Użytkowość rozrodcza a dojrzewanie loch i knurów

fot. Pixabay

Użytkowość rozrodcza świń to zagadnienie, które wymaga szerokiego omówienia. Zależna jest od wielu czynników, a nie bez znaczenia jest potencjał rozrodczy loch i knurów. Co faktycznie ma wpływ na to wpływ?

Istnieje wiele przyczyn słabych wyników produkcyjnych związanych  z użytkowością rozpłodową. Wśród czynników, które w sposób pośredni i bezpośredni wpływają na właściwe wykorzystanie potencjału rozrodczego wymienia się właściwie kilka.

Użytkowość rozrodcza – co ma na nią wpływ?

• wprowadzanie do stada podstawowego samic zbyt wcześnie,  co wiąże się z ograniczonym potencjałem rezerw organizmu; 
• wprowadzanie do stada podstawowego samic zbyt późno, co wiąże się z otłuszczeniem zwierząt (intensywne żywnie); 
• niewłaściwy dobór materiału do krycia, pochodzący od knurów niebadanych  w kierunku efektywności rozrodu;
• nieodpowiedni termin krycia loch;
• wprowadzanie do stada podstawowego knurów zbyt wcześnie,  co wiąże się z ograniczonym potencjałem rezerw organizmu; 
• wprowadzanie do stada podstawowego knurów zbyt późno, co wiąże się z otłuszczeniem zwierząt (intensywne żywnie); 
• błędy organizacyjne we wprowadzenia knurów do krycia lub inseminacji.

Podstawowe umiejętności producenta to m.in.  ocena stanu rozwoju posiadanego zwierzęcia. Należy rozumieć różnice, i potwierdzić czy wiek z dokumentów, zgadza się z aktualną kondycją i rozwojem zwierzęcia, czyli po części ocena jego dojrzałości. 

Potencjał rozrodczy świń

Zwierzęta nie muszą w tym samym wieku osiągnąć dojrzałości płciowej. Również ich użytkowość rozrodcza uzależniona jest od wielu czynników.

Dojrzałość płciowa u świń rozumiana jest jako czas podjęcia przez organizm funkcji rozrodczych. Oczywiście następuje produkcja komórek rozrodczych zdolnych do zapłodnienia. Z kolei dojrzałość rozpłodowa to określony stopień rozwoju organizmu zwierzęcia. Następnie osobnik kwalifikowany jest jako zdatny do rozrodu, bez negatywnych skutków dla jego dalszego rozwój i bez wpływu na potencjał rozrodczy.

Po pierwsze loszki osiągają dojrzałość płciową w wieku 5 – 7 miesięcy (200 – 250 dzień życia). Użytkowość rozrodcza liczona jest od ok. 7 – 10 miesiąca życia,  przy masie ciała ok. 90 – 130 kg.

Po drugie knurki dojrzewają płciowo ok. 5 – 6 miesiąca życia. Użytkowość rozrodcza u nich zaczyna się od 8 – 12 miesiąca, przy masie ciała 120 – 130 kg.

Cykl płciowy i cechy zwierzęcia

Użytkowość rozrodcza zwierzęcia uzależniona jest od kilku kwestii. Pokrótce cechy składające się na użytkowość rozpłodową charakteryzują się niską odziedziczalnością, wysoką wzajemną współzależnością i zmiennością indywidualną.

Warto wiedzieć, że użytkowość rozrodcza zależy od:

• rasy i typu użytkowego,
• stanu zdrowia,
• wieku,
• masy ciała,
• żywienia,
• sposobu utrzymania i pielęgnacji,
• czynników stresotwórczych.

Cykl płciowy loch trwa ok. 21 dni z odchyleniem ± 2 dni i wyróżnić w nim można 4 okresy: 

• proestrus (faza przedrujowa), 
• estrus (faza rujowa), 
• metestrus (faza porujowa) 
• diestrus (faza luteolityczna). 

Co dzieje się podczas rui u lochy?

Ruja to stan najwyższej aktywności płciowej. Bowiem w tym czasie samica okazuje odruch tolerancji na kopulację z samcem. Okresowi temu towarzyszą więc różnego rodzaju objawy: 

•  poddenerwowanie, 
•  wzmożona ruchliwość, 
•  spadek apetytu,  
•  zaróżowienie i obrzmienie warg sromowych.

Ruja właściwa u loch trwa średnio 1,5-2,5 dnia tj. od 36 do 60 godzin. Owulacja ma miejsce pomiędzy 30 a 40 godziną rui właściwej (kilka godzin przed ustąpieniem odruchu tolerancji) i trwa 4-7 godzin. Średnia liczba owulujących jednorazowo pęcherzyków wynosi 1-25, a dojrzewa 15-19 komórek jajowych.  Oocyty zachowują zdolność do zapłodnienia tylko przez 5-10 godzin, po tym czasie następuje ich degeneracja i resorpcja.

Efektywność rozrodcza będzie trudna do osiągnięcia bez odpowiedniego zadbania o warunki bytowe knura.

fot. AgroFoto (JdCinek)

Użytkowość rozrodcza knurów

Bez wątpienia zadaniem knurów jest produkcja ejakulatu. Krótki cykl spermatogenezy oraz duża objętość ejakulatu to cechy, które czynią z knurów wybitnych producentów nasienia. W ejakulacie wyróżnia się plemniki oraz osocze. Osocze składa się w 90% z wody oraz w 10% z wydzieliny gruczołów dodatkowych.  Zaplemnienie loch odbywa się za pomocą  krycia naturalnego lub  sztucznej inseminacji.

Mając to na uwadze, pamiętajmy o zasadach krycia naturalnego:

• knury dostosowane masą i wiekiem do loch,
• knury młode powinny kryć doświadczone lochy, 
• locha powinna być doprowadzana do knura,
• knur powinien znajdować się w znanym sobie pomieszczeniu i opiekunie,
• kopulacja poprzedzona jest obwąchiwaniem,
• akt kopulacji trwa od 5 do 10 minut,
• knur wydziela 3 frakcje nasienia; przednasienna, nasienna, ponasienna.

Co istotne, dla prawidłowego użytkowania knura przestrzegajmy określonych zasad eksploatacji:

• 30-40 loch w chowie masowym,
• 15-20 loch w stadach reprodukcyjnych,
• 5-10 loch w stadach zarodowych.

Roczna eksploatacja może być podwojona w przypadku równomiernego cyklu oproszeń.

Knury młode (pierwszy rok) powinny kryć lub oddawać nasienie 1-2 razy w tygodniu, a starsze co drugi dzień. 

Sztuczna inseminacja loch

Zatem wspomnijmy na koniec o zaletach sztucznej inseminacji : 

• wymuszona selekcję i dobór par do rozpłodu w celu uzyskania postępu hodowlanego,
• ograniczenia liczbę knurów w porównaniu z kryciem naturalnym,
• ograniczania rozprzestrzeniania się chorób przenoszonych drogą płciową,
• lepsze wykorzystanie nasienia oraz usuwanie samców bezpłodnych i o słabej jakości nasienia,
• doskonalenie genotypu i fenotypu zwierząt,
• ułatwienie handlu i wymiany materiału biologicznego.

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!