Krytyczna sytuacja na rynku mleka 2023. Tak źle jeszcze nie było!
Dramat producentów mleka rozgrywa się nie tylko w Polsce, ale i w innych państwach członkowskich. Mleczarze ostrzegają: „Sytuacja na rynku mleka 2023 jest fatalna. Bez konkretnych działań, skutki mogą być opłakane”. I pytają: „Co z uczciwymi cenami mleka?”.
Zrzeszenie Europejskich Hodowców Bydła Mlecznego (European Milk Board — EMB) bije na alarm. W pierwszej połowie 2023 roku w UE spadek cen mleka wyniósł 0,2%, a ceny produktów mlecznych były niższe o 12–41% r/r. Takie obniżki, przy jednoczesnym wzroście kosztów produkcji, przyczyniły się do zwiększonego uboju bydła mlecznego. Innymi słowy coraz więcej mleczarzy likwiduje swoje hodowle. W efekcie w wielu regionach UE spodziewany jest wyraźny spadek produkcji mleka. W tak krytycznej sytuacji branża oczekuje, aby Bruksela uruchomiła konkretne mechanizmy naprawcze.
Spis treści
Jaka sytuacja na rynku mleka 2023?
Światowe ceny produktów mlecznych lecą na łeb na szyję. Według danych FAO indeks cen w sierpniu odnotował ósmy z rzędu spadek miesięczny. Albowiem wobec lipca obniżka wyniosła -4%, a w skali rocznej -22,4%.
Chiński import produktów mlecznych (tys. ton)
Za tę sytuację odpowiada kilka czynników. Po pierwsze, wzrost produkcji mleka u światowych eksporterów produktów mlecznych. Jednocześnie rosnąca podaż zbiega się z osłabieniem światowego popytu na produkty mleczne. W dużej mierze dotyczy to rynku chińskiego, głównego światowego odbiorcy produktów mlecznych. Osłabienie importu chińskiego obserwujemy już od 2022 roku, które jest kontynuowane w 2023 r. Mianowicie w ciągu pierwszych 6 miesięcy br. całkowity import przetworów mlecznych do Chin wyniósł 1,39 mln ton, co w skali roku daje spadek o 15,2%. To z kolei przekłada się bezpośrednio na drastyczny spadek cen produktów mlecznych na świecie.
Największe obniżki odnotowujemy w przypadku pełnego mleka w proszku (PMP), odtłuszczonego mleka w proszku (OMP), masła i sera. W rezultacie spadki cen na światowym rynku mleka znajdują odzwierciedlenie na rynku krajowym. Tu bowiem od początku 2023 roku cena skupu mleka obniżyła się o ponad 25 proc.
Ceny mleka w Europie spadają. Czym to grozi?
Trudna sytuacja na rynku mleka 2023 zmusza coraz więcej hodowców bydła do likwidacji swoich stad. Jeśli zjawisko to jeszcze się nasili, to według EMB Europa straci na tym zarówno ekonomicznie, jak i społecznie.
Rolnictwo jest podstawą regionów wiejskich i infrastruktury. Bez niego obszary wiejskie po prostu uległyby załamaniu – wyjaśnia Boris Gondouin, francuski przedstawiciel komitetu wykonawczego EMB.
Zdaniem organizacji problem ma szerszy zasięg. Mianowicie na naszych oczach upada europejskie rolnictwo, co pociąga za sobą poważne konsekwencje. Po pierwsze proces wyludniania się wsi grozi zanikiem społeczności wiejskich i kultury ludowej. Brak perspektyw na przyszłość w gospodarstwach mlecznych skłania młode pokolenia do rozpoczęcia swojej aktywności zawodowej w innych obszarach. Ponadto wraz z likwidacją gospodarstw mlecznych zanika typowy krajobraz pastwisk i użytków zielonych. To z kolei zagraża różnorodności biologicznej. Po trzecie na szali leży bezpieczeństwo żywnościowe. Albowiem z powodu dumpingowych cen trudno zapewnić na rynku europejskim trwałe dostawy mleka wysokiej jakości.
Europejski rynek mleka charakteryzuje podzielony rynek producentów mleka i jednocześnie skoncentrowany rynek mleczarń, co powoduje, iż rolnicy nie mają „żadnej znaczącej siły rynkowej”, cechuje ich również brak wpływu na ustalanie ceny. Ustalanie ceny mleka z punktu widzenia producentów praktycznie nie istnieje — ocenia sytuację Wielkopolska Izba Rolnicza.
Sytuacja na rynku mleka 2023 wymaga uczciwej polityki cenowej
A zatem sytuacja na rynku mleka 2023 wymaga podjęcia konkretnych działań i to już na szczeblu unijnym, a nie krajowym. Zrzeszenie EMB wzywa Brukselę do czynnej ingerencji władz na rynku europejskim. Konkretnie oczekuje uruchomienia tzw. dobrowolnego ograniczania produkcji w celu odciążenia rynku mleka. Ponadto branża domaga się utworzenia ramy dla ustalania marż w łańcuchu dostaw. Tak aby ceny oferowane za dany produkt z jednej strony pokrywały koszty poniesione przez wytwórcę i pozwalały mu godziwie zarobić, a z drugiej strony pozostawały przystępne dla konsumenta. A zatem w zamian za produkt mieszczący się w przyjętych kryteriach (wysokiej jakości mleko, produkowane w sposób zrównoważony) rynek ustala ceny adekwatne do kosztów produkcji.
Zrzeszenie EMB powołuje się przy tym na projekt Fair Milk (Uczciwe Mleko), który zakłada propagowanie w całej Europie idei uczciwej polityki cenowej. Mleczarze zrzeszeni w EMB promują produkcję mleka zorientowaną na przyszłość i umożliwiającą rolnikom godne zarobki. Podstawowym warunkiem dla osiągnięcia tego celu jest cena mleka, która pokryje przynajmniej średnie koszty jego produkcji. Projekt Fair Milk powstał w Austrii i obejmuje już kilkanaście krajów europejskich. Jednak wymaga wsparcia na poziomie Brukseli. Z jednej strony potrzebne jest wspomniane już dobrowolne ograniczanie produkcji. Z drugiej strony istnieje konieczność przeprowadzenia ogólnoeuropejskiej kampanii społecznej. A konkretnie chodzi o budowanie świadomości konsumenckiej na temat związku pomiędzy cenami produktów spożywczych w supermarketach a kosztami ich wytwarzania. Albowiem tylko konsument dobrze poinformowany będzie otwarty na płacenie uczciwych cen.
Kiedy poprawa na rynku mleka 2023?
Analizując globalną sytuację w branży mleczarskiej, eksperci Crédit Agricole oceniają, że w Polsce spadkowa faza na rynku mleka utrzyma się do II kwartału 2024 roku. Jednak w najbliższych miesiącach należy się spodziewać sezonowego wzrostu cen.
Cena skupu mleka w kolejnych kwartałach będzie kształtować się w trendzie spadkowym w ślad za obniżającymi się cenami produktów mlecznych. Lokalnie czynnikiem ograniczającym skalę spadku cen jest wysoka konkurencja o surowiec pomiędzy mleczarniami. Tym samym prognozujemy, że na koniec 2023 r. cena skupu mleka w Polsce wyniesie ok. 195 zł/hl, a na koniec 2024 r. ok. 190 zł/hl — informują analitycy Crédit Agricole.
Prognozy te pokazują, jak daleko sięga kryzys na rynku mleczarskim. Konieczne są zatem konkretne działania, i to na szczeblu unijnym. W przeciwnym razie kolejne gospodarstwa rolne upadną, wsie się wyludnią, a rynek UE zostanie pozbawiony stabilnych dostaw.
Źródła: EMB, AHDB, e-WGT, Crédit Agricole, WIR
Czytaj też: Zwrot akcyzy dla rolników, którzy przejęli gospodarstwo po 1 lutego
