Potencjał wzrostowy i fazowość w tuczu

Podstawą szybkiego i efektywnego ekonomicznie tuczu jest dostosowanie podaży energii i składników pokarmowych do potrzeb zwierząt. Ich nadmiar lub niedobór w paszy, pogarsza jej wykorzystanie, a w konsekwencji jakość tuszy.
Zapotrzebowanie tuczników na energię i białko wynika z ich potencjału wzrostowego, zdolności do pobierania paszy i jej wykorzystania. Wpływa na to jakość genetyczna rodziców, czyli w praktyce zastosowana kombinacja w krzyżowaniu ras lub linii. Potencjał wzrostowy można oszacować na podstawie własnej oceny tempa wzrostu zwierząt oraz oceny mięsności tusz przeprowadzonej poubojowo w rzeźni.
Spis treści
Główne funkcje białka
Głównym czynnikiem wpływającym na potencjał wzrostowy w tuczu jest ilość odłożonego białka, określonego przez skład chemiczny przyrostu dziennego. Odłożenie 1 g białka w ciele tucznika powoduje ponad 4 razy większy przyrost masy ciała niż odłożenie 1 g tłuszczu, ponieważ białko wiąże wodę i związki mineralne.
W okresie wzrostu dobowe odłożenie białka zmienia się, najpierw wzrasta szybko, uzyskując wartość maksymalną przy masie ciała ok. 70-100 kg, po czym stopniowo obniża się aż do osiągnięcia dojrzałości somatycznej przez zwierzę (zakończenie wzrostu i rozwoju). Im zdolność do odkładania białka jest większa, tym maksymalne jego odkładanie osiągane jest przy większej masie ciała, a zwierzęta są mniej otłuszczone i cięższe przy zakończeniu wzrostu.
Wszystko zależy od kategorii
Wyróżniamy 3 kategorie świń o różnym potencjale wzrostowym: dużym (D) średnim (S) i małym (M) z maksymalnym odkładaniem białka, odpowiednio 195, 160 i 120 g/dzień, osiąganym przy masie ciała odpowiednio 115, 90 i 70 kg. Świnie takie w okresie tuczu od 30 do 110 kg przyrastają odpowiednio 1000, 850 i 700 g/dobę (tabela 1).
Zwierzęta o dużym potencjale wzrostu (D) utrzymywane są na fermach, w których prowadzona jest selekcja w kierunku mocnego umięśnienia i szybkich dobowych przyrostów masy ciała. Są to tuczniki mieszańce, m.in. od loch ras matecznych (PBZ, WBP) po knurach ras ojcowskich (Duroc, Hampshire, Pietrain), linii hybrydowych lub innych komponentów komercyjnych. Rosnące świnie utrzymywane są w optymalnych warunkach żywienia i dobrostanu. U tych zwierząt przyrost białka zwiększa się przez prawie cały okres tuczu, a otłuszczenie tuszy jest niewielkie. Typ S jest utrzymywany w dobrze zorganizowanych fermach, o zadowalających warunkach żywienia i dobrostanu. Przyrost dzienny tuczników wynosi ok. 850 g, przy zużyciu paszy ok. 2,7 kg na kg przyrostu i mięsności powyżej 56%. Zwierzęta o małym potencjale wzrostowym (M) utrzymywane są w obiektach utrzymujących mniej udoskonalony materiał w gorszych warunkach zoohigienicznych i są żywione paszami o niskiej koncentracji energii i białka.
Fazowość żywienia tuczników jest nieodzownym elementem prawidłowo prowadzonego tuczu. Jeśli mają one wykazać się szybkim tempem wzrostu (g), wysokim stopniem wykorzystania paszy (kg), oraz zadowalającą mięsnością (%), podawana pasza musi być dopasowana do potrzeb pokarmowych organizmu.
Niezbędna wiedza
Do tuczników zaliczamy zwierzęta od 30 kg do uzyskania masy ubojowej (110 kg, a czasami więcej). Ta duża różnica w masie ciała powoduje, że zastosowanie jednej mieszanki na cały okres tuczu nie jest racjonalne,a potencjał wzrostowy w tuczu jest niższy. Oczywiste jest, że zapotrzebowanie pokarmowe tuczników o masie 30 kg, a inne w przypadku świń 70 kg czy 100 kg. Producent powinien znać swoje świnie, wiedzieć jak rosną na stosowanej paszy, jak reagują na ewentualne jej zmiany i jak wygląda krzywa wzrostu i rozwoju w konkretnych warunkach pomieszczeniowych i stosowanej technologii w gospodarstwie.
Im zdolność do odkładania białka jest większa, tym maksymalne jego odkładanie osiągane jest przy większej masie ciała.
Skład paszy stosowanej w tuczu jednofazowym jest najczęściej wypadkową potrzeb pokarmowych zwierząt w różnym okresie tuczu. Niestety taka pasza nie zapewnia dokładnego pokrycia zapotrzebowania organizmu na składniki odżywcze. Tempo wzrostu tuczników jest wtedy niższe, a pogarsza się również wykorzystanie paszy. Ma to negatywne konsekwencje dla rachunku ekonomicznego prowadzonego tuczu. Nieodpowiednio zbilansowanie do wieku i masy ciała białka, lub niedobór energii w paszy, sprzyja większej emisji odorów. Podwyższone stężenie tych gazów pogarsza warunki dobrostanu utrzymywanych zwierząt, potencjał wzrostowy w tuczu spada.
Fazowość a potencjał wzrostowy w tuczu
Tuczniki w pierwszej fazie tuczu wchodzą w okres szybkiego wzrostu tkanki mięśniowej. Najczęściej stosowane jest dwu- lub trzyfazowe żywienie. Wiele lat wykorzystywano dwufazowy system tuczu świń. Paszę na pierwszy okres wzrostu podawano zwierzętom w przedziale wagowym 30 – 70 kg. Po przekroczeniu masy 70 kg, otrzymywały mieszankę o niższej koncentracji składników odżywczych. Obecnie często proponuje się trójfazowy system żywienia tuczników, gdzie przy podziale na grupy żywieniowe istnieje możliwość szerszego wykorzystania nieco tańszych, mniej wartościowych pasz.
Pamiętajmy, że młode tuczniki słabo tolerują niektóre pasze, jak śruta rzepakowa, żyto, łubin, bobik. Dlatego podawane mieszanki na początku tuczu powinny być przygotowane z najlepszych jakościowo składników. Starsze tuczniki z mogą otrzymywać mieszanki z większą zawartością gorzej wykorzystywanych surowców. Stosując tylko jedną mieszankę przez cały okres tuczu, w praktyce znacząco ograniczamy możliwość wykorzystania tańszych pasz.
W zaleceniach żywieniowych dla świń zaproponowano trójfazowy system tuczu (30-60, 60-90 i >90 kg m.c.). Zapotrzebowanie na energię i składniki pokarmowe przedstawiono dla tuczników o dużym, średnim i małym potencjale wzrostowym (dzienny przyrost odpowiednio: 1000, 850 i 700 g/d) i dostosowano do tempa wzrostu (tabela 2). Mieszanki stosowane w danym okresie tuczu mają taką samą wartość energetyczną i pokarmową, a pobranie energii, białka i aminokwasów standaryzowanych strawnych do końca jelita cienkiego regulowane jest apetytem wynikającym z różnego potencjału wzrostowego tuczników. Wydaje się, że występujące w trójfazowym tuczu pewne utrudnienia organizacyjne zostają zrekompensowane jego efektami.
