Biała muszka, czyli mączlik warzywny – zwalczanie. Dowiedz się więcej
Biała muszka to opisowe określenie, które się w Polsce przyjęło, a zaczerpnęliśmy je z angielskiej popularnej nazwy mączlika. Mączlik warzywny (Aleyrodes proletella), zwany także glistewnikowym jest naszym rodzimym gatunkiem, jednak do drugiej dekady XXI w. nie był obiektem zainteresowania. Obecnie czyni ogromne szkody w uprawach warzyw kapustnych i rzepakach. Już teraz warto pomyśleć, jak zabezpieczyć przed nim rzepak. Mączlik warzywny – jak przeprowadzić jego zwalczanie?
W latach 30. XX w. niewielkie populacje mączlika warzywnego obserwowano głównie na zachodzie kraju. Bytowały przede wszystkim na dzikiej roślinności, w tym na glistniku jaskółcze ziele oraz na cykorii podróżnik. Sytuacja zmieniła się, gdy systematycznie zaczęła wzrastać temperatura otoczenia. Temu ciepłolubnemu owadowi, jego przetrwaniu i rozwojowi, sprzyjają łagodne zimy, szybko i wysoką temperaturą rozpoczynający się sezon wegetacji oraz długo trwająca, umiarkowanie ciepła aura jeszcze pod koniec kalendarzowego roku. Dlaczego mączlik warzywny jest groźny i kiedy przeprowadzić jego zwalczanie? Zanim odpowiemy na to pytanie przyjrzyjmy się bliżej temu szkodnikowi.
Biała muszka. Co to takiego?
Pod względem systematycznym mączlik warzywny czyli biała muszka jest pluskwiakiem. Oznacza to, że ma większe powinowactwo np. do mszyc niż do muchówek. Szkodliwymi dla roślin formami są: osobniki dorosłe i larwy (kilku stadiów rozwojowych, w tym nimfy). Owady te przechodzą pełny cykl rozwojowy, czyli ze złożonych jaj (1,5 mm) wylęgają się larwy (zawsze wypukłe, 1,5-2-mm, tuż po wylęgu ruchome, już od 2 stadium – osiadłe). Po zakończeniu rozwoju (znakiem identyfikacyjnym tej formy są wyraźne czerwone oczy) przepoczwarczają się w uskrzydloną postać dorosłą (3-mm długości). W sezonie może rozwinąć się do 5 lub nawet 6 pokoleń tego szkodnika. Generacje zachodzą na siebie, przez co w populacji występują jednocześnie wszystkie stadia mączlika warzywnego.
Mączlik warzywny – szkodliwość
Jak wszystkie pluskwiaki, mączlik warzywny żywi się sokami roślinnymi, które pobiera nakłuwając komórki roślinne i je wysysając, a nie zlizując (jak muchówki). Jego żywicielami są wszystkie rośliny z rodziny kapustowatych – uprawne (rolnicze i ogrodnicze – warzywne i ozdobne) oraz dziko rosnące (chwasty). Pokarmem są także ww. glistnik i cykoria, poza tym mlecze, sałaty, mniszek. W efekcie żerowania rośliny zostają ogłodzone. Czasami uszkodzone komórki sąsiednie zasychają i się wykruszają – powstają dziury, albo zamierające komórki są przyczyną deformacji opanowanych organów. Generalnie żerowanie prowadzi do osłabienia wzrostu i pomniejszenia plonu, który dodatkowo ma złą jakość pod względem żywieniowym i technologicznym.
Biała muszka przebywa na dolnej stronie liści roślin (kapusty, kalarepy, rzodkwi, itd.), gdzie składa jaja i rozwijają się larwy. Uskrzydlone osobniki żerują także na pąkach kwiatowych brokułów i w różach kalafiorów. Jeśli na brokułach lub kalafiorach stwierdzi się występowanie mączlika, plon jest dyskwalifikowany z handlu i przetwórstwa. Biała muszka jest szkodliwa także pośrednio – wydala duże ilości spadzi, na której rozwijają się grzyby sadzakowe, ograniczające powierzchnię asymilacyjną.
Szkodnik jest obecny na uprawach przez cały rok. Zasiedla zasiewy rzepaku, gdzie zimuje. Wiosną przelatuje na młode warzywa kapustne kilku nasadzeń w roku, po czym jesienią przemieszcza się na rzepak i jest na nim aktywny do mrozów.
Biała muszka i jej wrogowie naturalni
Biała muszka, od maja przelatuje z rzepaków na warzywa kapustne. Na kolejnych nasadzeniach rozwija bardzo liczną populację, która przeniesie się we wrześniu na młode rośliny rzepaku ozimego. Dlatego tak ważne jest zintegrowanie działań producentów warzyw z producentami rzepaku, aby ograniczyć liczebność pluskwiaka zanim jesienią zagrozi rzepakom, a od maja – warzywom. W tym celu konieczna jest korelacja między biologią szkodnika, ekologią oraz agronomią.
Z powyższych opisów znane jest zachowanie szkodnika, warto więc nieco przybliżyć współzależność ze środowiskiem uprawowym. Na warzywach w polu obserwujemy aktywność wrogów naturalnych mączlików. Dobrą robotę w ograniczaniu liczebności populacji tych pluskwiaków odgrywają larwy drapieżnych muchówek, buszujące w złożach jaj. Larwami żywią się natomiast larwy biedronki Clitostethus arcuatus, które dorastają do 1-1,2 mm długości. Ten małych rozmiarów chrząszcz (1,2-1,5 mm) jest gatunkiem termofilnym, który występuje naturalnie w południowej i zachodniej Europie, w tym na Maderze i Azorach. Jak podaje literatura jeszcze z XX w.: „W Polsce wymaga potwierdzenia, gdyż w zbiorach muzealnych brak okazów dowodowych”. W 2020 r. natomiast oceniono: „Wydaje się, że zauważalnie zwiększa liczebność. Występuje w lubelskim i łódzkim”.
Z naszych obserwacji udokumentowanych – biała muszka ma naturalnego wroga także w Małopolsce, w postaci chrząszczy i larw Clitostethus arcuatus. Występują one na kapuście głowiastej białej oraz na włoskiej uprawianych w polu bez osłaniania. Oznaczenie to potwierdził prof. dr hab. Gabriel Łabanowski.
Ponadto larwy mączlika są niszczone przez grzyby entomofilne.
Przeczytaj również: Mączlik zagraża rzepakom – jak go zwalczać?
Mączlik warzywny – zwalczanie
Regularna kontrola sytuacji na polu pozwoli w podjęciu decyzji odnośnie rozpoczęcia zwalczania. Wykorzystując powyższe informacje uwzględnijmy obecność pożytecznych sprzymierzeńców w walce z mączlikiem i do zabiegów wykonywanych w pełni sezonu użyjmy środków działających raczej układowo (flonikamid, spirotetramat) lub wgłębnie (cyjanotraniliprol). W ten sposób substancja czynna będzie z sokami roślinnymi pobrana wyłącznie przez owada o ssącym aparacie gębowym, takim jaki ma biała muszka i na niego podziałała destrukcyjnie. W sytuacji, gdy aktywne są owady drapieżne oraz parazytoidy nie stosujmy insektycydów powierzchniowych/kontaktowych, czy zawierających grzyba Beauveria bassiana. One są szkodliwe także wobec larw i chrząszczy Clitostethus arcuatus czy larw drapieżnych bzygowatych znajdujących się na powierzchni liści.
Środków powierzchniowych lub z komponentem powierzchniowym używajmy, gdy populacje wrogów naturalnych mączlika jest jeszcze mało. To znaczy do połowy sezonu, gdy temperatura otoczenia jest umiarkowana oraz od końca sierpnia do momentu, gdy jest to konieczne. Grzyby entomofilne wymagają umiarkowanej temperatury i dużej wilgotności. Gdy jest upalnie i sucho nie będą satysfakcjonująco działały.
W przypadku ochrony warzyw kapustnych możemy sobie pozwolić na rotację różnymi substancjami. Wykorzystajmy to, aby jak tylko to możliwe ograniczyć populację białej muszki w agrocenozie.
Czytaj również: Po podtopieniach czas dokarmić rośliny
Prezentowane informacje w zakresie środków ochrony roślin zawarte w serwisie www.agrofakt.pl nie zawierają pełnej treści etykiet-instrukcji stosowania. Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie.
