Schorzenia szpary międzyracicowej u bydła: jak sobie radzić?
Kulawizny bydła będące następstwem schorzeń szpary międzyracicowej w praktyce są zbyt późno rozpoznawane i leczone. Często też schorzenia te są niezauważane w wyniku występowania bardziej wyraźnych i bolesnych schorzeń w obrębie palców. Jednak i one powodują ból, mniejszą aktywność ruchową, spadek pobrania paszy, obniżenie mleczności, czy negatywnie wpływają na rozród. Czy da się im jakoś zapobiec?
Spis treści
Groźne schorzenia szpary międzyracicowej
Do najważniejszych schorzeń szpary międzyracicowej należą: zapalenie skóry palca (Digital dermatitis), zapalenia skóry szpary międzyracicowej (Dermatitis interdigitalis), rozrost skóry szpary międzyracicowej (tzw. międzyraciczak), zanokcica (Phlegmone interdigitalis), czy też dermatofiloza. Zanokcica jest jednym z częściej spotykanych schorzeń szpary międzyracicowej, której przyczyny, objawy i zapobieganie omówiono w poprzednim artykule.
Występowaniu tych schorzeń sprzyjają nieodpowiednie warunki środowiskowe, a zwłaszcza utrzymywanie bydła na wilgotnym podłożu.
Występowanie tych schorzeń dotyczy głównie kończyn miednicznych, ale zdarzają się krowy, u których schorzenia te występują także na kończynach przednich. U bydła mięsnego występują sporadycznie, natomiast w stadach mlecznych mogą występować ze znaczną częstotliwością, dochodzącą nawet do 15%. Zawsze występowaniu tych schorzeń sprzyjają nieodpowiednie warunki środowiskowe, a zwłaszcza utrzymywanie bydła na wilgotnym podłożu.
Zapalenie skóry palca (Digital dermatitis)
Zapalenie skóry palca, określane także jako choroba Mortellaro, jest jednym z ważniejszych schorzeń palców u bydła. Rozpowszechnione jest na całym świecie, a częstotliwość występowania w dużej mierze zależy od systemu utrzymania, pory roku, okresu pastwiskowego. W niektórych stadach może występować endemicznie (tzw. zadomowienie się choroby). Dotyczy to głównie stad wypasanych na pastwiskach. Problematyczność tej choroby wynika z dużej zaraźliwości i łatwości rozprzestrzeniania się w predysponujących warunkach. Najczęściej występuje w okresie wiosennym.
Jak uniknąć schorzeń szpary międzyracicowej u krów?
Przyczyny
W środowisku bytowania bydła działanie wody, moczu, kału, amoniaku i siarkowodoru prowadzi do maceracji skóry w okolicy racic. Skóra ta jest bardziej podatna na urazy, co otwiera wrota dla różnych bakterii. Za główną przyczynę tego schorzenia uważa się infekcje bakteriami, głównie Treponema denticola, ale także Fusobacterium necrophorum i Campylobacter fecalis. Inne mikroorganizmy mogą również odgrywać pewną rolę w rozwoju stanu zapalnego (Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Trueperella pyogenes, Dichelobacter nodosus). Problem w zwalczaniu tej choroby polega m.in. na tym, że niektóre bakterie mogą przeżyć w glebie czy oborniku przez długi czas.
Zmiany pojawiają się średnio po tygodniu od zakażenia. U dorosłych krów dotyczą kończyn miedniczych, niekiedy u młodego bydła mogą obejmować nawet wszystkie kończyny. Źródłem zakażenia mogą być także nowe chore krowy wprowadzane do stada.
Objawy
Obszary te są bolesne, dlatego zwierzę reaguje na dotyk, przybiera postawę uniemożliwiającą racicy kontakt z podłożem.
Pierwszym objawem jest obrzęk i rumień miękkich tkankach w okolicy piętek, przestrzeni międzypalcowej i przyległej koronki. Przeważnie schorzenie to rozpoczyna się od części skóry między racicą a piętkami lub na skórze przestrzeni międzypalcowej w pobliżu piętek. Może umiejscawiać się także w formie ziarninującej tkanki przy podeszwie. Sierść w miejscu objętym chorobą staje się nastroszona, wypada i pojawiają się czerwone wyłysienia, często pokryte wysiękiem. Naskórek w tym miejscu może też przekształcać się w brodawki, stąd też określenie brodawczakowate zapalenie skóry palców. Obszary te są bolesne, dlatego zwierzę reaguje na dotyk, przybiera postawę uniemożliwiającą racicy kontakt z podłożem. Zmiany te są wrażliwe i przy jakimkolwiek urazie krwawią. Pomimo iż jest to choroba łatwo rozprzestrzeniająca się, nie jest chorobą trudną w leczeniu, zwłaszcza wcześnie zdiagnozowana. Trzeba jednak pamiętać, że bez względu na postać schorzenia (brodawczakowata, przerost tkanek z nadżerkami) występuje zawsze duży dyskomfort zwierząt i kulawizna.
Problem w zwalczaniu tej choroby polega m.in. na tym, że niektóre bakterie mogą przeżyć w glebie czy oborniku przez długi czas.
Postępowanie i zapobieganie
Zdiagnozowane przypadki powinny podlegać leczeniu. Lekarz określa, czy wystarczy stosować kąpiele lecznicze bądź opatrunki z antybiotykami, czy też konieczne jest wykonanie chirurgicznego usunięcia zmian. Leczniczo przeprowadza się kąpiele racic w roztworach zawierających antybiotyk lub parę antybiotyków, siarczan miedzi (Cu), cynku (Zn), formalinę przez 4–7 dni (2 razy dziennie). W zależności od nasilenia zmian mogą to być same opatrunki lecznicze z antybiotykiem zmieniane co 3–4 dni.
W profilaktyce należy uwzględnić następujące wytyczne:
- systematyczna korekcja racic w ciągu roku,
- kąpiele racic w płynach dezynfekcyjnych,
- staranne utrzymanie czystego i suchego środowiska (usuwanie obornika, brak mokrych wybiegów lub unikanie wypasania na terenach podmokłych),
- nadzór nad wprowadzanymi zwierzętami do stada (krowy ze zdrowymi racicami) oraz kontrola wektorów przenoszących bakterie, np. personel, narzędzia do korekcji (patrz ryc. 1).
Ryc. 1. Charakterystyka przyczyn i najważniejszych działań profilaktycznych w przypadku zapalenia skóry u bydła (Digital dermatitis)
Zapalenie skóry szpary międzyraciowej (Dermatitis interdigitalis)
Zapalenia skóry szpary międzyracicowej ma przyczyny zbliżone do zanokcicy. Łatwo rozwija się w wilgotnych warunkach, które są środowiskiem dla wielu patogenów. Schorzenie to może również być związane z występowaniem wyżej opisywanego Digital dermatitis. U bydła utrzymywanego na podłogach rusztowych występuje o wiele rzadziej niż u bydła utrzymywanego na podłogach litych. Najczęściej występuje zimą podczas przebywania zwierząt jedynie w oborze.
Fot. 1. Zapalenie skóry szpary międzyracicowej, widoczny obrzęk i zaczerwienienie skóry
Przyczyny i objawy
Schorzenie pojawia się przy długotrwałym kontakcie z mokrym podłożem. Zapalenie skóry szpary międzyracicowej spowodowane jest mieszaną infekcją bakteryjną. W odróżnieniu od zanokcicy szczepy bakteryjne są mniej zjadliwe. Dichelobacter nodosus uważany jest za pierwszoplanowy czynnik bakteryjny. Są to bakterie beztlenowe, które np. w glebie przeżywają do 4 dni, jednak w zasklepionej obornikiem racicy mogą przeżyć o wiele dłużej. W warunkach oborowych krowy chore zakażają środowisko, od którego zakażeniu ulegają kończyny krów zdrowych.
Zapalenie skóry szpary międzyracicowej spowodowane jest mieszaną infekcją bakteryjną. W odróżnieniu od zanokcicy szczepy bakteryjne są mniej zjadliwe.
Charakterystyka choroby
Choroba w postaci łagodnej charakteryzuje się zapaleniem i nadwrażliwością na dotyk szpary międzyracicowej. Występuje obrzęk i zaczerwienienie skóry (patrz fot. 1). W początkowym stadium brak jest penetracji przez bakterie głębszych warstw skóry. Przy postaci bardziej zaawansowanej widoczne są w szparze międzyracicowej nadżerki i zmiany wrzodziejące. Na tym etapie nie dochodzi przeważnie do bolesności i kulawizny. Leżąc, krowy „wiosłują” nogami, lub stojąc, przestępują z nogi na nogę (efekt bólu). Przy dłużej trwającej chorobie przenoszą ciężar na piętki, które w tym miejscu grubieją lub ulegają uszkodzeniu. Wystąpić mogą także szczeliny w rogu puszki, w których procesy bakteryjne mogą powodować głębszą penetrację skóry właściwej. Postać przewlekła prowadzi do hiperkeratozy i powstania tzw. międzyraciczaka. Międzyraciczak może także rozwijać się u krów jako efekt przewlekłego podrażnienia szpary międzyracicowej (patrz fot.2).
Droga leczenia
Fot. 2. Rozrost skóry szpary międzyracicowej
Postępowanie lekarskie polega na oczyszczeniu i dezynfekcji szpary międzyracicowej, stosowaniu środków bakteriostatycznych na bazie związków jodu, siarczanu miedzi (Cu) lub cynku (Zn). Niekiedy stosuje się zanurzanie racic w roztworze dezynfekcyjnym przez godzinę dziennie, przez 3 dni. Jednocześnie zwierzę powinno przebywać na suchym i czystym stanowisku.
Zalecana profilaktyka
W profilaktyce stosowanie systemów utrzymania i organizacji stada zapewniające suche i czyste racice jest najważniejsze. Regularna korekcja umożliwia uniknięcie powikłań związanych z występowaniem tego schorzenia. Kąpiele racic w płynach dezynfekcyjnych są szczególnie ważne w stadach o podwyższonym ryzyku wystąpienia Dermatitis interdigitalis (np. utrzymanie bydła w oborach wolnostanowiskowych o mokrym podłożu), zwłaszcza w okresie jesieni i zimy.
Nie przegap:
