Głownia na kukurydzy, czyli głownia guzowata. Czy jest zagrożeniem?
Głownia na kukurydzy to popularne określenie, przy czym na tej roślinie występują dwa rodzaje głowni – guzowata i pyląca. Zdecydowanie powszechniejsza jest głownia guzowata kukurydzy występuje w uprawie, w każdym sezonie wegetacyjnym, w różnym nasileniu. Wydaje się, że nie ma znaczenia jaką odmianę kukurydzy uprawiamy. Rejon uprawy też nie ma wpływu na wielkość porażenia. Jakie ta choroba stanowi zagrożenie i czy można z nią walczyć?
Grzyb, który powoduje głownię guzowatą to Ustilago maydis. W efekcie porażenia pojawiają się na wszystkich organach kukurydzy narośla (guzy), ale najbardziej spektakularne są na kolbach. Gdy kukurydza jest dojrzała w guzach znajduje się masa zarodników, która rozbijana jest w czasie omłotów. Zarodniki trafiają na ziarno, pokrywają glebę i resztki pożniwne, czyli stanowią źródło patogenu w następnym sezonie. Ma to znaczenie, ponieważ kukurydzę uprawia się często po sobie.
Przeczytaj również: Głownia pyląca kukurydzy – jak zwalczać?
Spis treści
Głownia na kukurydzy wywołuje straty w plonie
Choroba jest powszechna we wszystkich rejonach uprawy kukurydzy w naszym kraju, a wielkość porażenia na większości plantacji uprawianych na ziarno i kiszonkę wynosi 5–10 %. Co kilka lat głownia na kukurydzy pojawia się epidemiczne i wtedy na wielu plantacjach obserwuje się porażenie kolb (i nie tylko) nawet na 60–80 % roślin. W takich sytuacjach straty w plonie sięgają 10–15 %, ale do tych strat w plonie trzeba doliczyć pogorszenie jakości ziarna.
Głownia na kukurydzy a wartość paszowa
Ziarniaki chorych kolb pokryte są brunatnymi zarodnikami grzyba, co obniża ich organoleptyczną wartość – źle wyglądają, ale pod względem żywieniowym (pasza) nie ma to większego znaczenia, gdyż nie zmienia się radykalnie np. zawartość w nich skrobi. Przez teliospory pasza z takiego ziarna może być mniej atrakcyjna zapachowo. Dlatego warto tworząc paszę mieszać ziarno z plantacji bez kolb z chorobą z ziarnem z plantacji silnie porażonych, bo wtedy następuje rozrzedzenie zanieczyszczonych ziaren.
Trudniejsza sytuacja występuje gdy zbieramy kukurydzę w celu jej zakiszenia, a wiele roślin na plantacji ma objawy choroby. Masa tkanek roślin przerośnięta jest przez grzybnię sprawcy choroby i w tej masie znajdują się lub powstają zarodniki. Guzy w tym czasie pokryte są srebrzystą błonką. Mają różną wielkość – na liściach są to koralikowate nabrzmienia, na łodydze osiągają wielkość kurzego jajka, ale na wierzchołkach kolb mają wielkość pięści dorosłego człowieka.
Straty rosną, gdy głownia na kukurydzy występuje wraz z fuzariozą
Na powierzchni guzów głowni na kukurydzy, na ich srebrnej błonce często widoczne są oznaki obecności grzybów rodzaju Fusarium. Są to łososiowe lub różowe struktury skupisk zarodników należących do jednego z wielu gatunków tego rodzaju porażającego kukurydzę. Mogą one (ale niekoniecznie muszą) wytwarzać toksyczne metabolity zwane mykotoksynami. Są to szkodliwe dla zwierząt substancje, które nie powinny znajdować się w kiszonce. Dlatego zaleca się, aby taką kiszonką z roślin porażonych głownią guzowatą i wtórnie grzybami rodzaju Fusarium (widoczne na powierzchni guzów) nie skarmiać zacielonych krów, bo to może zakłócać rozwój płodu i zmniejszyć liczbę wycieleń. Nie ma przeszkód, aby nawet silnie porażone rośliny przeznaczyć jako surowiec w biogazowniach.
Głownia na kukurydzy. Trudny do zwalczenia grzyb
Jedyną możliwością jest zaprawianie ziarna kukurydzy przed siewem. Zabieg zaprawiania wykonywany jest przez specjalistyczne przedsiębiorstwa wyposażone w odpowiednie linie technologiczne. Profesjonalny sprzęt zapewnia pokrycie ziarna kukurydzy odpowiednią dawką zaprawy. Do zaprawiania ziarna kukurydzy przeciwko głowni guzowatej obecnie zarejestrowana do stosowania i dopuszczona do obrotu w Polsce jest tylko jedna substancja czynna z grupy triazole – tritikonazol. Działanie substancji czynnej trwa około 4-5 tygodni po wysiewie ziarna kukurydzy. Ten okres może ulec skróceniu, np. poprzez długotrwałe, obfite opady deszczu.
Ten zabieg zapobiega obecności choroby we wczesnych fazach wzrostu roślin. Zabieg zaprawiania wykonuje się przed wysiewem. Nie można zaprawiania ziarna kukurydzy wykonać we własnym zakresie w gospodarstwie. Ziarno dostępne na rynku jest już zaprawione. Często oprócz zaprawy fungicydowej do zaprawiania ziarna kukurydzy używa się biostymulatorów wzrostu roślin. Ich zadaniem jest stymulacja rozwoju systemu korzeniowego. Zaprawa zawierająca tritikonazol oprócz głowni guzowatej zabezpiecza rośliny także przed zgorzelą siewek oraz głownią pylącą. Oprócz ww. substancji czynnej ziarno kukurydzy może być zaprawione innymi s.cz., które chronią przed zgorzelą siewek i głownią pylącą, ale nie mają w swym zakresie głowni guzowatej.
W czasie późniejszej wegetacji nie ma możliwości walki z tą chorobą, bo brakuje zarejestrowanego fungicydu do walki ze sprawcą tej głowni na kukurydzy. O tym czy nasilenie choroby będzie wysokie decydują sytuacje stresowe dla roślin, np. długi stres związany z niedoborem wody w glebie, zimna wilgotna pogoda, uszkodzenia roślin spowodowane przez owady (ploniarka, omacnica, mszyce, itp.) lub przez gradobicie.
Wybór odpowiedniej odmiany kukurydzy ma znaczenie
Aby zmniejszyć ryzyko obecności choroby warto sięgnąć po odmiany o dużej odporności (COBORU 2020).
Przykładowe odmiany choroby:
- głownia guzowata na łodygach: Obbelisc, Kidemos, RGT Alyxx, SM Vistula, ES Hattrick, Sibelio, KWS Iconico;
- głownia guzowata na kolbach: MAS 11K, RGT Irenoxx, RGT Bernaxx.
Zagrożenie chorobą jest mniejsze na stanowiskach, gdzie: stan fitosanitarny gleby jest dobry, przestrzegany jest prawidłowy płodozmian, unika się monokulturowej uprawy, dąży do szybkiego rozkładu ścierniska.
Szkodniki glebowe w uprawie kukurydzy – trudny przeciwnik dla rolnika. Dowiedz się więcej!
Głownia na kukurydzy. Podsumowanie
Wystąpienie choroby na plantacji związane jest przede wszystkim ze zmniejszeniem plonu kukurydzy uprawianej na ziarno, jak i na kiszonkę. Straty związane z wystąpieniem głowni guzowatej na kukurydzy zależą od ubytku ziarna w kolbach, jeżeli dotyczy to kukurydzy z przeznaczeniem na ziarno. Duża ilość porażonych kolb to strata 15–20 %, ale może być większa. W produkcji na kiszonkę straty nie są wysokie, jeżeli chodzi o masę zielonki.
Zwiększenie areału uprawy kukurydzy stwarza ryzyko zwiększenia występowania choroby w następnych latach. W związku z tym, że większość plantacji kukurydzy uprawiana jest w monokulturze rośnie ryzyko wystąpienia choroby w kolejnych latach uprawy. Trudno oszacować w złotówkach straty w plonie, ponieważ ich wielkość zależna jest od uprawianej odmiany, wysiewu ziarna kukurydzy zaprawionej zaprawą zawierającą s.cz. tritikonazol czy stosowania preparatów przyspieszających rozkład resztek pożniwnych. Tritikonazol to substancja czynna z grupy chemicznej triazole o działaniu układowym. Do zwalczania głowni guzowatej nie ma zarejestrowanych fungicydów do opryskiwania roślin w trakcie wegetacji. Choroba jest niebezpieczna z powodu możliwości wtórnego występowania gatunków grzybów rodzaju Fusarium, które mogą wytwarzać niebezpieczne dla zacielonych krów mykotoksyny. Istnieje tylko możliwość zakupu zaprawionych jednostek siewnych ziarna. Cena zaprawionej jednostki zależy od producenta ziarna. Polskie odmiany są tańsze.
Koszt ochrony to zakup zaprawy na obsianie powierzchni danego pola. Cena zaprawy + wykonanie zaprawiania, czyli praca zaprawiarki, roboczogodzina itp. Wiele firm nasiennych oferuje sprzedaż zaprawionego materiału siewnego kukurydzy i to firmy jako jedyne do zaprawy, czyli, że zaprawianie ziarna przez rolnika praktycznie jest niemożliwe.
Prezentowane informacje w zakresie środków ochrony roślin zawarte w serwisie www.agrofakt.pl nie zawierają pełnej treści etykiet-instrukcji stosowania. Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie.
