Ocena wartości hodowlanej świń w Polsce

fot. canstockphoto

W Polsce stosuje się dwie metody szacowania wartości hodowlanej. Pierwszą z nich  jest ocena przyżyciowa, wykonywana na żywym zwierzęciu w stadzie zarodowym. Drugą przeprowadza się na podstawie oceny poubojowej świń w Stacjach Kontroli Użytkowości Trzody Chlewnej (SKURTCh), gdzie prowadzony jest tucz kontrolny wraz z późniejszą oceną tuszy.  Na czym polega ocena wartości hodowlanej świń? 

Ocena wartości hodowlanej świń określana jako stacyjna, ma długą historię w Polsce, gdyż zaczęła się w 1931 roku. Wtedy powstały pierwsze stacje oceny świń w Starym Brześciu, Boguchwale i Świsłoczy. Wtedy stacje dokonywały pomiarów wzorując się na metodach duńskich i szwedzkich,. Wówczas stworzono również pierwsze raporty hodowlane. Podczas wojny hodowla świń w Polsce przestała istnieć.

W 1951 roku wybudowano nowe stacje oceny trzody chlewnej w Kołudzie Wielkiej, Pawłowicach i Chorzelowie. Świnie oceniano na podstawie poubojowej dysekcji tuszy, a skład tuszy określano na podstawie równania regresji. W 1967 roku powstały 4 nowe stacje kontroli użytkowości rzeźnej trzody chlewnej (SKURTCh) w Chorzelowie, Mełnie, Pawłowicach i Rososze. Do istniejącej metody szacowania wartości hodowlanej, wraz z powstaniem nowych stacji, dodano kolejny sposób – na podstawie indeksu. Obrazował wartość hodowlaną, a nie tylko użytkową. Do 1995 roku pod oceną były tylko knurki, następnie zaczęto również oceniać loszki.  

Ocena wartości hodowlanej – na jakiej podstawie jest przeprowadzana?

W SKURTCh ocena wartości hodowlanej świń przeprowadzana jest na podstawie oceny wartości tucznej i rzeźnej potomstwa. Na bazie tego następuje określenie wartości użytkowej i hodowlanej dla kojarzeń i knurów.  Aktualnie w kraju działają 2 stacje kontroli świń zlokalizowane w Zakładach Doświadczalnych Instytutu Zootechniki PIB w Chorzelowie i Pawłowicach. Na podstawie przeprowadzanej tam oceny można określić jaką użytkowość oceniany osobnik przekazuje na potomstwo, czyli oszacować jego wartość hodowlaną. Ocena ta najlepiej odzwierciedla cechy tuczne i rzeźne, ponieważ ocena osobnika na podstawie własnej użytkowości rzeźnej nie uwzględnia czynników środowiskowych. W ostatnich latach wprowadzono zasady znacząco zmieniające metody szacowania wartości hodowlanej.

Metody szacowania wartości hodowlanej – zmiany

Pierwszą zmianą jest podwyższenie masy ubojowej świń, czyli przesunięcie zakończenia tuczu kontrolnego ze 100 kg do 120 kg. Uznano, że w celu umożliwienia porównań w zakresie użytkowości rzeźnej należy zmienić masę ciała przy uboju również w odniesieniu do zwierząt hodowlanych. Ułatwi to dokonywanie analiz i porównań wyników sektora hodowli z efektami uzyskiwanymi w sektorze produkcji świń.

Kolejną zmianą z jaką spotkała się ocena wartości hodowlanej trzody chlewnej w SKURTCh, a w zasadzie jej rozszerzeniem jest wprowadzenie szybkiej analizy zawartości tłuszczu śródmięśniowego. Jej zaletą jest niewątpliwie krótki czas oznaczenia zawartości tłuszczu w próbce mięsa. Ze względu na konieczność podejmowania niejednokrotnie szybkich decyzji hodowlanych w odniesieniu do ocenianych osobników, wynik badania poziomu tłuszczu śródmięśniowego często stanowi cenną informację dla hodowcy i daje możliwość podjęcia właściwej decyzji w zakresie selekcji zwierząt. 

Analiza cech tekstury mięsa

Nowością w ocenie poubojowej świń jest wdrożenie analizy cech tekstury mięsa. Dotychczas tego typu pomiary wykonywało się jedynie w ramach badań naukowych. Aktualnie parametry tekstury mięsa oznacza się rutynowo dla każdej tuszy wieprzowej podlegającej ocenie w SKURTCh. Poubojowa ocena wartości hodowlanej świń w stacjach kontroli została uzupełniona o ocenę przyżyciową. Razem bez wątpienia stanowią cenne źródło informacji pozwalające na podejmowanie przez hodowców świadomych decyzji ukierunkowanych na genetyczne doskonalenie świń.

Rzecz jasna zaletą i przewagą oceny stacyjnej jest jej wysoka dokładność i możliwość uzyskania szerokiej oceny jakości mięsa. Jest to niezmiernie istotne z punktu widzenia konsumenta tym bardziej, że z problemem jakości mięsa wieprzowego borykają się najwięksi producenci, do których Polska zawsze była zaliczana. Bardzo korzystne jest, że doskonalenie cech jakościowych na drodze genetycznej  wprowadzono do programów hodowlanych w naszym kraju. 

Przyżyciowa ocena wartości hodowlanej trzody

Ocena przyżyciowa trzody chlewnej jest bardziej efektywna ze względu na mniejsze nakłady finansowe hodowcy, oraz nie jest  tak pracochłonna jak ocena w SKURTCh. Dokonując jej możemy uzyskać w krótszym czasie postęp hodowlany, poprzez zwiększenie intensywności selekcji w stadzie. Popularność tej metody szacowania wartości hodowlanej jest zauważalna najbardziej w krajach, gdzie prowadzi się nowoczesną hodowlę trzody chlewnej. Ocena wartości hodowlanej  jest w tym przypadku dokonywana na podstawie pomiarów aparatem ultradźwiękowym grubości słoniny w dwóch miejscach oraz wysokości „oka” polędwicy.

Ocena przyżyciowa – historia

Jako pierwsi na świecie ocenę przyżyciową przy pomocy urządzeń ultradźwiękowych przeprowadzali Norwegowie. W Polsce badania nad zastosowaniem aparatu ultradźwiękowego w ocenie wartości użytkowej podjął Instytut Zootechniki w Krakowie w 1965 roku, do oceny wykorzystywano wówczas polski aparat typu UMGS-18. Ze względu na problemy techniczne i nieodpowiednie urządzenie badania przerwano. Do problematyki wrócono ponownie w 1973 roku, kiedy to do pomiarów używano aparatu ultradźwiękowego firmy Krautkrämer typ  USM-2F. Na terenie całej Polski wytypowano zespoły do wykonywania pomiarów na podstawie, których określano przyrosty dzienne oraz grubość słoniny u świń.

Udział cech rozpłodowych, tucznych i rzeźnych w modelu BLUP ZWH dla ras matecznych i ojcowskich w Polsce

Ocena wartości hodowlanej dla zwierząt w tym samym wieku oraz o tej samej masie ciała była niemożliwa. Dlatego przyrosty dzienne oraz grubość słoniny standaryzowano na 180 dzień a przyrosty na masę ciała 110 kg. Kolejny krok w ocenie ultradźwiękowej w Polsce to wprowadzenie w 1994 roku duńskiego aparatu Piglog 105, który stosuje się do dziś. Przede wszystkim umożliwia on precyzyjniejszy pomiar słoniny, wysokości „oka” polędwicy, przyrostów dziennych oraz wyliczenia procentowej zawartości mięsa w tuszy.     

Wartości hodowlane BLUP

Wykres 1. Udział cech rozpłodowych, tucznych i rzeźnych w modelu BLUP ZWH dla ras matecznych i ojcowskich w Polsce

Posługiwanie się, w procesie selekcji wartością hodowlaną gwarantuje osiągnięcie szybszego postępu genetycznego. W Polsce szacowaniem wartości hodowlanej dla świń zajmuje się Instytut Zootechniki w Krakowie.

Wartości hodowlane BLUP są stosowane w hodowli świń w Polsce od 1999r. Początkowo dla indeksu selekcyjnego, przyrostu dziennego i zawartości mięsa w tuszy. Od 2005 roku wartość hodowlaną szacuje się również dla cech związanych z użytkowością rozpłodową. Są to takie jak liczba prosiąt urodzonych oraz liczba prosiąt odchowanych do 21 roku życia.

W 2008 roku stworzono dwa modele zbiorczej wartości hodowlanej, oddzielnie dla ras matecznych i ojcowskich. W modelu ras matecznych dominują cechy użytkowości rozpłodowej (60%), natomiast użytkowość tuczna i rzeźna zajmuje tylko 40% (wykres 1). Zaś model ras ojcowskich przyjmuje większy nacisk na cechy użytkowości tucznej i rzeźnej (70%). 

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!