Dokarmianie dolistne. Jak powinno się je stosować?

fot. Anita Łukawska

Najważniejszym organ roślin pobierającym składniki pokarmowe jest system korzeniowy,  przystosowany w procesie ewolucji do tego celu. Istnieją jednak sytuacje, związane z pogodą, czy zdrowotnym stanem korzeni, kiedy trzeba wspomóc uzupełnienie składników w roślinie. Wówczas wdrażamy dokarmianie dolistne, zwane poprawniej — pozakorzeniowym.

W drugiej połowie XX w. odkryto, że roślina może pobierać składniki odżywcze przez inne organy niż korzenie. Mianowicie — przez części nadziemne — pędy, kwiaty, owoce, a przede wszystkim przez liście. W ten sposób rozwinęła się cała dziedzina wiedzy i gałąź przemysłu produkująca specjalistyczne nawozy i dodatki do tego rodzaju żywienia roślin. Tak powstało dokarmianie dolistne.

Dokarmianie dolistne i jego znaczenie

Z uwagi na uzupełniający charakter oraz uzyskiwane efekty (np. stymulacja odporności na czynniki stresowe) w porównaniu do podstawowego nawożenia gleby i podłoży bardziej poprawne wydaje się określenie dokarmianie pozakorzeniowe. Szacuje się, że może ono być nawet 10 razy bardziej efektywne w porównaniu do nawożenia podstawowego (doglebowego). W przypadku mikroskładników podanych pozakorzeniowo — nawet 30-krotnie lepsze jest ich wykorzystanie przez rośliny. Wynika to z kilku powodów.

Po pierwsze, straty składników pokarmowych są bardzo małe. Nanosimy je zazwyczaj na całą część nadziemną roślin. Skuteczność jest tym większa, im więcej roztworu dotrze do roślin. Doświadczalnie stwierdzono, że składniki pokarmowe naniesione bezpośrednio na tkanki roślin mogą być bardzo szybko absorbowane i wbudowane lub włączane w procesy życiowe. Następuje to już kilka godzin po zabiegu. Takiej szybkości pobierania składników pokarmowych przez korzenie nigdy nie uda się osiągnąć przy nawożeniu doglebowym.

W przypadku drzew przesunięcie czasowe między aplikacją nawozu do gleby a pobraniem składnika może wynieść kilka miesięcy. Z kolei przewagą pobierania składników przez korzenie jest to, że proces odbywa się w sposób ciągły i selektywny. Jeśli chodzi o dokarmianie dolistne, to trwa ono do momentu wyschnięcia roztworu na powierzchni tkanek. Po wyschnięciu pozostaje osad, z którego składniki mogą być pobrane dopiero po kolejnym zwilżeniu liści. Przykładowo pod wpływem rosy lub mgły. Również dolistna aplikacja stymulatorów wzrostu powoduje bardzo szybkie ich działanie i uruchomienie specyficznych procesów życiowych. Pozwala także na zmniejszenie dawek w porównaniu do aplikacji doglebowej, ponieważ w glebie składniki mogą być uwstecznianie i sorbowane w różny sposób.

Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe w różnych fazach rośliny

Drzewa w kolejnych fazach wzrostu i rozwoju wykazują zróżnicowane zapotrzebowanie na poszczególne składniki.

• W okresie kwitnienie będą to głównie bor i fosfor biorące udział w procesie zapylenia, zapłodnienia i rozwoju organów generatywnych.
• Podczas intensywnego przyrostu pędów i rozwoju liści będzie to dokarmianie azotem i magnezem.
• Gdy formują się owoce, dużego znaczenia nabiera wapń, szczególnie u jabłoni.
• W okresie dojrzewania ogromną rangę ma potas wpływający na wybarwienie i smak owoców u większości gatunków.

Dokarmianie dolistne wapniem a jakość owoców

Szczególne znaczenie ma pozakorzeniowe dokarmianie wapniem. Zazwyczaj w glebie jest wystarczająca ilość wapnia zapewniająca pokrycie potrzeb pokarmowych rośliny. Jest to konsekwencją wapnowania, gdzie stosujemy nawozy wapniowe w dużych dawkach. Niestety z różnych powodów pierwiastek ten nie dociera w wystarczających ilościach do owoców. A tam jest niezbędny. Dobre odżywienie wapniem polepsza trwałość pozbiorczą większości owoców.

Niedożywienie jabłek wapniem powoduje chorobę fizjologiczną — gorzką plamistość podskórną (GPP). Preparaty wapniowe mogą ograniczać pękanie czereśni i wiśni. Z tego powodu pozakorzeniowe dokarmianie nawozami z wapniem powinno być standardem w uprawie większości roślin sadowniczych.

Tytułem podsumowania można stwierdzić, że ten rodzaj nawożenia ma charakter uzupełniający do doglebowego. Czynnikami granicznymi, jeśli chodzi o dokarmianie dolistne, są tolerancja roślin na maksymalne stężenie roztworu oraz stosunkowo krótkotrwałe ich działanie.

Dokarmianie dolistne — przyczyny podjęcia decyzji o tym zabiegu

Ta metoda w agrotechnice jest polecana jako działanie profilaktyczne w okresie zwiększonego zapotrzebowania na składniki pokarmowe oraz szczególnie zalecana

Dokarmianie dolistne bywa zabiegiem niezbędnym w celu uzupełnienia składników pokarmowych w roślinie

w następujących przypadkach:

• Przede wszystkim, gdy wystąpiły objawy niedoboru składnika lub składników pokarmowych na roślinach. Takie niedobory mogą być spowodowane różnymi przyczynami. W tej sytuacji dokarmianie dolistne jest najszybszą i najbardziej efektywną metodą dostarczenia makro- i mikroskładników do organów, gdzie są najbardziej potrzebne.
• Jeżeli stwierdzimy, że w glebie występuje duży niedobór składników pokarmowych z powodu pobrania ich przez rośliny lub wymycia poza zasięg systemu korzeniowego. Taka sytuacja może np. wystąpić na lekkich glebach po intensywnych opadach. Do niedoboru składników pokarmowych może dochodzić w okresie intensywnego wzrostu roślin, gdy budują one masę wegetatywną lub wykształcają owoce.
• W sytuacji, gdy nastąpi zmniejszenie lub zablokowanie aktywności systemu korzeniowego wywołane różnymi czynnikami. Przykładowo doszło do zalania gleby i w konsekwencji wystąpił deficyt tlenu w środowisku korzeniowym. W takich warunkach pobieranie składników pokarmowych jest znacznie ograniczone. Podobne problemy dzieją się, gdy korzenie są uszkodzone mechanicznie (np. przez szkodniki glebowe), porażone przez patogeny lub wystąpi antagonizm jonowy.
• W sytuacji, gdy składniki pokarmowe uległy uwstecznieniu, np. w wyniku procesów chemicznych lub fizycznych przeszły w formę niedostępną dla roślin. Najważniejszym czynnikiem odpowiadającym za dostępność wielu jonów jest odczyn gleby. Uwstecznianie zachodzi zarówno w warunkach zbyt niskich jego wartości (głównie N, P, K, Mg, Ca Mo), jak i zbyt wysokich (głównie Fe, Mn, Cu i Zn).

Kiedy i w jaki sposób dokarmiać dolistnie rośliny?

Jeśli chodzi o dokarmianie dolistne, należy przestrzegać kilku prostych zasad.

• Stężenie cieczy roboczej powinno być zgodne z instrukcją. Raczej unikajmy maksymalnego dopuszczalnego stężenia cieczy roboczej, gdyż kwiaty i młode owoce są bardziej wrażliwe niż starsze liście.
• Zabieg wykonujemy tak, aby ciecz robocza pokrywała równomiernie powierzchnię roślin (odpowiednio dobrać dysze, wielkość kropli, ciśnienie, szybkość przejazdu opryskiwacza).
• Opryskujemy uprawę przy możliwie wysokiej wilgotności powietrza (wcześnie rano lub późnym wieczorem).
• Używamy preparatów zmniejszających napięcie powierzchniowe (adiuwanty), które zapewniają lepsze pokrycie organów cieczą roboczą.

W warunkach wysokiej temperatury, powyżej 25°C i zbyt niskiej wilgotności względnej powietrza — poniżej 60%, efektywność dokarmiania pozakorzeniowego się zmniejsza, ponieważ ciecz robocza zbyt szybko wysycha.

Objętość cieczy roboczej zastosowanej na jednostkę powierzchni musi zapewnić całkowite pokrycie roślin roztworem, a liście powinny być zwilżone również od dołu. W praktyce powinno się zastosować duże ilości cieczy roboczej, przeciętnie 500–1000 l/ha uprawy, a w przypadku roślin o dużych rozmiarach i gęsto rosnących może to być nawet 1500 l/ha. Ciecz robocza nie powinna spływać po roślinach, tylko je zwilżać.

Do dokarmiania pozakorzeniowego można stosować wszystkie nawozy rozpuszczalne w wodzie. Na rynku dostępna jest bardzo duża liczba specjalistycznych nawozów do tego celu. Ich przewaga nad nawozami pojedynczymi jest taka, że zawierają w swoim składzie różne dodatki poprawiające absorpcję składników. Dodatkowo mikroskładniki w nich zawarte występują często w formie schelatowanej.

Nawożenie pozakorzeniowe można łączyć z niektórymi zabiegami ochrony roślin. Koniecznie należy sprawdzić, czy dozwolone jest mieszanie danego środka z nawozami. Bezwzględnie trzeba przestrzegać instrukcji stosowania wszystkich komponentów wchodzących w skład mieszaniny zbiornikowej.

Czytaj też:
Analiza liści. Na czym polega i jak ją prawidłowo wykonać?
Analiza soku roślinnego a żywienie roślin
Niedobór wapnia w uprawie truskawek

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!