Dzień nauczyciela 2022. Jak uczono na wsiach 120 lat temu?

Dzień nauczyciela 2022 to świetna okazja, by przypomnieć o dziesiątkach tysięcy nauczycieli i nauczycielek, którzy przez lata pracowali i pracują na wsiach, poświęcając się w pełni swojej niełatwej misji. Z okazji dzisiejszego święta, życzymy im wszystkim siły i wytrwałości. Zaś tych, których już nie ma, warto przypomnieć. Choćby po to, żeby pokazać, jak wielką determinacją wykazywali się w trudnych dla Polski momentach historii.
„Siłaczki” i „siłacze” istnieli naprawdę. Kiedy 70 proc. polskiego społeczeństwa pod zaborami stanowili chłopi, bardzo często to właśnie wiejscy nauczyciele i wiejskie nauczycielki budzili w mieszkańcach wsi narodową świadomość. I nie chodzi wyłącznie o edukację dzieci!
Spis treści
Dzień nauczyciela 2022 – okazja, żeby przypomnieć dawnych nauczycieli
Świetnym przykładem, jak ważną postacią była wiejska nauczycielka, jest historia Jadwigi Dziubińskiej. To niezwykła kobieta, która w młodości pracowała jako nauczycielka i była kierowniczką szkoły na terenie folwarku Otrębusy koło Brwinowa. Zaś później została jedną z ośmiu pierwszych posłanek, które znalazły się w sejmie po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Jej życiorys przybliża w książce „Posełki. Osiem pierwszych kobiet” Olga Wiechnik. Warto przypomnieć o Dziubińskiej w Dzień Nauczyciela 2022.
Najpierw dwudziestoczteroletnia Jadwiga wiosną 1898 roku trafiła na kielecką wieś. Chwaliborskie to miejsce, w którym spędziła rok. Rodzice mieszkający w Warszawie byli przeciwni, aby Jadwiga żyła tak, jak mieszkańcy wsi. Natomiast ona chciała mieszkać w typowej wiejskiej chacie. Mówiła o niej „skromna”. Rodzina używali słowa „prymitywna”.
W zamian za utrzymanie Jadwiga zaczyna uczyć dzieci gospodarzy, u których mieszka, oraz ich sąsiadów.

Jadwiga Dziubińska. Dzień Nauczyciela 2022 to okazja do przypomnienia tej postaci. © Narodowe Archiwum Cyfrowe / autor nieznany / zdjęcie w domenie publicznej
Nauka i głośna czytanie gazet w chacie
„W swoim życiorysie, który pisze trzydzieści pięć lat później, decyzję pozostania na wsi wytłumaczy przekonaniem, że praca tam to najważniejsze i najpilniejsze zadanie, jakie w czasach jej młodości istnieje” – tłumaczy Olga Wiechnik w swojej książce.
Warto dodać, iż w jeszcze Rzeczypospolitej Obojga Narodów, sto lat przed urodzinami Jadwigi, czyli w połowie XVIII w. analfabetami było ponad 90% społeczeństwa. Nieznaczna poprawa tego stanu rzeczy nastąpiła w czasie zaborów. W Królestwie Polskim i w Galicji w połowie XIX wieku analfabeci stanowili około 80% ogółu ludności. Natomiast w tym samym czasie w zaborze pruskim 30%. W Dzień Nauczyciela 2022 warto pamiętać o tych danych, by zobaczyć, jak długą drogę przeszło polskie społeczeństwo.
Jadwiga po zamieszkaniu na kieleckiej wsi przez rok uczyła dzieci i dorosłych czytać i pisać. Zaś w niedzielne wieczory w chacie swoich gospodarzy organizowała głośne czytanie gazet, na które przychodzili okoliczni chłopi. Miała też ze sobą kupioną w Warszawie „latarnię magiczną”. Był to aparat projekcyjny, na którym za pomocą slajdów opowiadała o historii Polski. Wkrótce władze zaborcze zaczęły tropić nieznaną kobietę, która we wsiach miesza w głowach poddanych cesarza. Nigdy jednak Jadwigi nie złapano.
Szkoła w Otrębusach koło Brwinowa
Po dwóch latach Jadwiga trafia do folwarku Otrębusy koło Brwinowa. Pracuje jako kierowniczka nowo otwartej szkoły, w której uczy się dwudziestu czterech chłopców. Później trafia do Kruszynku na Kujawach. Tam uczy dziewczynki. Stara się obudzić w nich godność i przeświadczenie o tym, że ich praca i rola w świecie jest ważna. Namawia do czytania książek i dzielenia się własnymi refleksjami z lektur. Urządza przedstawienia.
„Dla całej wsi było to wielkie przeżycie, bo kto wtedy – szczególnie na wsi – bywał w teatrze?” – wspomina jedna z mieszkanek lubelskiej wsi, do której Jadwiga i jej uczennice przyjechały z przedstawieniem. „Zbudziły się w nas te siły, że i my też możemy coś robić, że już nie będziemy tylko tymi, które wyczekują, aby wyjść za mąż” – Olga Wiechnik cytuje dalszą wypowiedzieć kobiety.
Pracę Jadwigi na wsi wstrzymuje I wojna światowa. Po niej Jadwiga Dziubińska zostanie jedną z pierwszych ośmiu kobiet, które trafiły do sejmu II Rzeczpospolitej.
Nauczyciel – niezwykle ważny zawód
Postać Jadwigi Dziubińskiej to tylko jeden z licznych przykładów ciężkiej, zaangażowanej pracy na rzecz edukacji w trudnych czasach. W czasach, kiedy Polski nie było na mapie Europy. W Dzień Nauczyciela 2022 warto pamiętać o tych wszystkich, którzy poświęcili swoje życie, bo uważali, że praca na rzecz edukacji na wsi „to najważniejsze i najpilniejsze zadanie”.
Jeszcze raz, z okazji Dnia Nauczyciela, życzymy wszystkim nauczycielom i nauczycielkom wszystkiego dobrego oraz niesłabnących sił, by wytrwać w tym niezwykle ważnym zawodzie.
Czytaj również: Szkoła rolnicza to znakomity wybór
Źródło: „Posełki. Osiem pierwszych kobiet” Olga Wiechnik, Wikipedia.
