Łamliwość podstawy źdźbła zbóż – jak zwalczyć groźną chorobę zbóż?
Łamliwość podstawy źdźbła to powszechnie występująca, groźna choroba zbóż uprawianych w Polsce. Sprzyjają jej łagodne zimy i zmienna, wiosenna pogoda. Większą szkodliwość notuje się w związku z zaniedbaniami agrotechnicznymi w uprawie zbóż, zwłaszcza nieprawidłowym płodozmianem oraz uproszczeniami w uprawie roli. Odpowiednia profilaktyka, ale także trafny dobór środków do zwalczania patogenu oraz prawidłowe wykonanie zabiegów, mogą przyczynić się do zahamowania rozwoju choroby na plantacji.
Patogenem, który wywołuje łamliwość podstawy źdźbła zbóż w stadium doskonałym jest grzyb z typu workowców Mollisia yallundae. Stadium niedoskonałym, czyli konidialnym jest Pseudocercosporella herpotrichoides. W intensywnej uprawie zbóż łamliwość podstawy źdźbła jest uważana za chorobę o dużej szkodliwości. Straty w plonowaniu pszenicy ozimej lub jęczmienia ozimego mogą wynosić od 15 do 30%. Choroba powoduje zarówno spadek ilości jak i masy ziarna. Przy silnym porażeniu ziarna są słabiej wykształcone lub w ogóle mogą się nie utworzyć.
Grzyb potrafi przetrwać saprofitycznie na resztkach pożniwnych w glebie przez kilka lat. To właśnie resztki stanowią główne źródło infekcji, oprócz samosiewów zbóż i traw. Na grzybni obecnej na resztkach roślinnych tworzą się zarodniki konidialne, które infekują młode siewki zbóż tuż nad ziemią. Nie są atakowane korzenie roślin, co różni te grzyby od innych wywołujących choroby podstawy źdźbła. W warunkach wysokiej wilgotności zarodnikowanie odbywa się już przy temperaturze 2°C, natomiast infekcje przy 10-12°C.
Spis treści
Patogen atakuje ciepłą i wilgotną jesienią
Czas potrzebny na infekcję w podanych warunkach wynosi 14–16 godzin. Intensywne infekcje przebiegają w czasie ciepłej i wilgotnej jesieni. W tym czasie młode siewki są najbardziej podatne na porażenie. Dalszy rozwój choroby łatwiej przebiega, jeśli zimy są łagodne, a wczesna wiosna zimna i wilgotna. W takich warunkach nowe pokolenia zarodników powstają co kilka tygodni. Patogen pojawia się najpierw na pochwie liściowej, a następnie na dolnej części źdźbła. Przerastając źdźbło uniemożliwia transport wody i składników pokarmowych, a zatem rozwój rośliny jest zahamowany.
Największej szkodliwości można spodziewać się w uprawie ozimych form pszenicy i jęczmienia, ale w dużym nasileniu choroba spotykana jest także na pszenżycie i życie. Uprawy jare, ze względu na dużo krótszy okres wegetacji są mniej narażone. Chorobie sprzyja uprawa zbóż na glebach dobrych kompleksów o wysokim poziomie wód gruntowych i wysokiej zawartości próchnicy. Inne czynniki wpływające pozytywnie na rozwój łamliwości to zbyt duża obsada roślin, wczesny siew, susza na początku lata, a przede wszystkim uprawa zbóż w monokulturach.
Groźna choroba zbóż – objawy na roślinach
Pierwsze objawy świadczące o łamliwości podstawy źdźbła zbóż można zaobserwować jesienią. Są to jasnobrązowe plamy z ciemniejszą, bursztynową obwódką występujące na pochwach liściowych. W diagnostyce przyda się lupa, gdyż nie jest łatwo po objawach rozpoznać tę chorobę od innych porażających podstawę źdźbła. Silnie porażone siewki słabiej się krzewią, ale mogą też nie przetrwać zimy, czego efektem jest mniejsza obsada roślin na plantacji. Wiosną bardziej charakterystyczne są wydłużone, medalionowate plamy o rozmytych brzegach powstające na źdźbłach pod koniec krzewienia i na początku strzelania w źdźbło.
Objawy łamliwości podstawy źdźbła na kłosach.
Trudniejsze do identyfikacji są wówczas, gdy zaczną się ze sobą zlewać tworząc nieregularne kształty. W czasie wegetacji patogen z pochew liściowych przedostaje się na podstawę źdźbła, gdzie często można zauważyć czarny nalot oraz szarą, watowatą grzybnię wewnątrz tkanki. W efekcie podstawa próchnieje, jest łamliwa, a dalszą konsekwencją jest wyleganie zbóż przed dojrzewaniem. Spotykane jest także bielenie kłosów. Ziarniaki z zaatakowanych kłosów są mniejsze, słabiej wykształcone. Obniżeniu ulegają także parametry jakościowe ziarna.
Zróżnicowane objawy chorobowe mogą być spowodowane obecnością dwóch typów grzyba Pseudocercosporella herpotrichoides var. herpotrichoides (typ W – szybkorosnący i wcześnie porażający rośliny) i var. acuformis (typ R – wolnorosnący, później porażający rośliny, bardziej szkodliwy). W pszenicy ozimej zazwyczaj jednocześnie występują oba typy.
Zwalczanie choroby – łamliwość podstawy źdźbła
Wśród działań profilaktycznych bardzo ważne jest, aby nie uprawiać zbóż po sobie. Rozprzestrzenianiu się patogenu sprzyja też bezpośrednie sąsiedztwo innych roślin zbożowych. Ponieważ grzyb zimuje na resztkach pożniwnych, należy starannie uprawiać rolę, zwłaszcza stosować orki, które niszczą źródło infekcji. Także późniejszy siew zbóż jesienią przyczynia się do ograniczenia infekcji. Dla dobrej kondycji roślin istotne jest stosowanie zdrowego materiału rozmnożeniowego, zaprawionego odpowiednim fungicydem. Koniecznie należy znać charakterystykę odmian i wykorzystywać odmiany mało podatne na łamliwość lub tolerancyjne. Najlepiej też stosować odmiany o skróconych źdźbłach, w tym celu można zastosować retardanty, utrudniające wyleganie roślin. Niestety, stosowanie wymienionych zabiegów nie zawsze gwarantuje uzyskanie pozytywnego efektu, gdyż o nasileniu choroby decydują głównie warunki klimatyczne, zwłaszcza ciepła i wilgotna jesień.
Łamliwość podstawy źdźbła zbóż – zabieg T1
W ramach metody chemicznej ochrony roślin bardzo dobre efekty można uzyskać stosując fungicydy o wgłębnym sposobie działania. W przypadku pszenicy ozimej i jęczmienia ozimego zabieg zwalczający sprawców łamliwości podstawy źdźbła należy wykonać, gdy porażenie przekroczy próg szkodliwości, tj. 20 do 30% roślin z objawami choroby. Zabieg należy wykonać od fazy strzelania w źdźbło do fazy drugiego kolanka (BBCH 30-32). W tym okresie, zarówno w uprawach intensywnych jak i mniej intensywnych, można zastosować środek grzybobójczy Unix 75 WG. To fungicyd oparty o substancję czynną cyprodynil (związek z grupy anilinopirimidyn).
© Fungicyd Unix 75 WG dostępny w opakowaniu 5 kg.
Stosowany jako pierwszy zabieg fungicydowy T1 w mieszaninie z Turbo Pak zwalcza też mączniaka prawdziwego zbóż i traw. Zapobiegawczo lub interwencyjnie działa również przeciw septoriozie liści, brunatnej plamistości liści (pszenica) oraz rynchosporiozie i plamistości siatkowej (jęczmień). Biorąc pod uwagę zmienność pogody wiosennej w Polsce, ważne jest, że cyprodynil można stosować już przy temperaturze 5°C. W przeciwieństwie do innych produktów dostępnych na rynku, Unix 75 WG zwalcza obydwie formy łamliwości podstawy źdźbła – W oraz R.
W tabeli 1 przedstawiono rozwiązania zawierające najczęściej stosowane do zwalczania podstawy źdźbła substancje oraz ich skuteczność. Ostatnia kolumna to minimalna temperatura, w której można zastosować produkt.
Opracowanie firmy Syngenta na podstawie:
*www.landwirtschaftskammer.de Ausgabe 2021
**wyników badań prof. dr hab. Marka Korbasa.
Prezentowane informacje w zakresie środków ochrony roślin zawarte w serwisie www.agrofakt.pl nie zawierają pełnej treści etykiet-instrukcji stosowania. Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie.
Artykuł zawiera lokowanie produktu i ma charakter promocyjny.
