Rola witamin w żywieniu krów mlecznych

Krowy mleczne w Polsce charakteryzują się coraz wyższym potencjałem produkcyjnym. W dawce pokarmowej muszą otrzymywać nie tylko odpowiedni poziom białka, energii, włókna, makroelementów, mikroelementów, ale również witamin. Dowiedz się, jak ważne są witaminy dla krów mlecznych

Witaminy – aminy życia – to związki organiczne, które niezbędne są dla organizmu zwierzęcego w bardzo małych ilościach. Pełnią jednak bardzo ważne funkcje. Są niezbędne do utrzymywania wszystkich funkcji życiowych zwierząt, czyli ich wzrostu, rozwoju, zdrowia, płodności i produkcyjności. Poniżej przedstawiono krótką charakterystykę ważnych z punktu widzenia żywienia krów mlecznych witamin. W tabeli 1. przedstawiono najważniejsze witaminy, rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E i K) oraz rozpuszczalne w wodzie (witaminy z grupy B, witamina C).

Tabela 1. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach i wodzie.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach

Witamina A bierze udział w budowie i regeneracji naskórka i nabłonka, jest istotna dla wzrostu, płodności oraz odporności organizmu. Jej niedobór powoduje zmiany na skórze i błonach śluzowych, spowolnienie lub zahamowanie wzrostu, zaburzenia płodności i zwiększoną podatność na choroby. Witamina A nie występuje w paszach roślinnych, co powoduje, że musi być uzupełniania w dawkach pokarmowych dla krów. W paszach roślinnych występuje natomiast prowitamina witaminy A, czyli β-karoten (rozpuszczalny w tłuszczach). Bogatym źródłem β-karotenu są pasze zielone, zwłaszcza młode, bogato ulistnione oraz marchew. Krowy pobierają zatem witaminę A w mieszankach mineralno-witaminowych, a także uzyskują ją z przemian β-karotenu. Zapasy witaminy A w wątrobie krowy wykorzystywane są w okresie produkcji siary. Ta wydzielina zawiera 10-100 razy więcej witaminy A w porównaniu z mlekiem. W tym kontekście tak istotne jest podawanie krowom zasuszonym odpowiednich dawek tej witaminy. Jej niedobory degenerująco wpływają na układy: oddechowy, pokarmowy, moczowy i rozrodczy.

Bogatym źródłem β-karotenu są pasze zielone, zwłaszcza młode, bogato ulistnione oraz marchew.

Witamina D

Witamina D występuje w dwóch formach: cholekalcyferol – witamina D3 i ergokalcyferol – witamina D2. Witamina D3 znajduje się w paszach pochodzenia zwierzęcego, natomiast D2 – w paszach roślinnych, np. w sianie suszonym na słońcu. W mieszankach mineralno-witaminowych ma zastosowanie witamina D3 syntetyzowana chemicznie. Pod wpływem promieni słonecznych UV ergosterol zawarty w paszach roślinnych przekształcany jest w witaminę D2. Im większe działanie słońca na suszoną na siano zielonkę, tym więcej zawiera ono witaminy D2. Promieniowanie UV jest także niezbędne dla syntezy witaminy D3 w skórze zwierząt. Nie przechodzi ono jednak przez szkło okienne, wobec czego zwierzęta utrzymywane w oborach mają ograniczone możliwości syntezy witaminy D3. Witamina D3 bierze udział w regulacji poziomu wapnia i fosforu w organizmie, ich wchłaniania z przewodu pokarmowego, wydalania przez nerki i odkładania w kościach.

Niedobory witaminy D3

Niedobór witaminy D3 zakłóca gospodarkę Ca i P, co u krów mlecznych dotyczy głównie hipokalcemii w okresie porodowym. Witamina D3 odpowiada także za prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego krów. Duże zróżnicowanie zawartości witaminy D w paszach, jak również zmienne warunki utrzymania zwierząt powodują, że zalecane jest uzupełnianie dawek dla krów mlecznych dodatkami zawierającymi                    witaminę D.

Witamina E

Witamina E występuje w paszach zielonych, kiełkach zbożowych, nasionach roślin oleistych. Spożycie witaminy E w paszach zielonych zazwyczaj przewyższa zapotrzebowanie na nią, jednak znaczna jej część rozkładana jest w żwaczu. W żywieniu dawkami pokarmowymi z kiszonką z kukurydzy jako paszą podstawową, a także w okresie przejściowym przed porodem, istnieje konieczność zwiększenia dawki witaminy E. Witamina E jest wchłaniana w jelicie cienkim, a w organizmie krowy odgrywa funkcję głównego naturalnego przeciwutleniacza w procesach utleniania wewnątrzkomórkowego. Szczególnie istotna jest rola witaminy E w profilaktyce zatrzymania łożyska, stanów zapalnych macicy i powstawania cyst jajnikowych oraz skrócenia czasu inwolucji macicy. Ważna jest także rola witaminy E i selenu w profilaktyce mastitis.

W tabeli 2 zaprezentowano zalecenia dotyczące zawartości witamin A, D3 i E w dawkach dla krów zasuszonych oraz w laktacji.

Tabela 2. Zalecane dawki witamin A, D3 i E dla krów mlecznych (NRC, 2001).

* tylko w mieszance mineralno-witaminowej

Witamina E odgrywa dużą rolę w profilaktyce zapalenia gruczołu mlekowego

Witaminy rozpuszczalne w wodzie

Witamina B1 (tiamina) występuje w roślinach zielonych oraz w suszu. Także w ziarnach zbóż, grochu, fasoli, słonecznika. U bydła flora i fauna przedżołądków produkuje znaczne ilości tej witaminy. Synteza odbywa się także w jelitach. Witamina ta jest ważnym aktywatorem wielu przemian biochemicznych, w tym przemiany węglowodanów. Pobudza wydzielanie hormonów gonadotropowych i reguluje prace układu nerwowego. Tiamina przyspiesza gojenie się ran i uśmierza ból. Jej niedobór powoduje zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego, osłabienie, depresję, porażenia, zaburzenia trawienia, brak łaknienia, wymioty, biegunki, przyspieszoną akcję serca.

W żywieniu dawkami pokarmowymi z kiszonką z kukurydzy jako paszą podstawową, a także w okresie przejściowym przed porodem, istnieje konieczność zwiększenia dawki witaminy E.

Ryboflawina

Witamina B2 (ryboflawina) występuje w ziarnach zbóż, fasoli, soi. Ryboflawina bierze udział w procesach utleniania i redukcji. Uczestnicząc w przemianach aminokwasów i lipidów, współdziała w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego, dróg oddechowych, przewodu pokarmowego, naczyń krwionośnych, skóry i wzroku. Jest degradowana przez promieniowanie UV. Jej niedobór – u bydła rzadko notowany – powoduje opóźnienie wzrostu, wypadanie włosów, zaburzenia oddychania, dystrofię mięśni, łuszczenie skóry okolicy głowy.

Niacyna w okresie ciąży i laktacji

Witamina B3 (niacyna, witamina PP) występuje w ziarnach zbóż, szczególnie w kukurydzy. Jest jednak trudno dostępna dla przeżuwaczy. Niacyna zwiększa syntezę białka w żwaczu, zwłaszcza białka pierwotniaków, które dla swojego wzrostu potrzebują niacyny egzogennej – podanej z zewnątrz w paszy lub zastrzyku. Bierze udział w syntezie i rozkładzie węglowodanów, kwasów tłuszczowych i aminokwasów, w przemianach metabolicznych mających na celu uwalnianie energii, w tworzeniu erytrocytów krwi, reguluje poziom cholesterolu we krwi, oddziałuje korzystnie na system nerwowy, poprawia ukrwienie skóry i jakość okrywy włosowej. W optymalnych warunkach żywieniowych u bydła nie obserwuje się objawów niedoboru niacyny. Zapotrzebowanie krów na niacynę jest większe w okresie ciąży i wczesnej laktacji (krowa znajduje się w stanie ujemnego bilansu energetycznego). Synteza niacyny w tym okresie może być zbyt niska ze względu na przeznaczenie jej znacznych ilości do syntezy mleka. Zaleca się w ostatnich dniach przed wycieleniem oraz w okresie poporodowym stosować dodatek niacyny w paszy w ilości 6–12 g krowom z objawami podklinicznej ketozy. Duże niedobory niacyny powodują zwiększoną wrażliwość skóry na światło słoneczne, zapalenie skóry, biegunkę, apatię, nadmierną pigmentację, zapalenie jamy ustnej, zaburzenia układu pokarmowego.

Witamina B3 występuje w ziarnach kukurydzy

Rola choliny

Witamina B4 (cholina) bierze istotny udział w syntezie lecytyny, ważnego czynnika w przemianie tłuszczowej, a także acetylocholiny mającej znaczenie w przewodzeniu impulsów nerwowych. U wysoko wydajnych krów mlecznych stosuje się cholinę chronioną przed przemianami zachodzącymi w żwaczu, co jest ważne w kontekście obniżenia ryzyka stłuszczenia wątroby w okresie okołoporodowym. Ponadto, na 2 tygodnie przed wycieleniem, a także u krów zagrożonych lub dotkniętych ketozą, można stosować cholinę chronioną w ilości 30 g dziennie.

Kwas pantotenowy

Witamina B5 (kwas pantotenowy) występuje w takich paszach, jak: otręby pszenne, ziarno słonecznika, ziemniaki, soja, ziarna zbóż. Kwas ten w organizmie jest niezbędny do prawidłowego metabolizmu białek, cukrów i tłuszczów. Warunkuje on prawidłowy przebieg procesu uwalniania energii, zapobiega przemęczeniu i usprawnia pracę układów: sercowo-naczyniowego, nerwowego i pokarmowego. Ważną rolę pełni także w syntezie tłuszczów, cholesterolu, hormonów, bierze udział w regeneracji tkanek, szczególnie skóry. Niedobór powoduje zaburzenia układu nerwowego, utratę koordynacji, bóle i sztywność połączeń stawowych, skurcze mięśni kończyn, niepewny chód, zmiany skórne, deformacje rogu racicowego. Ponadto obserwuje się zaburzenia układu pokarmowego, brak łaknienia, biegunki, niestrawność, utratę masy ciała, obniżenie produkcji.

Rola witaminy B6

Pirydoksyna występuje w różnych roślinach, szczególnie ziemniakach i innych warzywach skrobiowych oraz ziarnach. Witamina B6 bierze udział w przemianie aminokwasów, ułatwia ich rozkład, przemianę tłuszczów i węglowodanów. Umożliwia magazynowanie energii, uczestniczy w tworzeniu enzymów, hormonów, hemoglobiny. Uczestniczy także w powstawaniu prostaglandyn, które mają ważne znaczenie dla rozrodu. Ponadto korzystnie wpływa na pracę mięśni szkieletowych, serca, układ nerwowy i układ odpornościowego. Niedobór witaminy B6 powoduje upośledzenie przemian aminokwasów, objawy ze strony układu nerwowego, łojotokowe zapalenie skóry oraz niedokrwistość.

Na 2 tygodnie przed porodem i u krów zagrożonych lub dotkniętych ketozą, można stosować cholinę chronioną w ilości 30 g dziennie

fot. Fotolia

Biotyna

Dobrym źródłem witaminy B7 (biotyna, witamina H) dla przeżuwaczy jest susz z lucerny i śruty poekstrakcyjne, a także pasze objętościowe pobierane w dużych ilościach, Natomiast w mniejszym stopniu ziarno zbóż. Obecność biotyny jest niezbędna w trawieniu celulozy przez drobnoustroje żwacza. Niskie pH w żwaczu znacznie zmniejsza syntezę biotyny przez bakterie. Witamina ta ma istotne znaczenie dla produkcji energii i równoważenia bilansu energetycznego wysoko wydajnych krów. Wspomaga także produkcję kwasów tłuszczowych i aminokwasów, co przyczynia się do produkcji białka. Biotyna aktywując metabolizm białek i aminokwasów, wspomaga również funkcje układu nerwowego, tarczycy, wpływa na prawidłowe funkcjonowanie błon śluzowych, skóry i jej wytworów, w tym rogu racicowego. Witamina ta uczestniczy wraz z witaminą K w syntezie protrombiny przez co reguluje krzepliwość krwi. Niedobory biotyny powodują zmiany skórne, dermatozy, stany zapalne, zaburzenia w tworzeniu się rogu racicowego, wypadanie włosów i obniżoną wydajność mleczną.

Inozytol

Witamina B8 może być produkowana przez bakterie przewodu pokarmowego. Występuje w ziarnach zbóż, warzywach i drożdżach. Przeciwdziała odkładaniu tłuszczów w wątrobie i innych narządach. Bierze udział w budowie błon komórkowych i lipoprotein. Uczestniczy w przenoszeniu sygnałów nerwowych, reguluje działanie enzymów i procesów emocjonalnych. Uznawana jest także jako środek przeciwstresowy. Równoważy także poziom miedzi i cynku oraz bierze udział w przemianie cholesterolu.

Kwas foliowy

Witamina B9 występuje głównie w liściach roślin, szczególnie warzywach, szpinaku, sałacie, kapuście, brokułach, szparagach. W nieco mniejszych ilościach w ziarnach pszenicy, soi, słoneczniku, burakach, drożdżach piwnych. W organizmie może być syntezowany przez bakterie przewodu pokarmowego. Kwas foliowy reguluje metabolizm komórek, przez co odpowiada także za wzrost ciała. Wpływa on korzystnie na pracę układu nerwowego. Witamina ta usprawnia funkcjonowanie układu pokarmowego, uczestniczy w tworzeniu soku żołądkowego, zapewnia sprawne działanie wątroby, żołądka i jelit, co jest istotne dla prawidłowego wykorzystywania paszy. Kwas foliowy działa przeciwanemicznie, przeciwnowotworowo i pobudza procesy krwiotwórcze. Jego niedobór może być przyczyną zahamowania wzrostu i regeneracji komórek w organizmie, a także występowania anemii, zaburzeń ze strony układu nerwowego, zaburzeń w trawieniu i wchłanianiu składników odżywczych, co doprowadza do niedożywienia, spadku masy ciała i wydajności u krów.

Obecność biotyny jest niezbędna w trawieniu celulozy przez drobnoustroje żwacza

Witamina B12

Kobalamina występuje obok innych witamin B w tkankach roślinnych i zwierzęcych. Jednak do jej syntezy potrzebny jest kobalt. Kobalamina bierze udział w przemianie węglowodanów, tłuszczów i kwasów nukleinowych. Bierze także udział w powstawaniu czerwonych ciałek krwi oraz  w prawidłowym funkcjonowaniu neuronów. Niedobór u zwierząt powoduje apatię, brak apetytu, anemię, obniżoną kondycję i produkcyjność.

Suplementacja witamin z grupy B

Powszechnie uważano, że drobnoustroje znajdujące się w żwaczu produkują wystarczającą ilość witamin z grupy B, w związku z czym nie ma konieczności podawania ich w paszy. Takie przekonanie należy zweryfikować, ponieważ badania wskazują, że mogą występować niedobory niektórych witamin z grupy B, np. kwasu foliowego czy biotyny.

Rola witaminy C

Witamina C uczestniczy w bardzo wielu reakcjach i przemianach biochemicznych o niezmiernie istotnym znaczeniu dla zwierząt. Do najważniejszych procesów, w których bierze udział należą: odwodorowanie kwasów tłuszczowych, metabolizm cholesterolu, powstawanie kolagenu, metabolizm tyrozyny, biosynteza noradrenaliny. Badania w ostatnich latach wykazały, że nawet u przeżuwaczy mogą występować jej niedobory. Ograniczenie, a nawet zahamowania syntezy endogennej witaminy C może mieć miejsce przy znacznym wzroście zapotrzebowania, nadmiernej ilości związków antagonistycznych, chorobach wątroby, czyli narządu, gdzie jest głównie syntetyzowana.

Witaminy dla krów mlecznych

Pokrycie całkowitego zapotrzebowania krów mlecznych na witaminy jest bardzo ważne, ponieważ każda z nich spełnia w organizmie określoną funkcję, determinując zdrowie zwierząt, efektywność rozrodu oraz wyniki produkcyjne.

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!