Kontrole gospodarstw rolnych. Siła złego na jednego?

fot. Tomasz Kuźdub / agroFakt

Jeśli ktoś myśli, że rolników może kontrolować wyłącznie agencja płatnicza – ARiMR, to oczywiście jest w wielkim błędzie. Samych tylko podmiotów podległych i nadzorowanych przez MRiRW, mających uprawnienia do kontroli producentów rolnych, jest co najmniej osiem. Jak można produkować pod tak wielka presją i permanentnym nadzorem? Czy kontrole gospodarstw rolnych podnoszą jakość produkcji?

Faktem jest, że produkcja żywności powinna być pod kontrolą, wszak chodzi tu o życie i zdrowie konsumentów. Jednak przesadna liczba organów kontrolujących nie poprawia jakości produkcji a raczej wywołuje zobojętnienie w stosunku do kontrolujących. Potrzebna jest więc synergia między rolnikami a organami uprawnionymi do ich kontrolowania. Sprawdźmy więc, na jakie kontrole gospodarstw rolnych muszą być przygotowani rolnicy.

Przeczytaj również: Zakaz chowu klatkowego i Zielony Ład zniszczą polskie rolnictwo?

Kontrole gospodarstw rolnych – jakie instytucje kontrolują rolnika?

MRiRW nadzoruje kontrole

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi nadzoruje organy i podmioty mające uprawnienia do kontroli producentów rolnych w kraju.

Poza tym są jeszcze inne instytucje kontrolujące gospodarzy na różnych etapach ich działalności. Wiele z nich ma możliwości ukarania rolnika nie tylko wysokimi karami finansowymi, lecz także wnioskami o pozbawienie wolności. Poniżej przedstawiamy wybrane organy mające prawo kontroli w gospodarstwie rolnym.

IJHARS

Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych przeprowadza kontrole gospodarstw rolnych, które prowadzą działalność w ramach rolniczego handlu detalicznego.

Rolnicy prowadzący działalność polegającą na znakowaniu i pakowaniu jaj mają obowiązek zgłosić ten fakt do właściwego miejscowo WIJHARS. Ponadto IJHARS może kontrolować producentów ekologicznych. IJHARS jest upoważniona do wydawania decyzji administracyjnych i nakładania kar pieniężnych. Wśród szerokiego katalogu kar znajduje się np. kara za uniemożliwienie organowi Inspekcji prowadzenie czynności kontrolnych w ramach nadzoru. Wynosi ona dwudziestokrotność przeciętnego wynagrodzenia.

Inspekcja Weterynaryjna

Inspekcja Weterynaryjna prowadzi kontrole działalności gospodarstw w zakresie ochrony zdrowia publicznego. Kontrole, mówiąc w dużym skrócie, obejmują gospodarstwa utrzymujące zwierzęta, od których lub z których pozyskiwana jest żywność, np. mleko, jaja lub mięso.

Inspekcja Weterynaryjna sprawuje również nadzór w zakresie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz przeprowadza kontrole gospodarstw rolnych w ramach zasady wzajemnej zgodności (cross compliance). Organy Inspekcji Weterynaryjnej mogą nakładać kary grzywny w kwocie do 500 zł a także administracyjne kary pieniężne za naruszenia określone w przepisach prawodawstwa weterynaryjnego.

KCHZ

Sprawdzamy jakie instytucje mają prawo przeprowadzić kontrole gospodarstw rolnych.

fot. Tomasz Kuźdub / agroFakt.pl

Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt wykonuje zadania z zakresu hodowli i rozrodu zwierząt gospodarskich, między innymi poprzez kontrolę podmiotów (w tym gospodarstw rolnych) w zakresie prowadzenia oceny wartości użytkowej i hodowlanej oraz hodowli zwierząt i rozrodu, kontrolę zootechniczną w handlu i inne. KCHZ nie jest jednostką uprawnioną do nakładania kar.

PIORiN

Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa prowadzi kontrole w gospodarstwie rolnym w zakresie stosowania środków ochrony roślin, dozoru fitosanitarnego jak również lustracji upraw na obecność GMO. W przypadku naruszenia przepisów ustawy o środkach ochrony roślin przez producenta rolnego, PIORiN nakłada grzywnę w wysokości od 500 zł do 1000 zł. Eksport roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów, niezaopatrzonych w dokumenty lub oznakowania, podlega karze pieniężnej w wysokości od 2000 zł do 12 500 zł. Jeśli rolnik prowadzi uprawę GMO bez wpisu do Rejestru Upraw GMO lub prowadzi uprawę GMO niezgodnie z warunkami podlega grzywnie oraz karze. Jeżeli następstwem tego czynu jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności od 2 do 12 lat. Gdy zniszczone jest środowisko w znacznych rozmiarach sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Przeczytaj również: Dopłaty do paliwa dla rolników po nowemu 

Kontrole ARiMR

Bez wątpienia, tam gdzie wypłacane są pieniądze działają też mechanizmy kontrolne. ARiMR również przeprowadza kontrole gospodarstw rolnych. Agencja płatnicza wspomaga rolników finansowo i oczekuje jednocześnie, że wywiążą się oni z przyjętych zobowiązań. Mowa tu rzecz jasna o dopłatach bezpośrednich oraz programach pomocowych w ramach PROW. Poza tym ARiMR czuwa także, aby pieniądze trafiały faktycznie do gospodarzy pracujących na roli. Najdotkliwszą karą dla rolnika jest całkowite pozbawienie go pomocy finansowej.

Kontrole gospodarstw rolnych – MRiRW jako instytucja zarządzająca PROW 2014-2020

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi może przeprowadzać kontrole podmiotu ubiegającego się o przyznanie pomocy lub beneficjenta w celu sprawdzenia:

• informacji przedstawionych we wniosku o przyznanie pomocy lub wniosku o płatność;
• prawidłowości realizacji zadań objętych operacją;
• dostarczenia towarów i usług objętych operacją.

KOWR

Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa przeprowadza kontrole gospodarstw rolnych w związku nabyciem przez rolnika nieruchomości rolnej. Nadzór dotyczy zobowiązania się nabywcy nieruchomości rolnej do prowadzenia działalności rolniczej na nabywanej nieruchomości rolnej.

KOWR nie może nakładać kar finansowych. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości Ośrodek może wystąpić do sądu o nabycie własności tej nieruchomości. Do jego innych zadań należy m.in. prowadzenie kontroli w zakresie wytwarzania przez rolników biopaliw ciekłych na własny użytek.

KRUS

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego przeprowadza wizytacje gospodarstw rolnych, mające na celu ustalenie m.in.:

• sytuacji materialnej rolnika w związku ze złożonym wnioskiem o udzielenie ulg bądź o umorzenie należności składkowych Kasy,
• dogodnej dla rolnika formy spłaty w związku z posiadanym zadłużeniem z tytułu należności Kasy albo sposobu dochodzenia zadłużenia.

Kontrole gospodarstw rolnych – inne organy kontrolujące

Wśród innych organów mających uprawnienia kontrolne w gospodarstwie rolnika należy wymienić:

• Inspekcję Ochrony Środowiska – jest upoważniona do prowadzenia kontroli stosowania i przechowywania nawozów pod kątem bezpieczeństwa środowiskowego.
• Wójta, burmistrza, prezydenta miasta – mają uprawnienia do przeprowadzania kontroli spełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego upraw rolnych.
• Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. Rolnik ma obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia co najmniej 50% powierzchni upraw rolnych jeśli uzyskał płatności bezpośrednie do gruntów rolnych.

Trzeba tu jeszcze wspomnieć, że rolnicy podlegają też wymogom sanitarnym, nadzorowanym przez sanepid i muszą spełniać obowiązki m.in. względem Krajowej Administracji Skarbowej, Głównego Urzędu Statystycznego czy Agencji Nasiennej.

Kontrole gospodarstw rolnych. Podsumowanie

Można by rzec: siła złego na jednego! Oczywiście liczba podmiotów kontrolujących jest duża. Z pewnością nie poprawia to komfortu pracy rolnika. Z drugiej jednak strony chodzi tu o produkcję żywności, która powinna być pod ścisłą kontrolą, ale czy aż taką? Jedno jest pewne, synergia między rolnikami a organami uprawnionymi do ich kontrolowania jest bardzo potrzebna.