Kanibalizm u świń: jak walczyć, jak zapobiegać?

Kanibalizm u świń pojawia się najczęściej na wielkotowarowych fermach wśród warchlaków i tuczników, prowadząc zarówno do pogorszenia zdrowotności zwierząt, jak i zysków hodowcy. Co jest przyczyną kanibalizmu i jak go zwalczać?
Kanibalizm u świń może stanowić poważny problem, jeśli nie zwalczy się symptomów u pojedynczych osobników, ponieważ zwierzęta w grupie naśladując się wzajemnie, rozprzestrzeniają niepożądane zachowania na resztę stada. W kolejnych kojcach zwierzęta, podpatrując zachowanie starszych osobników, zaczynają zachowywać się tak samo, w efekcie czego schorzenie rozchodzi się po całej fermie.

Dobre traktowanie prosiąt może mieć ogromny wpływ na zmniejszenie agresywności w dorosłym życiu świń.
Istotną rolę w jego zwalczaniu pełni natomiast przede wszystkim szybka reakcja hodowcy, która pozwoli uniknąć strat.
Kanibalizm powoduje bowiem istotne straty ekonomiczne wynikające z:
- obniżonych przyrostów dziennych;
- dłuższego tuczu do uzyskania określonej ubojowej masy ciała;
- zwiększonych nakładów finansowych na żywienie;
- częstszego występowania chorób spowodowanych obniżeniem odporności (wynikających z uszkodzenia ciała).
Pierwsze objawy kanibalizmu u świń
Początkowe objawy rozpoczynającego się kanibalizmu w grupie, które powinny zacząć niepokoić hodowcę, obejmują przede wszystkim walki hierarchiczne. U prosiąt walki często mylone są z zabawą, jednak po wczesnym odsadzeniu należy zwracać uwagę na młode zachowujące się nienaturalnie, np. ssące uszy lub ogony innych prosiąt, co może w późniejszym etapie prowadzić do gryzienia. Często spotykanym objawem są uszkodzenia ciała, wygryzione rany w okolicy głowy, zadu oraz na bokach. Czasami hodowcy nad ranem znajdują martwego osobnika z licznymi obrażeniami.
Należy także nadmienić, że agresja rozpoczyna się najczęściej od osobników dominujących, ustalających hierarchię, np. po przeniesieniu nowego tucznika do grupy.
Kolejnym etapem choroby są martwicowe zmiany w miejscach częstego gryzienia, głównie okolic uszu i ogona.
Kanibalizm występuje ponadto w 2 odmianach: kanibalizmu oraz autokanibalizmu. Kanibalizm dotyczy innych atakowanych osobników, natomiast autokanibalizm obserwowany jest u zwierząt samookaleczających się – obgryzanie (często do krwi) własnych kończyn.
Kanibalizm najczęściej obserwuje się w kojcach warchlaków 3–4-miesięcznych, ale również u loch i tuczników. Jest w dodatku schorzeniem występującym sezonowo, w okresie wiosenno-letnim (od maja do sierpnia).
Przyczyny kanibalizmu
Głównymi czynnikami wywołującymi kanibalizm u świń są różnego typu zaburzenia behawioralne, inne u dorosłych osobników i prosiąt.
– Większość agresywnych zachowań zwierząt wynika ze złego traktowania oraz nieodpowiednich warunków utrzymania – mówi lek. wet. Adam Siębor z pow. sokołowskiego. – Kiedyś zwierzęta były traktowane indywidualnie, dbano o nie, bo były żywicielami w gospodarstwie. Teraz jest inaczej, często nie zwraca się uwagi na podstawowe potrzeby i higienę pomieszczeń – tłumaczy.
Należy w tym miejscu również podkreślić, że u prosiąt zachowania socjalne oraz hierarchiczne kształtują się już na początku interakcji z innymi osobnikami, tuż po urodzeniu w licznym miocie. Wczesna reakcja hodowcy może więc zabezpieczyć stado przed rozwojem zachowań agresywnych.
Zwalczanie kanibalizmu
W zwalczaniu kanibalizmu sprzymierzeńcem jest czas. Istotne jest, aby zniszczyć chorobę w zarodku, u pojedynczego osobnika. W późniejszych etapach choroba jest natomiast trudna do wyleczenia, ponieważ ma postać zaburzenia behawioralnego i pojawia się u wielu osobników.
Podczas zwalczania kanibalizmu, należy podjąć następujące kroki:
- usunąć z kojca osobnika agresywnego;
- zmniejszyć natężenie światła oraz długość dnia świetlnego;
- zmniejszyć obsadę kojca i zróżnicowanie wiekowe;
- zastanowić się nad poprawą dobrostanu świń – zwiększenie liczby legowisk, zastosowanie ściółki, zwiększenie liczby poideł i karmideł, umożliwienie świniom korzystania z wybiegów.

Niedostateczna liczba sutków dla prosiąt w licznych miotach może wywołać późniejszą agresję w grupie.
– Nasze świnki dają się głaskać, są spokojne. Korzystają z wybiegów, mają dużo słomy, w której bardzo chętnie się zagrzebują – opowiada Michał Pachlewski z farmy Cztery Pory Roku. Jego świnie wyglądają na szczęśliwe, a jest to podstawa do kreowania dobrych zachowań u zwierząt i uniknięcia agresji w stosunku do ludzi oraz towarzyszy z kojca.
W zwalczaniu kanibalizmu ważne jest również:
Większość agresywnych zachowań zwierząt wynika ze złego traktowania oraz nieodpowiednich warunków utrzymania.
- dokonywanie częstej obserwacji zachowań świń;
- zorganizowanie świniom czasu (zapewnienie jakiegoś zajęcia): podwieszane zabawki, duże piłki (np. rehabilitacyjne, ale bez wypustek), ściółka do rycia;
- stosowanie preparatów odkażających rany już powstałe, aby nie leciała z nich krew zachęcająca do gryzienia, oraz preparatów w sprayu – gorzkie w smaku, zniechęcające inne osobniki do gryzienia;
- stosowanie dodatku do paszy, np. chlorku litu lub preparatu mineralno-tłuszczowego zawierającego w swoim składzie glinokrzemian, kwasy huminowe, tłuszcz roślinny i mikroelementy.
Kanibalizm u świń wynika z nieprawidłowych warunków utrzymania, zaburzenia kontaktów socjalnych w grupie lub złego traktowania. Jego efekty mogą prowadzić do dużych strat ekonomicznych. Zmniejszone lub nierówne przyrosty wywołane walkami hierarchicznymi mogą prowadzić do zmniejszenia zysków nawet o 10%.
