Guzowatość korzeni. Objawy, przyczyny, możliwości zwalczania
Guzowatość korzeni występuje powszechnie na różnych drzewach i krzewach dwuliściennych, w tym owocowych. Straty za sprawą tej choroby powstają najczęściej w produkcji malin, winorośli, borówki wysokiej oraz młodych drzew owocowych.
Guzowatość korzeni to groźna bakteryjna choroba m.in. roślin sadowniczych. Podstawą profilaktyki jest zdrowy materiał rozmnożeniowy pochodzący ze szkółek.
Spis treści
Guzowatość korzeni — patogen
Guzowatość korzeni rozwija się za sprawą bakterii z rodziny Rhizobiaceae, głównie gram-ujemnych Agrobacterium tumefaciens oraz Agrobacterium rubi. Pierwszy gatunek jest szeroko rozpowszechniony, natomiast drugi (A. rubi) ogranicza zazwyczaj żywiciela do krzewów z rodzaju Rubus (malina, jeżyna). Większe nasilenie guzowatości korzeni obserwuje się w przypadku drzew młodych lub rosnących w warunkach stresowych na glebach o odczynie alkalicznym, cięższych z tendencją do powierzchniowego zaskorupiania.
Bakterie wywołujące guzowatość korzeni mogą przebywać w środowisku glebowym nawet przez kilkanaście lat bez obecności roślin żywicielskich. Nie powinno się zatem uprawiać tych samych roślin na stanowisku ze stwierdzonym wcześniej dużym nasileniem guzowatości.
Rozprzestrzenianie sprawców guzowatości
Do gleby bakterie dostają się w czasie pękania guzów wytworzonych na korzeniach, za które są odpowiedzialne. Wszelkie zabiegi uprawowe
Bakterie wywołujące guzowatość korzeni są także przyczyną guzowatości pędów malin
lub zwierzęta glebowe sprzyjają rozprzestrzenianiu się bakterii z rodzaju Agrobacterium.
Do korzeni drzew lub krzewów przedostają się poprzez różne mechaniczne zranienia skórki. Powstawanie wyrośli korzeniowych związane jest z przeniesieniem genów bakterii do genomu rośliny. Wzrost guzów odbywa się bez obecności bakterii, jest więc reakcją rośliny na zmiany genowe. Taki nadmierny i szybki rozrost porażonej tkanki korzenia nazywany jest hiperplazją.
Mimo polifagizmu konkretne bakterie związane z danym gatunkiem drzewa nie tak łatwo porażają inne gatunki roślin. Poszczególne szczepy bakterii mogą znacznie różnić się preferencjami pokarmowymi. W związku z tym nie powinno się uprawiać tych samych roślin na tych samych miejscach po likwidacji plantacji. Bakterie Agrobacterium rubi wywołują także guzowatość pędów malin i borówki wysokiej.
Szkodliwość guzowatości korzeni
Podstawowe objawy chorobowe, jakie daje guzowatość korzeni powodowane przez bakterie tumorogenne na drzewach i krzewach są dość charakterystyczne. Można je zaobserwować na wszystkich częściach systemu korzeniowego i szyjce korzeniowej. W największej liczbie notuje się je zwykle na korzeniach bocznych i głównym oraz szyjce.
Objawy choroby
Są to różnej wielkości wyrośla zwane guzami. Najpierw powstaje niewielkie nabrzmienie pod skórką zainfekowanej tkanki. Później wraz ze wzrostem rośliny porażona tkanka coraz bardziej się powiększa. Należy pamiętać, że drobne wyrośla na korzeniach pojawiają się także za sprawą innych czynników, np. nicieni glebowych. W zaawansowanym stopniu rozwoju guzowatości średnica guza może wynosić nawet kilkanaście centymetrów. W pierwszej fazie wyrośla są okrągławe i gładkie, ale im bardziej się powiększają, tym bardziej są chropowate i zdeformowane. Z reguły starsze guzy mają też ciemniejszą barwę niż młodsze.
Wpływ choroby na zainfekowaną roślinę
Im więcej guzów występuje na systemie korzeniowym tym bardziej negatywne konsekwencje dla drzewa lub krzewu. Efektem zniekształceń korzeni są większe zakłócenia w przewodzeniu asymilatów i wody w roślinie. Duże guzy z czasem się rozpadają, zwłaszcza zimą, a bakterie w nich przebywające uwalniają się do środowiska glebowego. Zmiany funkcjonowania korzeni niosą za sobą konsekwencje dla wzrostu całej rośliny, który jest zahamowany. Liście drzew często mają wówczas chlorotyczne przebarwienia, a owoce są drobne i jest ich niewiele. W efekcie plony są mniejsze, odpowiednio do stopnia rozwoju choroby. Silne porażenie może prowadzić do więdnięcia i zamierania roślin. Dotyczy to roślin młodych, albo rosnących w warunkach stresowych, np. suszy, zwłaszcza jeśli guzy występują na korzeniu głównym lub szyjce korzeniowej.
Guzowatość korzeni. Zwalczanie
Zabiegi profilaktyczne są podstawą eliminowania zagrożenia ze strony choroby, gdyż nie ma środków ochrony bezpośredniej, w tym syntetycznych. A antybiotyki będące głównymi substancjami bakteriobójczymi nie są dopuszczone do użycia w produkcji roślinnej na terenie Unii Europejskiej.
- Najważniejsze w profilaktyce są czynności, jakie należy wykonać przed założeniem plantacji. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na jakość materiału nasadzeniowego. Wszelkie objawy na korzeniach, guzki, czy nawet drobne nabrzmienia powinny dyskwalifikować taki materiał. Pewne nadzieje związane z eliminacją Agrobacterium tumefaciens przez odkażanie sadzonek czy drzewek wiąże się z wykorzystaniem preparatów mikrobiologicznych.
- Porażone krzewy lub drzewa z wyroślami widocznymi tuż nad powierzchnią ziemi, o ile to możliwe, powinny być usuwane z plantacji. Objawy na nadziemnych częściach roślin pojawiają się jednak przy silnym zaawansowaniu choroby i bakterie mogą wtedy już opuścić wyrośla korzeniowe.
- Przed założeniem sadu warto też przeprowadzić analizę gleby na obecność omawianej bakterii chorobotwórczej. Ponieważ bakterie mogą długo przetrwać w glebie, nawet bez obecności roślin żywicielskich nie należy uprawiać tych samych roślin na danym miejscu przez dłuższy czas (7–10 lat). Przyspieszenie obumierania bakterii może nastąpić za sprawą nawożenia zakwaszającego glebę (np. siarczan amonu).
- Ważną sprawą jest też ostrożne sadzenie drzew lub krzewów oraz glebowe zabiegi pielęgnacyjne. Bowiem wszelkie uszkodzenia korzeni to brama wejściowa dla patogenów, w tym bakterii powodujących guzowatość.
- Przed założeniem sadu należy też przeprowadzić analizę gleby na obecność nicieni, które ułatwiają przenoszenie bakterii i ich wnikanie do systemu korzeniowego.
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!
