Sorgo- 5 zbożem na świecie
Wśród zbóż sorgo jest 5 pod względem zajmowanej powierzchni i wielkości zbiorów. W łącznej produkcji zbóż na świecie, wynoszącej 2,8 mld ton, udział sorga sięga jednak zaledwie ok. 2%.
Gatunek o ogromnym potencjale
Doświadczenie z sorgo ziarnowym – faza formowania pędu – 6 lipca 2015.
W porównaniu z podstawowymi zbóżami, sorgo jest zaliczane do nisko plonujących i średnio na świecie zbiera się zaledwie 1,5 t ziarna z ha. Wynika to tego, że ponad 60% powierzchni zasiewów tego gatunku prowadzone jest w Afryce. W tym samym roku we Włoszech średni plon wyniósł ponad 7 t ziarna z ha (uprawiane na 51 tys. ha), a w USA 3,7 t/ha z ponad 2,6 mln ha.
Plonowanie sorga na świecie
O potencjale plonotwórczym sorga ziarnowego świadczą wyniki konkursu farmerów amerykańskich (NSP Yield Contest Awards 2015) rywalizujących w kilku kategoriach. Największy plon uzyskano, gdy sorgo uprawiano bezorkowo z nawadnianiem – 239 bushli z akra. Po przeliczeniu jednostek zwycięzca konkursu uzyskał 15 t ziarna z ha. Najwyższe plony, jakie uzyskano, sięgały 22 t ziarna z ha. Jest to więc gatunek o bardzo dużym potencjale, perspektywiczny dla świata.
Alternatywa dla Polski
Sorgo ziarnowe białe. (Foto: AgroFoto.pl, jano65)
We wspomnianych Stanach Zjednoczonych sorgo jest uprawiane w tych rejonach, gdzie uprawa kukurydzy z powodów środowiskowych i wstępujących okresów bezdeszczowych jest obarczona dużym ryzykiem (stany Kansas, Oklahoma, Texas). Sorgo jest więc gatunkiem alternatywnym dla kukurydzy i tak również powinno być traktowane w naszym kraju.
15 krajów uprawia sorgo
W warunkach europejskich, według statystyki FAO, sorgo na ziarno jest uprawiane w 15 krajach, na łącznej powierzchni 390 tys. ha. Z tej powierzchni blisko 220 tys. jest uprawiane w europejskiej części Rosji i na Ukrainie. W statystykach FAO ujęta jest również Macedonia, w której łącznie uprawiano 40 ha sorga. Brak jest natomiast danych statystycznych z Polski, gdzie powierzchnia uprawy w ostatnich latach (tylko w oparciu o informacje od rolników z ok. Sandomierza) była porównywalnej wielkości (ok. 70 ha).
Rys. 1. Struktura produkcji zbóż w świecie (FAOSTAT 2014).
Wady i zalety sorga
Warunki klimatyczne w naszym kraju w przeważającej części nie są odpowiednie do uprawy sorga na ziarno. Sorgo ziarnowe należy więc do gatunków, których uprawa jest obarczona dużym ryzykiem. Podobne było przeświadczenie ponad 60 lat temu, gdy w Polsce rozpoczęto uprawę kukurydzy. Jeżeli tym gatunkiem zainteresują się hodowcy, to poprzez postęp hodowlany nastąpi rozpowszechnienie sorga w naszym kraju. 2 czynnikiem, który może mieć wpływ na rozpowszechnienie sorga, są zmiany w przebiegu pogody i występujące okresowe susze i posuchy.
Do najważniejszych zalet sorga ziarnowego należy zaliczyć:
- duży potencjał plonowania (w oparciu o informacje od polskich rolników można w naszym kraju uzyskać do 9 t ziarna z ha);
- szeroki zakres wykorzystania (zboże konsumpcyjne, paszowe, przemysłowe);
- przynależność do grupy zbóż bezglutenowych (ważne do produkcji żywności bezglutenowej);
- niskie wymagania wodne i wysoka odporność na suszę;
- niższy niż w uprawie kukurydzy koszt materiału siewnego i zabiegów pielęgnacyjnych;
- wysoką wartość energetyczną i zawartość związków mineralnych (wartość pokarmowa zbliżona do kukurydzy);
- wysoką, w stosunku do innych zbóż, zawartość substancji antyoksydacyjnych.
W warunkach europejskich, według statystyki FAO, sorgo na ziarno jest uprawiane w 15 krajach, na łącznej powierzchni 390 tys. ha.
Niekorzystnymi cechami są:
- długi okres wegetacji, powodujący konieczność przeprowadzenie zbioru późną jesienią;
- możliwość silnego porażenia ziarna przez grzyby zwłaszcza w warunkach niekorzystnego przebiegu pogody i przy niewłaściwym postępowaniu po zbiorze (w mokrym ziarnie bardzo szybko następuje rozwój grzybów );
- możliwość niszczenia dojrzewającego ziarna przez ptaki i spadek wysokości i jakości plonu ziarna;
- wysoka (za wysoka w przypadku monodiety) zawartość niektórych aminokwasów: waliny, metioniny, cysteiny, izoleucyny, fenyloalaniny, tyrozyny, a zwłaszcza leucyny (nadmiar leucyny może powodować występowanie pelagry-rumienia lombardzkiego).
Odmiany węgierskie i niektóre amerykańskie, które były oceniane w warunkach Polski centralnej i południowo-zachodniej, mogą zapewnić wysoki plon ziarna.
Podstawowe wymogi dla uprawy sorgo
Odmiany węgierskie i niektóre amerykańskie, które były oceniane w warunkach Polski centralnej i południowo-zachodniej, mogą zapewnić wysoki plon ziarna. Konieczne jest jednak dokładne poznanie wymagań tych odmian i spełnienie kilku podstawowych wymogów:
- wybór właściwej odmiany;
- siew w optymalnym terminie;
- właściwy dobór herbicydów i terminu ich aplikacji;
- szybkie (natychmiastowe) dosuszanie ziarna po zbiorze, gdy wilgotność jest powyżej optymalnej (>14%).
Sorgo jest ciekawym gatunkiem, ale do jego uprawy należy się przekonać i nie rozpoczynać tej działalności na dużą skalę bez poznania specyfiki tej uprawy. Osoby oczekujące szybkiego zwrotu zainwestowanego kapitału powinny rozważyć zarówno korzystne właściwości tego gatunku, ale również być przygotowane na ryzyko związane z uprawą sorga.
