Pasożytnicze zoonozy świń – choroby odzwierzęce u ludzi

Hodowcy i producenci trzody chlewnej nie są wolni od ryzyka chorób zawodowych. Świnie mogą przenosić choroby odzwierzęce na ludzi. Stopień zagrożenia zależy od wielu czynników, w tym skali hodowli i warunków sanitarnych. Wyjaśniamy, jak dochodzi do zarażeń i co robić, aby pasożytnicze zoonozy nie zagrażały zdrowiu i życiu osób pracujących z trzodą chlewną.
Czynnikami infekcyjnymi mogą być: bakterie, wirusy, toksyny, pasożyty. Patogeny wywołujące zoonozy mogą zakażać produkty żywnościowe. Potencjalnym źródłem infekcji dla ludzi mogą być tkanki pochodzące od chorych zwierząt, które są następnie spożywane przez ludzi. W przypadku chorób pasożytniczych i braku objawów ze strony organizmu, wykrycie choroby odzwierzęcej, jej patogenu oraz eliminacja w gospodarstwie rolnym czy ubojni jest znacznie trudniejsza.
Spis treści
Niebezpieczne zoonozy – jak minimalizować ryzyko?

W państwach rozwiniętych, ryzyko zachorowań na zoonozy jest zminimalizowane poprzez system kontroli weterynaryjnej.
Wiele organizmów patogennych żyje w przewodzie pokarmowym zdrowych świń. Niewielkie ilości treści jelitowej z patogenem mogą powodować skażenie tusz wieprzowych podczas uboju i być obecne w surowym mięsie. Choroby odzwierzęce u ludzi mogą pojawić się także z warzyw lub owoców skażonych kałem świń, lub mytych w skażonej wodzie.
Państwa rozwinięte, ryzyko zachorowań na zoonozy minimalizują poprzez system kontroli weterynaryjnej. Skutecznie zwalczają zoonozy, a bezpieczeństwo żywności zapewniają poprzez zapobieganie jej skażenia na każdym etapie produkcji i obrotu mięsa. Państwa należące do Wspólnoty Europejskiej zobowiązały się do prowadzenia szczegółowego monitoringu i zwalczania wielu chorób występujących u zwierząt. Zakażone świnie są poddawane ubojowi w specjalnych warunkach. Zwierzęta mające kontakt z chorymi osobnikami są dokładnie obserwowane.
Wszystkie świnie w ubojni przechodzą kontrolę weterynaryjną. Podczas procesu uboju stosowana jest specjalna procedura, która pozwala na wczesne wykrycie objawów choroby w tuszach i ich wyeliminowanie. Każde odstępstwo od stanu normalnego powoduje jej dyskwalifikację.
Choroby odzwierzęce – ocena ryzyka i ograniczanie
Koncepcja ryzyka zdrowotnego coraz częściej odnosi się do zwierząt gospodarskich. Istnieją również próby wykorzystania jej w chowie trzody chlewnej. Obejmuje ona trzy główne zbiory problemów: uświadomienie istnienia ryzyka, ocenę ryzyka, oraz sposoby jego ograniczenia. Wszystkie trzy grupy są wzajemnie ze sobą powiązane.
W chorobach inwazyjnych, do których zaliczamy również zoonozy trzody chlewnej, ocena wielkości narażenia na czynnik ryzyka, odgrywa ważną rolę w profilaktyce i przebiegu choroby. W tej ocenie należy wziąć pod uwagę:
- ilość pierwotnych i wtórnych źródeł zakażenia,
- istnienie zbiorników zarazka, wektorów przenoszenia chorób, dróg transmisji,
- zagęszczenie zwierząt w chlewni,
- stan odporności stadnej
- istnienie czynników usposabiających.
Czynniki te będą zwiększać możliwość wystąpienia zarażenia zoonozami przez wpływ zarówno na jego źródło oraz poprzez osłabienie odporności zwierząt.
Pasożytnicze choroby odzwierzęce pochodzące od świń, a najbardziej groźne dla populacji ludzkiej, wywołują Taenia solium i Trichinella spiralis. Źródłem zarażenia jest najczęściej surowe mięso wieprzowe.
Zoonozy u ludzi – tasiemiec uzbrojony
Choroby odzwierzęce to w dużej mierze tasiemiec uzbrojony. Jego obecność w organizmie stwierdza się poprzez badanie kału. W przypadku zarażenia Taenia solium ludzie są jedynym naturalnym żywicielem ostatecznym (taeniasis). Świnie są żywicielami pośrednimi w stadium larwalnym (wągrzyca świń). Wągrzyca u ludzi występuje, gdy ludzie stają się żywicielami pośrednimi po spożyciu mikroskopijnych żywych jaj od nosicieli tasiemca T. solium.
Jajo tasiemca (później onkosfery) przechodzi przez błonę śluzową jelita i następnie dochodzi do transportu przez układ krążenia, aby rozproszyć się przez organizm wytwarzający wągry. Najczęstszymi lokalizacjami wągrów są: mięsień prążkowany, oczy lub tkanka serca i ośrodkowy układ nerwowy. Objawy kliniczne choroby zależą od liczby i lokalizacji wągrów w organizmie. Niektóre osoby z wągrzycą nie będą wykazywać objawów choroby (bezobjawowe) lub jej przebieg będzie bardzo łagodny.
Wiele osób z wągrzycą ma problem z ośrodkowym układem nerwowym (neurocysticerkoza). To skutkuje:
- bólem głowy,
- napadami padaczkowymi,
- ślepotą,
- zaburzeniami psychicznymi,
- śmiercią.
Neurocisticercosis (NCC) jest najczęstszą chorobą pasożytniczą ludzkiego układu nerwowego i najczęstszą przyczyną padaczki w krajach o niskich dochodach.
Włośnica – skąd bierze się ta choroba odzwierzęca?

Biorąc pod uwagę głębokie zmiany w środowisku spowodowane interwencjami człowieka, możemy spodziewać się zmian w epidemiologii odzwierzęcych zarażeń pasożytniczych.
Włośnica to infekcja pasożytnicza wywołana przez nicienie z rodzaju Trichinella. Ludzie zarażają się Trichinella spiralis poprzez spożycie niedostatecznie gotowanego mięsa zakażonych zwierząt lub produktów mięsnych, zwłaszcza pochodzących od świń. U ludzi, u których występuje ten typ zoonozy obserwuje się m.in.: obrzęk górnych powiek, bóle mięśniowe, bóle głowy, gorączka, pocenie się i dreszcze. Choroba trwa od 10 do 30 dni, ale bóle mięśni mogą utrzymywać się w niektórych przypadkach kilka miesięcy.
Cykl życiowy rozpoczyna się od spożycia otorbionych larw w tkance mięśni poprzecznie prążkowanych innego zakażonego żywiciela. Po ekspozycji na kwas żołądkowy i pepsynę larwy uwalniają się z cyst i atakują błonę śluzową jelita cienkiego. Tam rozwijają się w dorosłe robaki o długości zaledwie kilku milimetrów. Larwy wraz z krwią rozprzestrzeniają się po całym ciele, osadzają się w komórkach mięśniowych, gdzie zostają otoczone w torbiele tkankowe. Te zakaźne, otorbione larwy mogą przetrwać lata w tkance. Pozostają zakaźne przez kilka tygodni u martwych zwierząt, umożliwiając w ten sposób zakażenie zwierząt żywiących się padliną.
Zoonozy u ludzi – niebezpieczne tendencje wzrostowe
Po przejściowym spadku zakażeń włośniem spiralnym w latach 80. XX w., obecnie obserwuje się ponowny wzrost zachorowań. Pasożytnicze zoonozy zapewne pojawiają się częściej z powodu migracji ludzi na świecie. Ostatecznie likwidację włośnicy i innych chorób odzwierzęcych utrudnia niska świadomość ludzi, którzy decydują się na spożycie niezbadanego mięsa świń i dzików. Podsumowując chorobę można zminimalizować poprzez profilaktykę i badanie mięsa.
Biorąc pod uwagę złożone relacje między ludźmi, zwierzętami domowymi i dziką przyrodą, a także głębokie zmiany w środowisku spowodowane interwencjami człowieka, możemy spodziewać się zmian w epidemiologii odzwierzęcych zarażeń pasożytniczych. Strategia oceny ryzyka zdrowotnego będą wymagały zastosowania technik molekularnych i tradycyjnych badań epidemiologicznych w celu zdefiniowania problemu i oceny strategii zarządzania.
Kategoria | Zdrowie świń |
Problematyka | Zoonozy |
Słowa kluczowe | choroby odzwierzęce, zoonozy, tasiemiec, włosień |
