Azbest w przestrzeni rolniczej. Nie uda się go usunąć do 2023 r.
Azbest ze względu na wciąż znaczną jego ilość w użyciu stanowi duże zagrożenie. Dlatego przez cały czas prowadzi się działania mające na celu pozbycie się go z przestrzeni publicznej. Jednakże zdaniem Najwyższej Izby Kontroli proces ten przebiega zbyt wolno i w związku z tym niemożliwe będzie pozbycie się go w przewidzianym pierwotnie terminie.
Azbest był powszechnie stosowany w budownictwie, jednakże pod koniec roku 1998 zakończono m.in. produkcję płyt azbestowo-cementowych. Z kolei od marca 1999 r. obowiązuje w Polsce zakaz obrotu azbestem i wyrobami zawierającymi azbest. Ponadto w krajach Unii Europejskiej całkowity zakaz stosowania azbestu wprowadzono 1 stycznia 2005 r.
Spis treści
Co to jest azbest?
Azbesty to minerały krzemianowe o włóknistej strukturze, charakteryzujące się elastycznością, dużą odpornością na rozciąganie oraz odpornością na czynniki chemiczne i fizyczne, w tym wysoką temperaturę. Te właściwości spowodowały, że azbest chętnie stosowano jako materiał izolacyjny, surowiec do produkcji tkanin i farb ogniotrwałych. Ponadto azbest stanowił materiał wzmacniający eternit, który był chętnie stosowany jako pokrycie dachowe.
Jednakże okazało się, że azbest ma wady. Największą jest jego szkodliwość. Drobne fibryle, na jakie rozpadają się włókna azbestu, powodują m.in. pylicę płuc czy choroby opłucnej. Ponadto badania udowodniły, że azbest ma działanie rakotwórcze. Dlatego utylizacja azbestu wymaga specjalnych procedur w celu zapewnienia bezpieczeństwa wykonujących ją osób.
Powolne pozbywanie się wyrobów zawierających azbest
Azbest stanowił materiał wzmacniający eternit, który masowo stosowano jako pokrycie dachowe
W roku 2002 Rada Ministrów przyjęła krajowy „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski”, którego realizację przewidziano na lata 2003–2032. Jednakże obecne tempo realizacji zadań nie pozwoli na jego realizację w terminie przewidzianym przez rząd na koniec 2032 r. Od początku uchwalenia programu usunięto zaledwie niecałe 17% z ok. 8,5 mln ton zinwentaryzowanych wyrobów azbestowych. Przy takim tempie jego usuwania, całkowite pozbycie się problemu wymaga kolejnych 60 lat. Oczywiście licząc od czasu planowanego zakończenia programu. Ale ten czas jest tylko uśredniony, ponieważ w niektórych województwach jest to około 30 lat. Natomiast w przypadku rekordzisty — województwa łódzkiego — ponad 100 lat. W jednej z gmin czas na całkowite pozbycie się azbestu oszacowano na prawie 150 lat. W skali kraju do usunięcia jest jeszcze 7 mln ton azbestu.
Błędy legislacyjne jedną z przyczyn kłopotów z usuwaniem azbestu
Głównymi przyczynami problemów z usuwaniem azbestu są nieskuteczne prawo i brak pieniędzy. Przepisy przewidziały środki na usuwanie azbestu obejmujące demontaż i unieszkodliwianie wyrobów azbestowych. Jednakże dotychczasowe dofinansowanie nie obejmuje zazwyczaj wykonania nowego dachu, które trzeba sfinansować z własnych środków. A to zazwyczaj przekracza możliwości budżetowe mieszkańców, szczególnie na wsi, gdzie eternitem kryto duże połacie dachowe budynków gospodarczych. W związku z tym wielu mieszkańców rezygnuje z wymiany.
Od drugiej połowy października 2022 r. można składać wniosek o dopłaty do wymiany dachu z eternitu.
Monitorowanie postępów w usuwaniu azbestu utrudniają:
- nierzetelne dane w Bazie Azbestowej,
- brak kontroli stanu wyrobów azbestowych w niektórych gminach,
- kulejąca inwentaryzacja wyrobów zawierających azbest.
Kłopotliwe jest też unieszkodliwianie azbestu. Do tej pory pozbyto się niecałych 660 tys. ton.
Czy są szanse na poprawę sytuacji?
Ministerstwo Rozwoju i Technologii planuje zmiany w prawie, które dają nadzieję na przyspieszenie tempa odchodzenia od azbestu. To m.in. propozycja by osoby fizyczne mogły odliczać od podstawy podatku dochodowego wydatki poniesione na materiały budowlane i usługi związane z wymianą dachu na bezazbestowy.
Ponadto wśród wniosków NIK-u znalazły się zalecenia skierowane zarówno do Ministra Rozwoju i Technologii, do marszałków województw, a także do organów wykonawczych.
- Ministrowi zaleca się podjęcie działań zmierzających do zapewnienia w Bazie Azbestowej aktualnych danych oraz do wyeliminowania trudności w użytkowaniu tej bazy przez samorządy.
Ponadto konieczne jest zintensyfikowanie prac legislacyjnych dotyczących wsparcia finansowego osób fizycznych w wykonaniu nowych pokryć dachowych w związku z usunięciem starych dachów zawierających azbest.
- Marszałkowie powinni wspierać działania związane z usuwaniem azbestu. To przede wszystkim ułatwienia w uzyskaniu dofinansowania robót budowlanych przez właścicieli nieruchomości.
Organy wykonawcze powinny monitorować realizację celów i wskaźników zadań programów usuwania wyrobów zawierających azbest.
Reasumując, azbest nadal stanowi problem, którego pozbycie się zajmie jeszcze wiele lat. Jednakże konieczne działania wymagają wsparcia na wielu poziomach, począwszy od gmin aż do ministerstw. Dopiero wtedy będzie szansa na pozbycie się azbestowego problemu.
Źródło: NIK
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!
