Rak drzew owocowych
Rak drzew owocowych to łatwa w rozpoznaniu, ale trudna w zwalczaniu choroba. Jej sprawca poraża pędy i pień główny jabłoni, gruszy i innych drzew owocowych. Poszczególne odmiany jabłoni znacznie różnią się podatnością na infekcje rakowe. Które są najbardziej narażone i jak je chronić?
Rak drzew owocowych jest chorobą, której znaczenie będzie wzrastać w europejskich sadach. Jej sprawca poraża drzewa bardzo łatwo, najczęściej właśnie po zbiorach owoców czy po opadnięciu liści. Wnika bowiem do tkanek drzewa przez wszelkiego rodzaju rany, w ciągu całego okresu wegetacji. Bywa, że jest aktywny nawet w czasie łagodnych zim. W sytuacji, gdy już nie można stosować w europejskich sadach tiofanatu metylu, należy się spodziewać dużych problemów w uprawie, szczególnie podatnych na tę chorobę odmian jabłoni.
Spis treści
Rak drzew owocowych — sprawca i jego cykl rozwojowy
Sprawcą raka drzew owocowych jest grzyb Neonectria galligena. Stadium zimującym patogenu stanowi grzybnia wrośnięta w zrakowacenia. Na porażonej tkance w okresie wiosenno-letnim powstają skupiska zarodników konidialnych, które rozprzestrzeniane z kroplami deszczu dokonują infekcji wtórnych. W stadium doskonałym patogen tworzy kuliste czerwonobrunatne owocniki, ciemniejące wraz z upływem czasu. Na porażonych pędach można też zaobserwować stadium niedoskonałe grzyba w postaci żółtawych zarodników konidialnych.
Czytaj też: Owocniki raka drzew owocowych — jak odróżnić je od jaj przędziorków?
Infekcja dokonywana jest poprzez mechaniczne uszkodzenia tkanki powodowane zabiegami pielęgnacyjnymi, zbiorem owoców, gradobiciem, czy też żerowaniem bawełnicy korówki. Udowodniono, że do częstych zakażeń dochodzi po opadnięciu liści lub zerwaniu owoców. Zarodniki workowe mają wówczas łatwy dostęp do tkanek wewnętrznych drzewa. Rozprzestrzenianiu się choroby sprzyja ciepła i deszczowa jesień oraz łagodna zima.
Podatne odmiany na raka drzew owocowych
Rak drzew owocowych często występuje na podatnych na tę chorobę odmianach jabłoni, takich jak:
- Koksa Pomarańczowa
- Elise
- Gala,
- Szampion,
- Idared,
- Red Delicious.
Objawy choroby
Rak drzew owocowych jest chorobą m.in. kory, która zniszczona przez patogen odpada odsłaniając drewno
W wyniku rozwoju raka na zdrewniałych częściach drzew powstają charakterystyczne rany pozbawione kory. Reakcją drzewa na uszkodzenie jest tworzenie kalusa, czyli tkanki zabliźniającej. Rany pojawiają się również na najmłodszych pędach jednorocznych, często powodując całkowite ich zamieranie. Uszkodzenia te z każdym rokiem się powiększają i pogłębiają. Na starszych drzewach mogą mieć pokaźne rozmiary. Martwa tkanka nakłada się na siebie koncentrycznie wokół miejsca zakażenia. Patogen atakuje zarówno korę, jak i drewno.
Rak drzew owocowych — szkodliwość
Efektem zmian rakowych są zakłócenia w gospodarce wodnej i przewodzeniu asymilatów w drzewie. Początkowo części pędów powyżej chorobowych zmian więdną. Z czasem poszczególne konary, jak i całe drzewa mogą zasychać. Można także na drzewie dostrzec czerniejące pędy, stanowiące źródło zakażenia. Należy je wycinać i niszczyć.
Rak drzew owocowych — podstawą profilaktyka
Podstawą ochrony przed rakiem drzew owocowych są działania profilaktyczne. Zakładając sad, należy korzystać ze zdrowego materiału nasadzeniowego. Objawy choroby wcale nie muszą być na drzewkach widoczne, dlatego należy się upewnić czy w szkółce wcześniej rak nie występował. Znaczenie w późniejszym rozwoju choroby ma też wybór stanowiska do uprawy drzew. Sadu nie powinno się zakładać na glebach ciężkich, zwięzłych z możliwością powstawania zastoisk wody.
Lustracje na obecność choroby dobrze jest prowadzić systematycznie przez cały sezon. Po stwierdzeniu pierwszych ran należy porażone pędy jak najszybciej wycinać, wywieźć z sadu i zniszczyć. Porażone gałęzie pozostawione w sadzie stanowiłyby źródło infekcji przez kilka następnych lat. Tkankę z objawami chorobowymi należy usuwać z zapasem, docierając do tkanki zdrowej. Jeśli zmiany rakowe są duże, może być konieczne wycinanie całych drzew (zwłaszcza w młodych sadach).
Rany powstałe po cięciach pielęgnacyjnych należy smarować pastami ochronnymi, ewentualnie farbą emulsyjną z dodatkiem fungicydu. W związku z możliwością łatwego rozprzestrzeniania się raka oraz innych chorób w warunkach większej wilgotności oraz w czasie deszczu nie powinno się wówczas wykonywać żadnych cięć i innych zabiegów w sadzie.
Rak drzew owocowych — zwalczanie konieczne w kwaterach odmian wrażliwych
Z perytecjów podczas wilgotnej pogody, przy dodatniej temperaturze otoczenia uwalniają się zarodniki workowe, które z wiatrem lub kroplami deszczu docierają na kolejne rośliny. Prądy powietrza przenosić je mogą na znaczne odległości. Najwięcej zarodników workowych uwalnia się wczesną wiosną lub jesienią. Ponieważ teraz aura bardziej przypomina jesienną lub wiosenną — jest umiarkowanie ciepło i dość wilgotno, zarodników workowych w środowisku jest bardzo dużo.
Do infekcji dochodzi przez rany na pędach. A teraz, na przedwiośniu takich jest w sadzie bardzo dużo. Trwa bowiem cięcie drzew owocowych. Ze względu na wilgoć miejsca cięcia wolniej się zasklepiają/zabliźniają, przez co dłużej stanowią wrota infekcji. Szczególnie podatne na chorobę są grusze oraz odmiany jabłoni:
- Koksa Pomarańczowa
- Elise
- Gala,
- Szampion,
- Idared,
- Red Delicious.
Zarodniki workowe wnikają do rośliny także w miejscach pęknięć kory w efekcie jej rozhartowania, zgryzienia przez roślinożerców (zające, sarny). Jesienią — przez ślady po liściach i zerwanych owocach.
Co na raka jabłoni i innych drzew owocowych w sezonie 2022?
Ochrona drzew przed tą chorobą jest szczególnie wskazana w przypadku kwater odmian wrażliwych. Ponieważ w naszych sadach sporo uprawia się Gali, Szampiona, Red Deliciuosa, zalecenia dotyczą większości sadów. Weźmy jeszcze pod uwagę, że grzyb infekuje również grusze, krzewy owocowe. Jego źródłem mogą być rosnące w sąsiedztwie inne drzewa liściaste, w tym ozdobne.
Jak zwalczać raka drzew mechanicznie?
Jeżeli przy cięciu zimowym drzew nie zabezpieczyliśmy świeżych ran, opryskując np. nadtlenkiem wodoru z jonami srebra (można stosować już od 2°C), konieczny jest zabieg niezwłocznie po stwierdzeniu owocników grzyba w obrębie ran. Ich mechaniczne usuwanie (wycinanie zrakowaceń) częściowo tylko ograniczy źródło choroby. Zarodniki są w powietrzu lub już znajdują się na powierzchni roślin, albo nawet do niej wnikają czy też penetrują tkanki.
Jak uratować chore drzewo — zabiegi chemiczne
Do ochrony gruszy i pigwy przed rakiem drzew owocowych, a w przypadku jabłoni przy okazji zabiegów zapobiegawczych przeciwko parchowi jabłoni — zarejestrowany jest fungicyd miedziowy zawierający tlenek miedzi. Można nim opryskiwać drzewa do fazy pękania pąków.
Do ochrony gruszy przed rakiem drzew owocowych zarejestrowana jest także mieszanina handlowa fluopyramu i fosetylu glinu. Zapobiegawczo i interwencyjnie można nią opryskiwać drzewa od fazy nabrzmiewania pąków. Ten fungicyd jest również zarejestrowany do ochrony jabłoni, ale przed parchem i dopiero można go używać po przekwitnięciu drzew.
Jeszcze jednego środka można użyć do ochrony gruszy przed rakiem drzew owocowych, ale dopiero od fazy widocznych pąków kwiatowych. Jest to mieszanina handlowa fluopyramu i tebukonazolu. Ta sama mieszanina w analogicznym okresie jest dopuszczona do opryskiwania jabłoni przeciwko parchowi i mączniakowi. Istnieje więc duże prawdopodobieństwo, że przy okazji ograniczy populację grzyba Neonectria ditissima.
Rak drzew owocowych — podsumowanie
W sadach jabłoniowych, gruszowych i innych jeszcze do niedawna możliwa była chemiczna ochrona z wykorzystaniem tiofanatu metylu. Decyzją UE, od 19 października br. substancję tę wycofano z użycia w krajach unijnych. Niestety nie ma żadnej alternatywnej konwencjonalnej substancji, która uchroniłaby drzewa równie skutecznie, jak tiofanat. Obecnie rak drzew owocowych może być zwalczany jedynie mechanicznie. Szczególnie więc zagrożone są podatne odmiany jabłoni, w tym bardzo popularna Gala.
Czytaj też: Tiofanat metylu – do kiedy można stosować ten fungicyd?
Rak drzew owocowych i autoochrona
Owocniki raka drzew owocowych — jak odróżnić je od jaj przędziorków?
Profilaktyka raka drzew owocowych
Choroby drzew owocowych
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!
