Obowiązki rolnika od stycznia 2023 r. — czyli zasady dopłat bezpośrednich

fot. Anita Łukawska

Obowiązki rolnika ulegną od stycznia 2023 r. poszerzeniu w związku z nowymi zasadami warunkowości, związanymi z reformą WPR. A ich spełnianie będzie konieczne. W przeciwnym razie grozi potrącenie z dopłat bezpośrednich. Jakie to zatem będą zasady dopłat bezpośrednich 2023?

Obowiązki rolnika, w tym sadownika w ramach wzmocnionej warunkowości składać się będą z norm dotyczących utrzymania gruntów w gospodarstwie rolnym w dobrej kulturze rolnej. Warunki mają być zgodne z ochroną środowiska (Good Agricultural and Environmental Condition, GAEC) i zostały one określone w załączniku III do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2021/2115. Ponadto wymagane będzie spełnianie podstawowych wymogów w zakresie zarządzania (Statutory Management Requirements, SMR). Poniżej przedstawiamy zestaw norm GAEC.

Norma GAEC 1: Udział trwałych użytków zielonych w stosunku do użytków rolnych

Zakłada ona, że udział trwałych użytków zielonych (TUZ) w powierzchni gruntów rolnych w skali całego kraju nie może spaść o więcej niż 5% w stosunku do referencyjnego roku 2018. Jeżeli zmniejszenie wskaźnika TUZ będzie większe niż 5%, to ich przekształcanie jest niedopuszczalne. Rolników, którzy przekształcili TUZ, zobowiąże się do przywrócenia określonej powierzchni gruntu w TUZ lub ich odtworzenia na innym gruncie. Wartość wskaźnika referencyjnego wynosi 18.33 (włącznie z metodą obliczania).

Norma GAEC 2: Ochrona torfowisk i terenów podmokłych

Norma obejmie gleby pochodzenia organicznego o łącznej miąższości co najmniej 40 cm i zawartości materii organicznej ≥ 30%. Na wyznaczonych obszarach podmokłych i torfowiskach rolnicy będą musieli przestrzegać określonych wymogów. Jednakże te zostaną doprecyzowane przed wdrożeniem normy w 2025 r. Najpierw należy je odpowiednio dostosować i dokonać zmian w Planie Strategicznym. Wdrożenie normy od 2025 r. pozwoli na bardziej precyzyjne wyznaczenie obszarów objętych normą.

Norma GAEC 3: Zakaz wypalania ściernisk…

Obowiązki rolnika obejmą zakaz wypalania gruntów rolnych. Nie będzie to dotyczyć punktowego wypalania roślin, ich części lub resztek pożniwnych ze względów fitosanitarnych. Możliwe będzie wypalanie na gruntach rolnych na skutek zalecenia inspektora PIORIN w celu niszczenie chorób kwarantannowych roślin. Sytuacja, w której zadziałała siła wyższa lub okoliczności nadzwyczajne, takie jak poważna klęska żywiołowa w dużym stopniu dotykająca grunty rolne gospodarstwa, również nie będzie traktowana jako niespełnienie normy.

Niezależnie od zaleceń inspektorów PIORiN, rolnik może sam zdecydować o punktowym wypalaniu ze względów fitosanitarnych. Punktowe wypalanie można zastosować w szczególności do spalenia na polu:

• łętów ziemniaka (np. w przypadku wykrycia w bulwach ziemniaka bakterii Clavibacter sepedonicus, Ralstonia solanacearum);
• roślin pomidora porażonych przez Tomato brown rugose fruit virus;
• materiału szkółkarskiego drzew i krzewów owocowych lub ozdobnych porażonego przez Regulowane Agrofagi Niekwarantannowe (RAN);
• w przypadku występowania agrofagu niekwarantannowego (np. Cydalima perspectalis), gdzie utrudnione jest zwalczanie dostępnymi środkami ochrony roślin lub przy braku takiej możliwości;
• w przypadku występowania kwarantannowych roślin pasożytniczych w niewielkim nasileniu.

Wypalanie może też obejmować chwasty, kiedy nie ma możliwości ich zniszczenia innymi metodami, np. przy wystąpieniu silnej odporności populacji konkretnego gatunku chwastu na herbicydy bądź braku możliwości chemicznego zwalczenia na skutek braku zalecanych substancji czynnych.

Norma GAEC 4: Ustanowienie stref buforowych wzdłuż cieków wodnych w sadach

Minimalna szerokość stref buforowych ma wynosić 3 metry. Tutaj obowiązki rolnika obejmą zakaz stosowania nawozów oraz środków ochrony roślin na gruntach rolnych w pobliżu wód powierzchniowych. Nie będzie można ich stosować w odległości wynoszącej co najmniej 3 m od brzegów.

Norma GAEC 5: Zmniejszenie ryzyka degradacji i erozji gleby, w tym w sadach na stokach

Obejmuje grunty orne położone na stokach o nachyleniu ≥ 14%. Uznaje się, że utrzymywane są one zgodnie z normami, jeżeli tych gruntów:

• nie wykorzystuje się pod uprawy roślin, które wymagają utrzymywania redlin wzdłuż stoku;
• nie utrzymuje się jako ugoru czarnego w okresie jesienno-zimowym, czyli od 1 listopada do 15 lutego.

Ponadto, jeżeli na gruntach położonych na tych stokach uprawia się rośliny wieloletnie lub trwałe takie jak sady, to należy utrzymać okrywę roślinną lub ściółkę w międzyrzędziach.

Norma GAEC 6: Rośliny okrywowe w międzyrzędziach sadu od jesieni do wiosny

Obowiązki rolnika od 2023 r., dokładniej sadownika polegają na utrzymaniu okrywy chroniącej glebę w międzyrzędziach sadu

Od 1 listopada do 15 lutego na powierzchni stanowiącej co najmniej 80% gruntów ornych, wchodzących w skład gospodarstwa rolnego należy utrzymać okrywę ochronną gleby. Do spełnienia tych wymogów można m.in.:

• utrzymać okrywę roślinną (uprawy ozime, trawy na gruntach ornych, międzyplony ozime);
• pozostawić ściernisko;
• pozostawić grunty pokryte resztkami pożniwnymi, czy mulczem.

W uprawach trwałych (sady — drzewa owocowe) należy utrzymać okrywę ochronną gleby w międzyrzędziach w tym okresie.

Norma GAEC 7: Płodozmian na gruntach ornych, z wyjątkiem upraw wieloletnich

Zasady tej normy nie obowiązują upraw wieloletnich oraz takich, które korzystnie wpływają na poprawę i zachowanie potencjału gleby. Obejmuje to rośliny bobowate, trawy i inne zielne rośliny pastewne, mieszanki bobowatych drobnonasiennych z trawami, grunty ugorowane.

Norma GAEC 8: Obszary nieprodukcyjne oraz zakaz ścinania żywopłotów i drzew podczas lęgu ptaków

Norma ta funkcjonuje w zakresie minimalnego udziału gdzie:

• co najmniej 4% gruntów ornych na poziomie gospodarstwa przeznaczonych na obszary i elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane.
• co najmniej 7% gruntów ornych na poziomie gospodarstwa przeznaczonych na obszary i elementy nieprodukcyjne. Obejmie to też grunty ugorowane oraz międzyplony lub uprawy wiążące azot, uprawiane bez stosowania środków ochrony roślin. Z tego 3% stanowią obszary i elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane. W odniesieniu do międzyplonów państwa członkowskie stosują współczynnik ważenia 0,3.

Norma GAEC 9: Obszar Natura 2000

Obowiązki rolnika dotyczą zakazu przekształcania lub zaorywania wyznaczonych cennych trwałych użytków zielonych położonych na obszarach Natura 2000. Takie TUZ zostaną wyznaczone na podstawie inwentaryzacji. Przeprowadzi ją organ właściwy do wdrożenia przepisów dyrektywy ptasiej (2009/147/WE) i siedliskowej (92/43/EWG). Odbędzie się to w ramach opracowywania planów zadań ochronnych (PZO) i planów ochrony (PO) dla poszczególnych obszarów Natura 2000. Obejmie też dodatkowe wyznaczenia, dla których nie opracowano jeszcze dokumentów planistycznych na obszarach Natura 2000.

GAEC 7 i GAEC 8 — czasowe odstępstwa

Jednakże MRiRW przypomina, że przepisy unijne umożliwiły państwom członkowskim skorzystanie z tymczasowego odstępstwa stosowania norm GAEC 7 i GAEC 8. Przepisy te dotyczą nakazu zmianowania upraw i zakazu produkcji na ugorach. Oznacza to, że nie będą one obowiązywały rolników w roku 2023. Jest to możliwe ze względu na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego w obliczu wojny w Ukrainie.

Odstępstwo od normy GAEC 8 nie obejmuje jednak pewnych elementów. Dlatego obowiązki rolników obejmują zachowanie wybranych elementów krajobrazu. Obowiązek ten dotyczy zachowania drzew – pomników przyrody, oczek wodnych o powierzchni do 100 m², rowów do 2 m szerokości. Ponadto należy przestrzegać zakazu przycinania żywopłotów i drzew podczas okresu lęgowego ptaków oraz okresu wychowu młodych. Z przepisu wyłącza się drzewa owocowe, wierzby i zagajniki o krótkiej rotacji.

Podstawowe obowiązki rolnika w zakresie zarządzania (SMR)

W trakcie opracowywania są jeszcze szczegóły dotyczące podstawowych wymogów w zakresie zarządzania (SMR):

• Ochrona wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (SMR 2).
• Obowiązkowe wymogi dotyczące kontroli rozproszonych źródeł zanieczyszczeń fosforanami (SMR 1).
• Ochrona dzikiego ptactwa (SMR 3).
• Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (SMR 4).
• Bezpieczeństwo żywności (SMR 5)
• Zakaz stosowania w gospodarstwach hodowlanych niektórych związków o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym i beta agonistycznym (SMR 6).
• Wprowadzanie do obrotu środków ochrony roślin (SMR 7).
• Działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów (SMR 8).
• Minimalne normy ochrony cieląt (SMR 9).
• Minimalne normy ochrony świń (SMR 10).
•  Przestrzeganie norm ochrony zwierząt hodowlanych (SMR 11).
• Źródło: wir.org.pl

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!