Wapnowanie pola – czy to się opłaca?
Nie jest łatwo opisać w jednym artykule wszystkich korzyści wynikających z uregulowania odczynu gleby, a to z tej prostej przyczyny, że jest ich naprawdę dużo i dają efekt na lata. Pozytywnymi skutkami poprawnego wapnowania są bowiem: poprawa struktury gleby, zwiększenie jej aktywności biologicznej, poprawa stosunków wodnych, eliminacja szkodliwego działania glinu w roztworze glebowym i zwiększenie pobrania NPK z nawozów.
Wapnowanie pola nie jest bowiem zwyczajnym nawożeniem, przebiegającym według schematu: wielkość pobrania składnika z plonem → zastosowanie odpowiedniej dawki składnika skorygowanej o zawartość w glebie. Wapno stosujemy według zasady doprowadzenia do odpowiedniego, dla danego typu gleby, odczynu. Można nawet pokusić się o stwierdzenie, że w wapnowaniu nie chodzi o dostarczenie wapnia – Ca – jako składnika nawozowego. Wapnujemy bowiem glebę, a nie tegoroczną roślinę uprawną.
Spis treści
Wapnowanie pola – czy jest opłacalne?
Wszystkie efekty wapnowania: chemiczne, fizyczne, biologiczne kumulują się w gospodarstwie, dając wymierne korzyści ekonomiczne. Warto zwrócić tu uwagę, że nie chodzi o jednorazowy efekt w postaci wzrostu plonu w danym roku. Wapnowanie pola daje długofalowe efekty, poprawiając żyzność gleby i zapewniając trwałość gospodarowania w sposób zrównoważony – sustainability.
Co daje wapnowanie gleby?
Być może od korzyści finansowych, wymienionych poniżej bardziej istotny jest wpływ wapnowania na zdrowie gleby. Poprawienie jej struktury, życia biologicznego, absorpcji wody może okazać się najważniejsze. Dlaczego? Bo gdy przyjdzie trudny okres w rolnictwie – będą nietypowe przymrozki albo upały, na pewno niedobory wody – to gleba w dobrej strukturze, ożywiona i próchniczna, da sobie radę. Nie trzeba dodawać, że ceny właśnie w latach nietypowych są najlepsze.
Zróżnicowane ceny wapna w 2022 r.
Ile kosztuje wapno? Wapna luzem są najtańsze, a obecnie decydująca jest odległość gospodarstwa od kopalni – często koszt przewozu jest wyższy od ceny wapna. Dlatego ceny różnią się znacznie¹: za wapno luzem płacimy od 40 zł/t do 190 zł/t. Do tego trzeba doliczyć koszt transportu, a wynosi on około 30-40 zł/t za 100 km. Przyjmijmy przeciętne wartości, zaokrąglając do 200 zł za tonę wapna z dowozem.
Składnik wapna dolomitowego liczy się w cenie 0,4 zł/kg MgO.
Ile zapłacimy więc za kilogram składnika? Dla standardowych wapien typu 04 o zawartości 50% CaO możemy zrobić wyliczenie: 200 zł/t z transportem: 500 kg (tyle CaO znajduje się w tonie 50% wapna) = 40 groszy za kilogram składnika. Co ciekawsze, w podobnej cenie można kupić wapna dolomitowe, zawierające duże ilości magnezu – wtedy ten składnik liczymy w tej samej cenie 0,4 zł/kg MgO. W innych niż wapniowe nawozach zawierających magnez (siarczan magnezu, kainit, kalimagnezja) cena tego składnika jest wielokrotnie wyższa – od 5 do 14 zł/kg MgO. Jeżeli mamy niedobory tego składnika, to najłatwiej i najtaniej uzupełnić go w formie nawozu wapniowo-magnezowego (wapno dolomitowe). Przy standardowym wapnie dolomitowym zawierającym 15% tlenku magnezu, z jedną toną dolomitu wnosimy 150 kg magnezu na hektar (uprawy pobierają rocznie z hektara 15-40 kg MgO).
¹ Ceny można sprawdzić na stronie https://www.cdr.gov.pl/ekonomika-i-organizacja/rynek-nawozow-mineralnych
Wapnowanie pola. Ile wapna granulowanego na 1 ha?
Dużo droższe, ale łatwiej dostępne i niewymagające ponoszenia dodatkowych kosztów za wielotonowy transport, są wapna granulowane – ich cena oscyluje w granicach 500-700 zł/tonę; koszt czystego składnika to 1-1,4 zł/kg CaO. Wapna granulowane w większych gospodarstwach używane są w intensywnych uprawach (rzepak, burak, pszenica, kukurydza, jęczmień) do wapnowania podtrzymującego odczyn, więc w ilości 200-500 kilogramów na hektar (a do jego rozprowadzenia posłużyć się musimy rozsiewaczem do nawozów).
Osiągając wysokie plony roślin wrażliwych na zakwaszenie, gospodarstwa te nie mogą dopuścić do spadku poniżej przedziału odczynu optymalnego, bo spowoduje to znaczną redukcję plonów. W mniejszych gospodarstwach są alternatywą dla wapna w formie sypkiej ze względu na brak specjalistycznych rozsiewaczy do wapna sypkiego, a zatem z uwagi na wygodę aplikacji.
Spadek plonów przez zakwaszenie gleb
Generalnie można określić spadek plonów na skutek zakwaszenia w następujący sposób:
Szacunkowe spadki plonów w zależności od klasy zakwaszenia gleby wynoszą²:
a – współczynnik utraty plony wyrażony w %.
² Środowiskowe aspekty zakwaszenia gleb w Polsce. IUNG PIB Puławy 2017
Jak łatwo zauważyć, współczynnik jest uśredniony, czyli może być obarczony dużym błędem. W przypadku gleb bardzo kwaśnych niektóre uprawy nie wydadzą plonu np. jęczmień przy pH 4.0 może w ogóle nie wydać plonu, kukurydza przy odczynie poniżej pH 4,5 reaguje spadkiem plonu o więcej niż połowę itp.
Ale nawet posługując się tymi współczynnikami widać znaczącą zależność straty plonów do poziomu pH gleby. A musimy brać pod uwagę, że zabieg wapnowania reguluje odczyn na prawie 4 lata, czyli te zwyżki będą liczone corocznie przez dłuższy okres.
Wzrost cen nawozów a przyswajalność składników pokarmowych
Wraz ze wzrostem cen nawozów istotnego znaczenia nabrało zjawisko zmniejszenia przyswajalności składników pokarmowych roślin: zwłaszcza azotu, fosforu, potasu, magnezu czy molibdenu. Dla makroskładników (NPKCaMg) odczyn kwaśny oznacza zmniejszenie pobrania składników o blisko 50% zaś dla gleby bardzo kwaśnej nawet o 70% dostępnych składników.
Czyli, nawożąc glebę bardzo kwaśną (pH 4,0-4,5) dawką 100 kg azotu, szacuje się, że pobrane zostanie jedyne 20-30 kg N. Pozostała ilość ulegnie rozproszeniu do środowiska – strata dla rolnika i skażenie środowiska. A gdy zaczniemy obliczać, że 70 kg azotu to obecnie ponad 800 zł…
Wapnowanie pola pozwala utrzymać stabilność ekonomiczną w warunkach rozchwianego rynku nawozów.
Wapnowania pola i specjalne dopłaty
Znaczenie regulacji odczynu polskich gleb wzrosło od czasu wprowadzenia programu wapnowania regeneracyjnego. Specjalne dopłaty na wapnowanie gleb o odczynie poniżej pH 5,5 (czyli zdegradowanych) spowodowały wzrost przeciętnej dawki CaO z około 40 kg/ha przed 2020 rokiem do blisko 90 kg/ha w roku ubiegłym. To wciąż za mało. Musimy pamiętać, że na każdy kilogram azotu powinniśmy użyć 1,0 do 1,5 kilograma CaO, żeby zrównoważyć zakwaszające działanie nawozów azotowych.
Wapnowanie pola w ramach ekoschematów
Również w założeniach wchodzącego w przyszłym roku ekoschematu „Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant z wapnowaniem” zakłada się specjalną płatność do gruntów zdegradowanych (o pH poniżej 5,5) w wysokości 300 zł/ha.
Działania te mają na celu poprawę stanu środowiska naturalnego, stąd nazwa „ekoschematy”. Ale dla rolnika oznaczają jednocześnie wsparcie opłacalności i stabilności produkcji. Szkoda byłoby nie wykorzystać tej szansy, szczególnie gdy uświadomimy sobie, co nastąpi w przyszłości. Racjonalne nawożenie, oparte o wyniki analiz gleb stanie się najprawdopodobniej po 2027 roku wymogiem warunkowości – czyli warunkiem do wypłaty płatności obszarowej. Ale przecież nie o to chodzi, żeby unikać jakichś sankcji, tylko zapewnić stabilne, wysokie plony. A tego bez wapnowania nie da się zrobić.
Wapnowanie pola jest zatem wielką szansą na utrzymanie stabilności ekonomicznej w warunkach tak rozchwianego rynku.
Źródło: materiały firmowe Stowarzyszenia Przemysłu Wapienniczego
Prezentowane informacje w zakresie środków ochrony roślin zawarte w serwisie www.agrofakt.pl nie zawierają pełnej treści etykiet-instrukcji stosowania. Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie.
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!
