Niedobór żelaza u prosiąt i problem niedokrwistości

fot. Fotolia

Nowoczesna produkcja świń osiągnęła bardzo wysokie tempo wzrostu u zwierząt w pierwszych tygodniach życia. Jednak dużym problemem hodowli prosiąt jest niedobór żelaza wywołujący niedokrwistość. Tendencja wzrostowa w tym przypadku związana jest ze zwiększoną produkcyjnością.

Żelazo jest składnikiem hemoglobiny w czerwonych krwinkach. Ta z kolei jest nośnikiem tlenu we krwi do tkanek. W okresie odchowu prosiętom podawane jest żelazo do prawidłowego rozwoju organizmu. U dzikich świń prosięta suplementują żelazo przede wszystkim jedząc korzenie lub glebę. Dzięki temu redukują niedobór żelaza, co zmniejsza ryzyko wystąpienia niedokrwistości.

Niedobór żelaza w pierwszych tygodniach życia

Prosięta rodzą się z bardzo małą rezerwą żelaza. Siara i mleko od lochy dostarczają stosunkowo mało tego pierwiastka. Natomiast szybki wzrost i zwiększenie objętości krwi u prosiąt ssących sprawia, że ​​niedobór żelaza i niedokrwistość rozwijają się. Dlatego tak ważna jest suplementacja żelaza w tym okresie. 

Jak rozpoznać niedobór żelaza u prosiąt?

Niedobór żelaza daje różne oznaki i powoduje odmienne uszkodzenia, zależnie od wieku zwierzęcia.  Prosięta bez suplementacji żelaza szybko tracą kondycję i są osowiałe już po około tygodniu. Podczas sekcji świń stwierdza się: bladość, cienkościenne serce oraz obrzęk płuc, mięśni i tkanki łącznej. U prosiąt, które otrzymały niewystarczającą ilość żelaza, może wystąpić szybki oddech i nagła śmierć. Podczas sekcji stwierdza się: znaczne powiększenie serca i śledziony, wodobrzusze, obrzęk w różnych tkankach oraz zmiany tłuszczowe w wątrobie. Prosięta z niedoborem żelaza w wieku od czterech do dziesięciu tygodni będą dość podatne na infekcje bakteryjne i mniej odporne na chłód w środowisku.

Diagnozę można często postawić na podstawie historii dokumentującej brak suplementacji żelazem; objawy kliniczne i zmiany pośmiertne wzmocnią diagnozę. Dodatkowo niedokrwistość można potwierdzić stosując kilka procedur laboratoryjnych. Wśród nich jest badanie barwionych rozmazów krwi, które ujawnia niedokrwistość. 

Zapotrzebowanie pokarmowe lochy zależy od liczby karmionych prosiąt. Przy dużych miotach dawka pokarmowa dla lochy karmiącej powinna być wysokoenergetyczna i bardzo dobrze zbilansowana. Prosięta od pierwszych dni powinny otrzymywać żelazo.

Nadmiar żelaza u prosiąt

Od niedawna naukowcy zajęli się badaniami dotyczącymi nadmiarem żelaza u prosiąt. Nadmiar żelaza lub przeładowanie żelazem następuje, gdy zwiększa się gromadzenie pierwiastka w organizmie.  Głównym narządem, który bierze udział w magazynowaniu żelaza, jest wątroba, dlatego to właśnie niedomagania tego organu mogą wywołać nadmierną jego retencję. O ile niedobór żelaza jest powszechnie występującym zjawiskiem i stosunkowo łatwo go wyleczyć, o tyle jego nadmiar może wywoływać zaburzenia ze strony organizmu. 

Zapobieganie niedoborom żelaza

Podawanie żelaza iniekcyjnie w 1-3 dniach życia jest obecnie najczęstszą praktyką zapobiegania niedoborowi żelaza u prosiąt. Jednak ma swoje wady. Wstrzyknięcie żelaza powoduje ominięcie mechanizmu regulacyjnego w jelitach. Organizm nie ma fizjologicznego mechanizmu wydalania nadmiaru żelaza po wejściu do krążenia. To skutkuje nadmiarem poziomu żelaza w organizmie prosiąt. A to z kolei zmniejsza odporność na bakterie chorobotwórcze. Badania wykazały, że wczesne wstrzyknięcie żelaza może powodować problemy zdrowotne, takie jak zapalenie wielonarządowe u prosiąt. 

Niedokrwistość u prosiąt

Trudno również określić niedokrwistość prosiąt, ponieważ prosięta (i inne młode ssaki) przechodzą poważne zmiany hematologiczne w pierwszych tygodniach życia. 

Sposobem jednoczesnego zapobiegania anemii i ogólnoustrojowego nadmiaru żelaza w organizmie jest podawanie prosiętom żelaza doustnie. Podanie doustnie całemu miotu prosiąt w proszku trzy razy (3 x 40 g) w 2-4 dniu życia do osiągnięcia przez prosięta wieku 10-12 dni zapewnia dostęp do żelaza przez długi czas. W ten sposób prosię może zoptymalizować wchłanianie tego pierwiastka w zależności od indywidualnego tempa wzrostu i stanu zdrowia.  Więc, która metoda jest lepsza? Wstrzykiwanie czy podanie doustne?

Wstrzykiwanie i podaż doustna żelaza

Słabe prosięta, którym zbyt późno podano preparat żelazowe, straciły apetyt, stały się osowiałe. W efekcie 2/3 prosiąt padły. Pokazuje to, jak duże straty ponosi hodowca, jeśli w grę wchodzi nawet kilkaset prosiąt w chlewni. Niedobór żelaza to realny problem.

Dzięki zastrzykowi wiemy, że prosię otrzymało określoną dawkę. Suplementacja doustna zależy od ilości pokarmu lub wody, jaką prosię spożywa – lub nie. Toteż niesie ryzyko, że prosię otrzyma za mało lub za dużo żelaza. To samo może się jednak zdarzyć w przypadku iniekcji. Małe prosięta otrzymują za dużo żelaza, a duże prosięta za mało. Według niektórych badań, zbyt dużo żelaza może z kolei zwiększać ryzyko infekcji bakteryjnej. Z drugiej strony wychwyt żelaza z dietą jest regulowany w dwunastnicy, wywoływany przez doustne podanie żelaza. Wstrzykiwane żelazo nie może być regulowane w ten sposób. W zakresie dobrostanu zwierząt suplementacja doustna wygrywa, mniej zastrzyków to mniej bólu i stresu u prosiąt. Wydaje się również, że jest to najbardziej naturalny sposób dostarczania prosięciu żelaza. 

Niektórzy badacze sugerują jednak, że należy wybrać obie metody równocześnie czyli zarówno iniekcję jak i suplementacje w okresie odchowu. Udowodnili, że u prosiąt wyłącznie na diecie mlecznej zapasy żelaza po wstrzyknięciu początkowej dawki w pierwszych dniach życia prosięcia zmniejszają się, gdy prosię osiąga masę ciała ok. 5 kg. Dodatkowe żelazo zatem musi być dostępne również w paszy lub w postaci preparatów doustnych. Udowodnili, również że niski poziom hemoglobiny podczas odsadzenia znacznie hamuje wzrost. Nawet po przywróceniu poziomu hemoglobiny niedobór wzrostu będzie trwały co hamuje/zmniejsza przyrosty dobowe świń w okresie tuczu.

Niedobór żelaza w rękach hodowców

Wybór sposobu na niedokrwistość na końcu zawsze należy do hodowców/producentów. Bowiem dla nich istotne są koszta: zabiegów, utrzymania, żywienia i oczekiwane wydajności zwierząt. W Polsce powszechna jest metoda iniekcyjna. Chyba jeszcze zbyt mało jest badań na populacji w kraju aby stwierdzić jednoznacznie wybór odpowiedniego rodzaju suplementacji, który realnie zniweluje niedobór żelaza (iniekcja, preparat per os do paszy czy mieszana iniekcja/per os lub pasza). Warto jednak zawsze poszukiwać metod i sprawdzać na własnym stadzie sposób podawania suplementacji żelazem. Ponieważ ten oczywisty (iniekcyjny) jest właściwy, ale nigdy nie wiemy czy zmiana sposobu podawania pierwiastka nie przyniesie jeszcze lepszych efektów produkcyjnych.  

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!