Sorgo: wybór odmiany decyduje o powodzeniu uprawy

3 listopada 2018, prof. dr hab. inż. Józef Sowiński

Spośród uprawianych w Polsce roślin najbardziej zbliżonym gatunkiem do sorga jest kukurydza, zarówno pod względem wyglądu roślin (cech morfologicznych), jak i wymagań agrotechnicznych.

Podobieństwo nie oznacza jednak, że gatunki te mogą być uprawiane zamiennie. Kukurydza jest rośliną o bardzo dobrych cechach użytkowych, przewyższających w tym zakresie inne gatunki uprawne, w tym i sorgo.

Spis treści

Reklama

Sorgo a kukurydza

W bezpośrednim porównaniu z kukurydzą sorgo może być jedynie traktowane jako gatunek alternatywny, uprawiany w tych rejonach, gdzie możliwości uprawy kukurydzy są ograniczone poprzez warunki glebowe czy pogodowe.

W obrębie rodzaju Sorghum występuje wiele form i mieszańców, których nieznajomość może przyczynić się do uprawy odmiany nieprzystosowanej do warunków siedliskowych lub niespełniającej oczekiwań.

Inną ważną cechą charakteryzującą sorgo jest duże zróżnicowanie na grupy odmian, przekładające się na kierunek użytkowania. W przypadku kukurydzy liczba odmian jest większa niż u sorga, ale odrębność użytkowa wyodrębnionych grup nie jest tak duża. U kukurydzy dopuszczalne jest, że ta sama odmiana może być uprawiana z różnym przeznaczeniem (np. na kiszonkę lub na ziarno).

Odmiany sorgo na rynku

W obrębie rodzaju Sorghum występuje wiele form i mieszańców, których nieznajomość może przyczynić się do uprawy odmiany nieprzystosowanej do warunków siedliskowych lub niespełniającej oczekiwań, a tym samym dużego produkcyjnego ryzyka i zawodności plonowania. Najważniejszy jest więc wybór właściwej odmiany czy reprezentanta z odpowiedniej grupy odmian.

Wyróżnia się kilka grup odmian lub form sorga. Najważniejsze z nich to:

Niektóre odmiany sorga mogą osiągać nawet 3,5 m.

Sorgo cukrowe – należą do tej grupy odmiany wysokie (3,0–3,5 m), o dużej zawartości cukrów rozpuszczalnych w wodzie. Cukry te głównie są zgromadzone w łodygach, a w plonie biomasy udział łodyg jest dominujący. Zbierane w wegetatywnym okresie wzrostu przed osiągnięciem pełnej dojrzałości. Wykorzystywane są w celach paszowych, jak i do produkcji biopaliw.
Sorgo ziarnowe – należą do tej grupy odmiany niskie (o wysokości do 1 m). Uprawiane są głównie w celu zbioru ziarna. Głównych materiałem zapasowym (energetycznym) jest skrobia gromadzona w ziarniakach wiech. Podobnie jak w uprawie zbóż słoma jest tu produktem ubocznym i najczęściej pozostaje na polu. Ziarno może być natomiast wykorzystane do celów konsumpcyjnych, jak i paszowych. Do tej grupy należą odmiany o długim okresie wegetacji, słabo przystosowane do warunków klimatycznych Polski. Aktualnie są dostępne odmiany amerykańskie, które rokują duże nadzieje produkcyjne. W warunkach podwrocławskich na V klasie bonitacyjnej uzyskano nawet do 5 ton ziarna z 1 ha. Należy wziąć też pod uwagę, że w niektóre lata sorgo ziarnowe nie dojrzewa, a plon wyniósł wówczas ok. 2 tony z 1 ha, więc ryzyko produkcyjne bardzo wysokie.
Grupa odmian o dwukierunkowym wykorzystaniu (uprawiane na ziarno lub biomasę z całych roślin). Odmiany takie osiągają wysokość 1,5–2,0 m i są pod względem okresu wegetacji wcześniejsze od sorga cukrowego, natomiast późniejsze od niektórych odmian sorga ziarnowego. Często są to odmiany niedojrzewające w warunkach naszego kraju.

Inne ważne odmiany sorgo na rynku:

Trawa sudańska jest kolejnym ważnym gatunkiem o cechach typowych dla rodzaju sorgo. Podobnie jak sorgo cukrowe może być wykorzystana do produkcji biomasy na cele paszowe. W porównaniu z sorgiem cukrowym trawa sudańska jest jednak niższa (ok. 2,0 m) i ma gorszy skład chemiczny (mniej cukrów i więcej włókna, jak sorgo cukrowe). Wartość zarówno paszowa, jak i technologiczna jest zatem mniejsza. Korzystną cechą trawy sudańskiej jest za to zdolność do odrastania po skoszeniu, co nie występuje w przypadku sorga cukrowego. Pod względem dynamiki wzrostu jest podobna do traw i pozwala na zbiór 2, 3 pokosów w różnych okresach sezonu wegetacyjnego, a tym samym może zapewnić paszę w okresach jej niedoboru z innych upraw czy użytków.
Po lewej sorgo ziarnowe (kwitnienie koniec sierpnia), po prawej sorgo cukrowe (wiechowanie, początek listopada).

Mieszańce sorga z trawą sudańską łączą korzystne cechy obydwu gatunków wyjściowych. Mieszańce mają wyższą wartość pokarmową niż trawa sudańska i jednocześnie po skoszeniu odrastają. Ważną cechą zarówno mieszańców, jak i trawy sudańskiej jest duża skłonność do rozkrzewiania i samoregulacji gęstości łanu.
Sorgo techniczne (o wysokiej zawartości włókna) – obejmuje odmiany charakteryzujące się wysoką zawartością włókna, a małą cukrów rozpuszczalnych. W niektórych rejonach świata zbierane są jedynie wiechy w celu produkcji mioteł lub szczotek. Potencjalnie sorgo techniczne może być wykorzystane do produkcji papieru.

Wybór odpowiedniej odmiany

Kierunek wykorzystania sorga ma więc podstawowe znaczenie przy doborze jego odmiany. Rolnicy wielokrotnie byli zawiedzeni uzyskanymi efektami produkcyjnymi z powodu zakupu niewłaściwej odmiany.

W prowadzonych badaniach w Pawłowicach pod Wrocławiem przetestowano wiele odmian sorga cukrowego, pochodzących z hodowli węgierskiej, francuskiej, niemieckiej czy amerykańskiej. Dwie spośród nich szczególnie zasługują na wyróżnienie Sucrosorgo 506 (w badaniach od 10 lat) i Sucrosorgo 304 (testowane od 6 lat).

Obydwie odmiany plonują bardzo wysoko i stabilnie – 60–80 ton zielonki z ha (12–16 ton suchej masy), mają bardzo dobry skład chemiczny i są dobrze przystosowane do naszych warunków pogodowych.

Ocena przydatności technologicznej Sucrosorgo 304 do produkcji bioetanolu była oceniana w projekcie PBS1/A8/11/2013.

***

Więcej na temat sorga możecie przeczytać tutaj: