliwa, opakowania. Do tego od kilku lat istotnie wzrasta wynagrodzenie pracy ludzkiej. Jest to związane z coraz wyższą stawką roboczogodzinową.

Wykres 3. Przeciętne koszty jednostkowe produkcji czereśni w 2022 r., w zależności od typu sadu i plonu owoców (w zł/kg)

Jaki będzie koszt produkcji kilograma czereśni w 2023 r.?

Od początku 2023 r. inflacja stopniowo maleje, dlatego należy się spodziewać nieco niższych, niż w 2022 r. kosztów nawozów i środków ochrony roślin. Jednak postępujący wzrost kosztów pracy ludzkiej (wynagrodzenia i utrzymania pracowników) wpłynie z pewnością na wzrost ogólnych kosztów produkcji kilograma owoców czereśni. Z pewnością będzie od wyższy niż w 2022 r., ale na pewno nie tak drastycznie różny jak wypada z porównania lat 2021 do 2022.

Jak zadbać o jakość owoców czereśni w 2023 r.?

Sezon 2023 nie sprzyja zawiązywaniu i wyrastaniu owoców czereśni. Jest chłodno i deszczowo, co wstrzymuje proces wzrostu zawiązków, dodatkowo ulegają one silnym porażeniom, chociażby przez brunatną zgniliznę drzew pestkowych.

Przy takich stresach i wydatkach energetycznych trzeba wspomóc drzewa, aby nie abortowały zawiązków. Warto również wpłynąć na jakość samych owoców. A to uzyskamy poprzez opryskiwanie preparatem Calibra.

Calibra dostarczy manganu i cynku, pierwiastków niezbędnych do intensyfikacji podziałów komórkowych. Co przyczyni się do szybszego wzrostu zawiązków. Dodatkowo dobrze odżywione uzyskają większy rozmiar. Zyskamy także na smakowitości owoców poprzez dostarczenie im m.in. manganu i cynku. Oba pierwiastki intensyfikują bowiem metabolizm wielu związków, co przekłada się na zwiększoną zawartość węglowodanów, białek, witaminy C oraz karotenu w pełni wykształconych owocach.

Jaka zatem jest przyszłość sadów czereśniowych?

Na podstawie powyższych kalkulacji, wydaje się, że intensywne sady czereśniowe są uzasadnioną alternatywą dla dalszego rozwoju uprawy tego gatunku w Polsce. Pewnie mimo wszystko będą powstawać sady tradycyjne. Niemniej biorąc pod uwagę niższy poziom plonów w tego typu uprawach (bez osłon), gorszą jakość owoców i zbliżony koszt produkcji kilograma czereśni z pewnością będą się one różnić zarówno cenami zbytu jak i poziomem dochodu. To wynika z jakości i wyższych plonów w sadach intensywnych.

O wyborach sadowników, jaki typ sadu posadzić będzie decydował z pewnością rachunek ekonomiczny oraz możliwości inwestycyjne danego gospodarstwa. Nie bez znaczenia jest też to, jak będą kształtowały się w najbliższej przyszłości ceny zbytu za czereśnie późniejszych odmian, wysokiej jakości w porównaniu do odmian wcześniejszych i o średniej porze dojrzewania.

Czytaj też:
Nawożenie czereśni i wiśni — czyli cały sezon z serią AVALON
Czereśnia przyszłości — który rodzaj upraw ma szanse?

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!