Żyzna gleba, czyli żywa gleba
Przez kilkadziesiąt lat rozwoju intensywnego rolnictwa niewielką rolę przykładano do zasobności materii organicznej w glebie i podtrzymywania w niej dużej ilości mikroorganizmów. A te dwa czynniki mają zasadniczy wpływ na to, by była to żyzna gleba czyli wysoce produktywna. Jak w obecnych czasach ożywić glebę i ją jednocześnie użyźnić?
Panujący z końcem XX i początkiem XXI w. paradygmat mówił, że do zaspokojenia potrzeb pokarmowych roślin wystarczą wyłącznie łatwo dostępne składniki mineralne. Skutkiem tego było intensywne stosowanie sztucznych nawozów mineralnych i odejście od nawozów naturalnych.
Na efekt takiego postępowania czekaliśmy kilkadziesiąt lat, po których upływie okazało się, że intensywne, oparte na nawozach mineralnych rolnictwo doprowadziło do znacznej degradacji gleb uprawnych. Teraz podejmuje się działania mające przywrócić naturalną produktywność gleb uprawnych. A podstawą tego procesu jest wprowadzanie do gleby materii organicznej.
Spis treści
Czym jest glebowa materia organiczna?
Glebowa materia organiczna to całość wolnych i związanych składników organicznych znajdujących się w glebie.
- Próchnica glebowa, czyli bezpostaciowa substancja organiczna, będąca produktem resyntezy z prostych związków organicznych uwalnianych i powtórnie syntetyzowanych przez organizmy glebowe
- Martwe resztki roślinne, zwierzęce i innych organizmów
- Nierozłożone do końca nawozy naturalne i organiczne
- Wydzieliny korzeniowe roślin oraz wydzieliny oraz wydaliny żyjących w glebie organizmów
- Do glebowej materii organicznej niektórzy autorzy zaliczają także mikroorganizmy glebowe.
W glebach użytkowanych rolniczo próchnica stanowi 80–90% całkowitej ilości glebowej materii organicznej. Jednakże zawartość materii organicznej w glebach Polski jest bardzo zróżnicowana. Około 6% gleb polskich ma zawartość glebowej materii organicznej poniżej 1%.
Z kolei ponad 56% gruntów ornych charakteryzuje się zawartością materii organicznej na poziomie 1–2%. Na 33% gruntów zawartość materii organicznej waha się w w granicach 2–3,3%. Jedynie 11% gleb ma zawartość na poziomie przekraczającym 3,5%.
Żyzna gleba i znaczenie materii organicznej
Zawartość materii organicznej, w szczególności próchnicy glebowej jest jednym z najważniejszych wskaźników jakości gleby. W dużym stopniu odpowiada ona za jej parametry fizykochemiczne, w szczególności za zdolności sorpcyjne i buforujące. Koloidalna budowa próchnicy pozwala na sorpcję składników mineralnych większą nawet o 12 razy w porównaniu do mineralnych koloidów glebowych. Dzięki temu reguluje ona zawartość kationów w roztworze glebowym. Procesy ww. wpływają na to, że powstaje żyzna gleba.
Absorbent i neutralizator
Duże zdolności absorpcyjne próchnicy pozwalają jej też na wiązanie jonów metali ciężkich oraz toksycznych związków organicznych czy chemicznych. Dzięki temu mogą być one metabolizowane przez organizmy glebowe do form mało toksycznych.
Próchnica glebowa pozytywnie wpływa na stabilność i wodoodporność gruzełków glebowych, które warunkują korzystne dla rozwoju roślin stosunki wodno-powietrzne i termiczne w ryzosferze. Próchnica poprawia retencję gleb, ogranicza ich erozję, zmniejsza podatność na kompaktację oraz rozluźnia strukturę gleb ciężkich. Ponadto próchnica glebowa ma wysoką pojemność wodną, dzięki czemu jest w stanie zatrzymać 3–5-krotnie więcej wody niż sama waży.
Fundament procesów biologicznych
Materia organiczna jest fundamentem glebowych procesów biologicznych, które łącznie składają się na biologiczną aktywność gleby. Wynika to z faktu, że materia ta jest źródłem związków węgla, azotu, organicznych form potasu i fosforu a także innych związków. W glebach bogatych w próchnicę rozwijają się liczne populacje mikroorganizmów, z których wiele ma działanie antagonistyczne w stosunku do bytujących w glebie patogenów. Dzięki tym pożytecznym możliwa jest biologiczna kontrola agrofagów.
Materia organiczna jest fundamentem glebowych procesów biologicznych
Szczególnie przydatne jest to w przypadku sadów, w których problemem jest choroba replantacyjna. Dodanie materii organicznej np. w formie kompostów promuje rozwój pożytecznych mikroorganizmów, które z jednej strony stanowią konkurencję dla bytujących w glebie patogenów, z drugiej zaś rozkładają toksyczne dla młodych nasadzeń wydzieliny korzeniowe i inne produkty przemiany materii pochodzące ze starych drzew.
Ponadto duża zawartość mikroorganizmów w glebie sprzyja rozwojowi innych organizmów, w tym fauny glebowej, która jest jednym z czynników odpowiadających za formowanie struktury gleby. Ważną funkcją glebowej materii organicznej jest magazynowanie węgla pobranego z atmosfery (sekwestracji węgla).
Żyzna gleba, czyli jak poprawić jej aktywność biologiczną?
Podstawą przywrócenia i utrzymania aktywności biologicznej gleb użytkowanych rolniczo jest ich regularne nawożenie z użyciem nawozów naturalnych lub organicznych. Dobierając ich rodzaj i ilość warto znać współczynnik reprodukcji glebowej materii organicznej w kg na tonę masy.
Nawozy naturalne odzwierzęce
Znanymi od lat nawozami naturalnymi są obornik, gnojowica, pomiot od drobiu. Jednakże te nawozy w świeżej formie mają wysoką zawartośc wody, przez co ich efektywność w odbudowywaniu glebowej materii organicznej jest relatywnie niska. Przykładowo — tona świeżego obornika ma współczynnik reprodukcji materii organicznej na poziomie 28–40 kg/tonę nawozu. Dlatego dobrym sposobem na uzdatnienie surowych nawozów naturalnych jest ich kompostowanie. Pozwala ono na usunięcie dużej części wody.
Ponadto prawidłowo przeprowadzona faza termiczna procesu pozwala pozbyć się patogenów, jaj pasożytów, nasion chwastów. Dlatego różnego rodzaju komposty coraz bardziej zyskują na popularności.
Odpady i produkty uboczne rolno-spożywcze
Jednakże w ostatnich latach coraz większe znaczenie zyskują nawozy organiczne powstające z technologicznego i biologicznego przetwarzania różnego rodzaju odpadów i produktów ubocznych przetwórstwa rolno-spożywczego a także z innych gałęzi przemysłu np. garbarstwa czy włókiennictwa.
Doskonałym przykładem są osady pofermentacyjne z biogazowni, które mają dobre właściwości zarówno w stanie surowym, jak i po wysuszeniu lub po przekompostowaniu. Ich wartość nawozowa lokuje się pomiędzy nawozami mineralnymi a obornikiem. Jednakże materia organiczna w nich zawarta jest bardziej stabilna niż w przypadku surowych nawozów naturalnych.
Innym źródłem materii organicznej są osady z oczyszczalni ścieków, które można wykorzystać m.in. w produkcji szkółkarskiej. Zazwyczaj stabilizuje się je z użyciem wapna palonego, dzięki czemu są one wolne od patogenów. W podobny sposób powstają niektóre nawozy wapniowo-organiczne, w których przypadku wapno palone jest mieszane z odpadami z rzeźni czy ubojni zwierząt. W ten sposób otrzymuje się bezpieczny biologicznie nawóz bogaty w organiczne związki węgla i azotu oraz w wapń.
Kwasy humusowe
Innym sposobem na szybkie uzupełnienie zawartości próchnicy glebowej jest zastosowanie preparatów zawierających oczyszczone kwasy humusowe. Najlepsze na
Żyzna gleba to rezerwuar pożytecznych organizmów oddziałujących na zdrowtność i produktywność roślin
rynku preparaty humusowe otrzymuje się z węgla brunatnego i leonardytów. Oprócz wzbogacania gleby w próchnicę mogą bezpośrednio wpływać na metabolizm roślin, ponieważ kwasy humusowe i fulwowe mają budowę chemiczną zbliżoną do naturalnych fitohormonów.
Przykładem takiego produktu jest Carbohumic MAXI. Produkt ten aplikowany dolistnie stymuluje metabolizm roślin, w szczególności zwiększa ich odporność na czynniki stresowe, zarówno biotyczne, jak i abiotyczne.
Stymuluje transport składników mineralnych w tkankach roślinnych, przyspiesza podziały komórkowe oraz przyczynia się do zwiększenia zawartości węglowodanów w tkankach roślinnych. Szczególnie pozytywnie wpływa na wzrost młodych części roślin. Wspomaga regenerację roślin uszkodzonych mechanicznie lub herbicydami. Stymuluje rozwój systemu korzeniowego potraktowanej nim rośliny. Zastosowany wraz z nawozami poprawia ich pobieranie.
Bardziej żyzna gleba powstała po zastosowaniu Carbohumic MAXI plus dodatkowow utrudnia wypłukiwanie składników mineralnych oraz uzyskuje znaczne polepszenie struktury, dzięki czemu tworzy lepsze warunki wzrostu korzeni. Ponadto preparatu z serii Carbohumic stymulują aktywność mikroorganizmów, w tym glebowych, które również pozytywnie wpływają na wzrost roślin.
A co jeśli żyzna gleba została całkowicie pozbawiona pożytecznych mikroorganizmów?
Niestety może zdarzyć się, że na skutek długoletnich praktyk rolniczych, że uprzednio żyzna gleba uległa tak dużej degradacji, iż uzupełnianie materii organicznej już niewiele pomaga. W takiej sytuacji konieczne jest uzupełnienie w niej samych pożytecznych bakterii. Obecnie na rynku dostępne są liczne preparaty, które ułatwią to zadanie. Są to zarówno produkty zawierające pojedyncze szczepy jak i konsorcja kilku mikroorganizmów o różnych, uzupełniających się mechanizmach działania.
Za pomocą tych produktów można ponownie wprowadzić do gleby pożyteczne mikroorganizmy, które pomogą odbudować jej żyzność. W zależności od przeznaczenia mają one formę płynną lub stałą.
Introdukcja efektywnych mikroorganizmów
Płynnym preparatem są m.in. Efektywne Mikroorganizmy (EM-y), czyli konsorcjum pożytecznych mikroorganizmów opracowane przez japońskiego badacza, profesora Teruo Higę. Znajdujące się w EM-ach mikroorganizmy wzajemnie się stymulują m.in. poprzez produkcję związków wykorzystywanych przez grupy mikrobów wchodzących w skład preparatu.
Pozytywne działanie tego preparatu na rośliny wynika z kilku czynników. Przede wszystkim jest efektem bezpośredniego wpływu mikroorganizmów na roślinę i glebę. Dodatkowo istotną rolę odgrywają substancje biologicznie czynne, które powstają w czasie aktywacji produktu.
Mikroorganizmy pobudzają aktywność mikrobiologiczną gleby. Co więcej, wspomagają rozwój pożytecznych bakterii glebowych. Ponadto obecne w EM-ach kwasy organiczne oraz naturalne antybiotyki hamują rozwój patogennych grzybów i chorobotwórczych bakterii glebowych.
Choroba replantacyjna gleby
Zastosowanie takich preparatów może ograniczyć chorobę replantacyjną gleby. Dzieje się tak, ponieważ w jednym produkcie dostarczane są zarówno materia organiczna, jak i mikroorganizmy antagonistyczne wobec patogenów. W rezultacie gleba zyskuje zdrowszą mikroflorę, co korzystnie wpływa na wzrost roślin.
Po aplikacji dolistnej EM-y wspomagają tworzenie na powierzchni roślin biofilmu, który utrudnia rozwój organizmów patogenicznych, w szczególności grzybów. Em-y zastosowane przed zbiorem owoców mogą przedłużyć ich trwałość. Ponadto bakterie będące składnikiem EM-ów, wytwarzają enzymy i hormony, które bezpośrednio stymulują metabolizm roślin i wpływają na większą produkcję związków fenolowych i antyutleniaczy. Dzięki temu plony uzyskane z użyciem technologii Efektywnych Mikroorganizmów lepiej się przechowują.
Oczywiście EM-y czy inne preparaty biologiczne nie będą tak skuteczne jak chemiczne środki ochrony roślin w działaniach interwencyjnych. A to dlatego, że preparaty biologiczne mają przede wszystkim profilaktycznie profilaktyczne. Zapobiegają one głównie rozwojowi patogenów i zwiększają odporność roślin na patogeny i szkodniki przez indukowanie wewnętrznych mechanizmów obronnych. A ich rozwój warto wspomóc dostarczając im dodatkowej materii organicznej w postaci wysokiej jakości kwasów humusowych.
Żyzna gleba – jak poprawić jej kondycję?
Żyzna gleba to efekt odpowiedniej zawartości materii organicznej oraz bogatego życia mikrobiologicznego. Intensywne stosowanie nawozów mineralnych doprowadziło do osłabienia struktury gleb i spadku ich zdolności retencyjnych. Aby przywrócić ich naturalną produktywność, konieczne jest regularne dostarczanie materii organicznej w formie kompostów, nawozów naturalnych oraz preparatów humusowych.
Dodatkowo, wprowadzenie do gleby pożytecznych mikroorganizmów, takich jak Efektywne Mikroorganizmy (EM-y), wspiera rozwój zdrowej mikroflory i ogranicza występowanie chorób replantacyjnych. Wspólne działanie materii organicznej i mikroorganizmów zwiększa zdolności gleby do magazynowania wody, poprawia jej strukturę oraz stymuluje wzrost roślin.
Podsumowując, żyzna gleba wymaga kompleksowego podejścia. Odpowiednie nawożenie, stosowanie biologicznych preparatów oraz odbudowa naturalnej mikroflory to kluczowe kroki w kierunku poprawy jakości gleby i zwiększenia jej plonotwórczego potencjału.
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!
